Araştırma Makalesi
Beyoğlu Sinemalarının Dönüşümü ve Sait Faik Abasıyanık Hikâyelerinde Sinema: Yeni Salonlar, Seyirciler ve Deneyimler
Öz
Bu çalışmada geçmişe sinema mekânları, sinema hatıraları, sinemaya gitme eylemi ve seyir deneyimleri aracılığıyla bakmayı esas alan Yeni Sinema Tarihi yaklaşımından hareketle, Sait Faik Abasıyanık’ın hikâyeleri üzerinden Beyoğlu sinemalarının 1930–1955 dönemi ve sinemasal deneyimlerin hikâyelerde nasıl yer aldığı soruşturulmaktadır. Abasıyanık’ın hikâyeleri sinema tarihimize bakmak için insani deneyimlerin detaylı örneklerini içeren edebi eserlerin de kullanılabileceği yeni bağlamlar sunmaktadır. Çalışma kapsamında Abasıyanık’ın 1936–1954 yılları arasında, henüz kendisi hayattayken yayımlanan on kitabıyla beraber, ölümünden sonra 1954–1956 yılları arasında derlenen ve yayımlanan üç kitabında yer alan 217 hikâyesindeki seyir deneyimleriyle bu hikâyelerdeki karakterlerin sinema salonları ve filmlerle kurdukları etkileşimler araştırılmış ve Beyoğlu’nda yaşanan dönüşümlerle birlikte irdelenmiştir. Çalışma için Abasıyanık’ın hikâyeleri on iki kod (sinema, film/filim, yönetmen, aktör, aktris, yıldız, matine, suare, fuaye, salon, balkon ve loca) ve dört kategori (sinemalar ve filmler, seyirciler ve seyir deneyimi, sinema mekânlarının deneyimlenmesi ve yaşamın sinema deneyimiyle anlamlandırılması) bağlamında taranmış, sınıflandırılmış ve “toplumsal dönüşümler ve sinemasal deneyim” üst teması bağlamında yorumlanarak çıktılar oluşturulmuştur.
Anahtar Kelimeler
Beyoğlu sinema tarihi Sait Faik Abasıyanık sinema ve edebiyat sinemasal deneyimler sinema ve seyir
Kaynakça
- Abasıyanık, Sait Faik. 1970. Bütün Eserleri: Alemdağ’da Var Bir Yılan – Az Şekerli – Şimdi Sevişme Vakti. Ankara: Bilgi Yayınevi.
- Abasıyanık, Sait Faik. 2001. Bütün Eserleri: Tüneldeki Çocuk – Mahkeme Kapısı (13. Baskı). Ankara: Bilgi Yayınevi.
- Abasıyanık, Sait Faik. 2006. Öyle Bir Hikâye – Hayattayken Yayımlanmış Hikâye Kitapları. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
- Abel, Richard. 1988. French Film Theory and Criticism – A History / Antology 1907-1939 Volume I: 1907-1929. New Jersey: Princeton University Press.
- Abisel, Nilgün. 2005. Türk Sineması Üzerine Yazılar. Ankara: Phoenix Yayınevi.
- Akad, Lütfi. 2004. Işıkla Karanlık Arasında. İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
- Akbulut, Hasan. 2014. “Sinemaya Gitmek ve Seyir: Bir Sözlü Tarih Çalışması.” Elektronik Mesleki Gelişim ve Araştırma Dergisi (EJOIR) 2 (2): 1–16.
- Akbulut, Hasan. 2018. “Kültürel ve Toplumsal Bir Pratik Olarak Sinemaya Gitmek: Türkiye’de Seyirci Deneyimleri Üzerine Bir Sözlü Tarih Çalışması – Proje Sonuç Raporu (Proje No: 115K269).” Ankara: TÜBİTAK.
- Akçura, Gökhan. 2004. Aile Boyu Sinema – Ivır Zıvır Tarihi 7. İstanbul: İthaki Yayınları.
- Aktar, Ayhan. 1996. “Varlık Vergisi ve İstanbul.” Toplum ve Bilim 71: 97–149.
- Arpad, Burhan. 2003. “Bir İstanbul Var idi…” (2. Baskı). İstanbul: Doğan Kitap.
- Atılgan, Yusuf. 2011. Aylak Adam (22. Baskı). İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
- Atılgan, Yusuf. 2012. Anayurt Oteli (24. Baskı). İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
- Bali, Rıfat N. 2010. Cumhuriyet Yıllarında Türkiye Yahudileri – Bir Türkleştirme Serüveni (1923-1945). İstanbul: İletişim Yayıncılık A.Ş.
- Bedi, Server. 1935. Sinema Delisi Kız. İstanbul: Semih Lütfi Matbaa ve Kitabevi.
- Bedi, Server. 1937. Dizlerine Kapansam. İstanbul: Kanaat Kitabevi.
- Biltereyst, Daniël ve Philippe Meers. 2016. “New Cinema History and the Comparative Mode: Reflections on Comparing Historical Cinema Cultures.” Alphaville: Journal of Film and Screen Media 11: 13–32.
- Biltereyst, Daniël, Richard Maltby ve Philippe Meers (der.). 2019. The Routledge Companion to New Cinema History. New York: Routledge.
- Birsel, Salah. 2013. Ah Beyoğlu Vah Beyoğlu – Salâh Bey Tarihi: 2 (2. Baskı). İstanbul: Sel Yayıncılık.
- Birsel, Salah. 2014. Kahveler Kitabı – Salâh Bey Tarihi: 1 (6. Baskı). İstanbul: Sel Yayıncılık.
- Bulunmaz, Barış ve Ömer Osmanoğlu. 2016. İstanbul’un 100 Sinema Salonu. İstanbul: İstanbul Büyükşehir Belediyesi Kültür A.Ş. Yayınları.
- Cantek, Levent. 2000. “Türkiye’de Mısır Filmleri.” Tarih ve Toplum 204: 31–38.
- Cantek, Levent. 2005. “Gündelik Yaşam ve Basın (1945-1950) – Basında Gündelik Yaşama Yansıyan Tartışmalar.” Doktora Tezi, Ankara Üniversitesi.
- Cartmell, Deborah. 2012. A Companion to Literature, Film, and Adaptation. Malden ve Oxford: Wiley–Blackwell Publishing Ltd.
- Cartmell, Deborah ve Imelda Whelehan. 2007. The Cambridge Companion to Literature on Screen. Cambridge: Cambridge University Press.
- Casetti, Francesco. 2011. “Sinemasal Deneyim.” Çeviren D. Kırmızı, sinecine 2 (2): 81–93.
- Creswell, John W. 2013. Nitel Araştırma Yöntemleri – Beş Yaklaşıma Göre Nitel Araştırma ve Araştırma Deseni. Çevirenler M. Bütün & S. B. Demir, Ankara: Siyasal Kitabevi.
- Dorsay, Atilla, Nezih Coş ve Engin Ayça. 1973. “Ayın Konuşması – Yapımcı Hürrem Erman’la Konuşma.” Yedinci Sanat 6: 22–37.
- Erder, Sema. 2015. İstanbul Bir Kervansaray (mı?) – Göç Yazıları. N. Uçarlar (der.), İstanbul: Bilgi Üniversitesi Yayınları.
- Erdoğan, Nezih. 1992. Sinema Kitabı. İstanbul: Ağaç Yayınları.
- Erdoğan, Nezih. 2017. Sinemanın İstanbul’da İlk Yılları – Modernlik ve Seyir Maceraları. İstanbul: İletişim Yayınları.
- Filmer, Cemil. 1984. Hatıralar – Türk Sinemasında 65 Yıl. İstanbul: Emek Matbaacılık.
- Gökmen, Mustafa. 1991. Eski İstanbul Sinemaları. İstanbul: İstanbul Kitaplığı Yayınları.
- Gökmen, Salih. 1973. Bugünkü Türk Sineması. İstanbul: Fetih Yayınevi.
- Gürata, Ahmet. 2000. “Türkiye’de Mısır Sineması.” İletişim 7: 173–194.
- Gürata, Ahmet. 2004. “Tears of Love: Egyptian Cinema in Turkey (1938–1950).” New Perspectives on Turkey 30: 55–82.
- Güven, Oğuz. 2010. “Sait Faik’in Hikâye ve Romanlarında Homoerotizm, Erkek İmgesi ve Kadın Temsilleri.” Yüksek Lisans Tezi, Bilkent Üniversitesi.
- Hansen, Miriam Bratu. 1983. “Early Silent Cinema: Whose Public Sphere?” New German Critique 29: 147–184.
- Hansen, Miriam Bratu. 1991. Babel and Babylon: Spectatorship in American Silent Film. Cambridge ve Massachusetts: Harvard University Press.
- Hansen, Miriam Bratu. 2012. Cinema and Experience – Siegfried Kracauer, Walter Benjamin, and Theodor W. Adorno. Berkeley, Los Angeles ve Londra: University of California Press.
- Hauser, Arnold. 1995. Sanatın Toplumsal Tarihi (2. Baskı). Çeviren Y. Gölönü, İstanbul: Remzi Kitabevi.
- İzgü, Muzaffer. 1988. Zıkkımın Kökü. Ankara: Bilgi Yayınları.
- Kasap Ortaklan, Oya. 2019. “Ulusötesilik İle Çokkültürlülük Arasında Osmanlı İstanbul’unda Sinema (1895–1914).” Alternatif Politika Dergisi 11 (1): 263–289.
- Karay, Refik Halid. 2017. Bugünün Saraylısı. İstanbul: İnkılâp Kitabevi.
- Kaya, Dilek. 2017. “Eski İzmir Sinemaları ve Yıldız Sineması: Mekân, Toplum, Seyir.” sinecine 8 (2): 93–138.
- Kemal, Orhan. 1970. Yalancı Dünya. İstanbul: Tekin Yayınevi.
- Kıray, Mübeccel B. 2003. Kentleşme Yazıları (2. Baskı). İstanbul: Bağlam Yayıncılık.
- Kırel, Serpil. 1995. “Yapımcıların Can Simidi Muharrem Gürses.” Antrakt 51: 59–64.
- Kırel, Serpil. 2011. “Sinemada Tür Kavramı ve Türleri Anlamak Üzere Bir Yol Haritası Denemesi.” Sinema Araştırmaları: Kuramlar, Kavramlar, Yaklaşımlar (2. Baskı) içinde, derleyen Murat İri, 243–286. İstanbul: Derin Yayınları.
- Kırel, Serpil. 2012. Kültürel Çalışmalar ve Sinema (2. Baskı). İstanbul: Kırmızı Kedi Yayınları.
- Kırel, Serpil. 2015. “Seyir ve Deneyim Açısından Sinema Salonu Nasıl Bir Yerdir?” Sinema Neyi Anlatır içinde, derleyen Ayşen Oluk Ersümer, 207245. İstanbul: Hayalperest Yayınevi.
- Kuhn, Annette, Daniël Biltereyst ve Philippe Meers. 2017. “Memories of Cinemagoing and Film Experience: An Introduction.” Memory Studies 10 (1): 3–16.
- Maltby, Richard, Daniël Biltereyst ve Philippe Meers (der.). 2011. Explorations in New Cinema History – Approaches and Case Studies. Malden, MA: Wiley-Blackwell.
- Murray, Simone. 2012. The Adaptation Industry: The Cultural Economy of Contemporary Literary Adaptation: New York ve Londra: Routledge.
- Naci, Fethi. 1998. Sait Faik’in Hikâyeciliği (2. Baskı). İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
- Otyam, Fikret. 1975. Arkadaşım Orhan Kemal ve Mektupları. İstanbul: E Yayınları.
- Özata Dirlikyapan, Jale. 2010. Kabuğunu Kıran Hikâye Türk Öykücülüğünde 1950 Kuşağı. İstanbul: Metis Yayınları.
- Özgüç, Ağah. 1988. Kronolojik Türk Sinema Tarihi 1914–1988. İstanbul: Kültür ve Turizm Bakanlığı Güzel Sanatlar Genel Müdürlüğü Sinema Dairesi Başkanlığı Yayını.
- Özön, Nijat. 1968. “Türk Sinemasına Toplu Bir Bakış.” Türk Dili Dergisi Sinema Özel Sayısı 196: 266–287.
- Özön, Nijat. 2013. Türk Sineması Tarihi 1896–1960 (4. Baskı). İstanbul: Doruk Yayınları.
- Özyılmaz, Özge. 2016. “Türkiye’de Sesli Filme Geçiş.” Alternatif Politika Dergisi Sinema Özel Sayısı 30–54.
- Ros, Antoni Casas. 2009. Almodovar Teoremi. Çeviren Ö. Naldemirci, İstanbul: Sel Yayıncılık.
- Scognamillo, Giovanni. 1991. Cadde-i Kebir’de Sinema. İstanbul: Metis Yayınları.
- Scognamillo, Giovanni. 26 Eylül 2011. Kişisel Görüşme.
- Sönmez, Sevengül. 2007. A’dan Z’ye Sait Faik. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
- Stam, Robert. 2004. Literature Through Film: Realism, Magic, and The Art of Adaptation. Malden ve Oxford: Wiley–Blackwell Publishing Ltd.
- Stam, Robert ve Alessandra Raengo. 2004a. Literature and Film: A Guide to the Theory and Practice of Film Adaptation. Malden ve Oxford: Wiley–Blackwell Publishing Ltd.
- Stam, Robert ve Alessandra Raengo. 2004b. A Companion to Literature and Film. Malden ve Oxford: Wiley–Blackwell Publishing Ltd.
- Şener, Erman. 1970. Yeşilçam ve Türk Sineması. İstanbul: Kamera Yayınları.
- Tamer, Ülkü. 2008. “Bir Sinema Tutkunuydu.” Sabah Gazetesi, 28 Ocak 2008.
- Taner, Haldun. 1984. “Dünkü Beyoğlu, Bugünkü Beyoğlu.” Milliyet Sanat Dergisi 97: 10–13.
- Tekeli, İlhan. 2009. Modernizm, Modernite ve Türkiye’nin Kent Planlama Tarihi. İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
- Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK). 2012. İstatistik Göstergeler 1923-2011. Ankara.
- Üsdiken, Bülent. 1995a. “Beyoğlu’nun Eski Sinemaları I.” Toplumsal Tarih 22: 42–48.
- Üsdiken, Bülent. 1995b. “Pera ve Beyoğlu’nun Eski Sinemaları II.” Toplumsal Tarih 23: 36–42.
- Üsdiken, Bülent. 1996a. “Beyoğlu’nun Eski Sinemaları III.” Toplumsal Tarih 25: 34–38.
- Üsdiken, Bülent. 1996b. “Beyoğlu’nun Eski Sinemaları IV.” Toplumsal Tarih 26: 46–51.
- Üsdiken, Bülent. 1996c. “Beyoğlu’nun Eski Sinemaları V.” Toplumsal Tarih 27: 37–42.
- Üsdiken, Bülent. 1996d. “Beyoğlu’nun Eski Sinemaları VI.” Toplumsal Tarih 28: 36–39.
- Welsh, M. James ve Peter Lev. 2007. The Literature/Film Reader – Issues of Adaptation. Maryland, Toronto ve Plymouth: Scarecrow Press, Inc. Yesari, Mahmut. 1932. Bahçemde Bir Gül Açtı. İstanbul: Semih Lütfü Sühulet Kütüphanesi.
- Yesari, Mahmut. 1934. Sevda İhtikârı. İstanbul: Remzi Kitaphanesi.
Toplam 81 adet kaynakça vardır.
Ayrıntılar
| Birincil Dil | Türkçe |
|---|---|
| Bölüm | Makaleler |
| Yazarlar | |
| Yayımlanma Tarihi | 15 Mayıs 2020 |
| Yayımlandığı Sayı | Yıl 2020Cilt: 7 Sayı: 1 |
