Araştırma Makalesi
YUKARIYA DOĞRU HAREKETLİLİKTE BİR İMKÂN VE SINIRLILIK OLARAK TÜRKİYE’DE MESLEK LİSELERİ: ESKİŞEHİR ÖRNEĞİ ÜZERİNE SOSYOLOJİK BİR ARAŞTIRMA
Öz
Türkiye’de
meslek liseleri, çoğunluğu düşük gelir gruplarından gelen genç nüfusa mesleki
ve teknik beceriler kazandırarak istihdam olasılığını artıran ve yoksulluktan
kurtulma şansı tanıyan çeşitli avantajlarla ilişkilendirilebilmektedir. Bu
okullar aynı zamanda kentsel alanda genç nüfusun yukarıya doğru sosyal
hareketliliğini engelleyen bir bariyer ya da eşitsizliği kuşaktan kuşağa
aktaran bir yoksulluk tuzağı olma gibi bir takım sosyal ve ekonomik
dezavantajlara da konu olabilmektedir. Bu araştırma, avantaj ve dezavantajlar
bağlamında, öğrencilerin eğitim almakta oldukları meslek liseleri ile ilgili görüşlerini
ortaya çıkarmayı ve bu görüşleri temel sosyolojik yaklaşımlar çerçevesinde değerlendirmeyi
amaçlamaktadır.
Araştırma,
2016 Aralık-2017 Ocak aylarında Eskişehir İl Milli Eğitim Müdürlüğü’ne bağlı 7
adet mesleki ve teknik Anadolu lisesinde yürütülmüştür. Nicel veriler 12.
sınıfta eğitim gören 796 öğrenciden anket tekniği ile nitel veriler ise 9
öğretmen, 8 mezun, 8 öğrenci olmak üzere 25 kişiden yarı yapılandırılmış görüşme
tekniği ile toplanmıştır.
Öğrencilerin
çoğunluğu istihdam hızı ve kolaylığı, işgücü piyasasında tutunabilme, ön lisans
programlarına yerleşebilme imkânları bakımından meslek liselerini daha
avantajlı bulmaktadır. Araştırma kapsamındaki öğrenciler meslek liselerini
kentsel alandaki rekabete dayalı iş gücü piyasasında iş bulmanın en kolay, en
hızlı ve en ucuz yolu olarak görmektedir. Anadolu liseleri ise üniversiteye
giriş sınavlarında daha iyi puan alabilme bakımından avantajlı görülmektedir. Öğrenciler
için Anadolu liseleri, lisans düzeyindeki yükseköğretim programlarına girişi
kolaylaştırması bakımından, daha iyi bir çalışma hayatı, görece yüksek ücret,
daha iyi çalışma koşulları ve yüksek sosyal statü anlamına gelmektedir. Bulgular
bütünlüklü olarak değerlendirildiğinde, öğrencilerin çoğunluğu için meslek liselerinin
umut ve umutsuzluğun kesiştiği bir konumda yer aldığı görülmektedir.
Anahtar Kelimeler
Kaynakça
- Aksoy H. H. (2013). Türkiye’de mesleki ve teknik ortaöğretimin eleştirel bir analizi. Mülkiye Dergisi. 37 (2) 53-74. Aktay, Y. (2005). Türkiye’de Eğitim bir Maxwell Cini Olacak mı?. Muhafazakâr Düşünce, 3(6), 31-52. Alkan, R. M., Suiçmez, M., Aydınkal, M. ve Şahin, M. (2014). Meslek yüksekokullarındaki mevcut durum: sorunlar ve bazı çözüm önerileri. Journal of Higher Education & Science/Yüksekögretim ve Bilim Dergisi, 4(3), 133-140. Althusser, L. (1994). İdeoloji ve Devletin İdeolojik Aygıtları. (Çev: Y. Alp ve M. Özışık). İstanbul: İletişim. Arslan, E. (2014). Ailenin sosyoekonomik yapısı ile meslek lisesi öğrencilerinin gelecek beklentisi arasındaki ilişki (İstanbul ili Sultanbeyli ilçesindeki Endüstri meslek liseleri örneği). Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. İstanbul. Yeditepe Üniversitesi. Arum, R. and Y. (1995). Vocational education and the transition of men and women from school to work. Sociology of Education, 68 (3), 187-204. Baştürk, Ş. (2018). Sermaye Savaşları: Türkiye’de Gençlerin İşgücü Piyasası Avantajlarına Erişme Kanalları ve Sosyal Ağlar. Journal of Economy Culture and Society, (58), 17-44. Retrieved from http://dergipark.gov.tr/jecs/issue/40856/431955 Becker, G. (1993). Human Capital: A Theoretical and Empirical Analysis With Special Reference to Education. Chicago, IL: The University of Chicago Pres. Bowles, S. and Gintis, H. (1997). Schooling in Capitalist America: Educational Reform and the Contradictions of Economic Life. New York: Basic Books. Bourdieu, P. (1996). Toplumbilim Sorunları. (Çev.: I. Ergüden). İstanbul Kesit Yayıncılık. Bourdieu, P., Passeron, J. C. (2015). Yeniden Üretim: Eğitim Sistemine İlişkin Bir Teorinin İlkeleri (Çev: A. Sümer, L. Ünsaldı, Ö. Akkaya). Ankara: Heretik Yayıncılık. Buyruk, M. (2009). Ailenin sosyo ekonomik yapısının meslek lisesi öğrencilerinin gelecek beklentisine etkileri: İstanbul ili Bayrampaşa ilçesi İnönü Anadolu Teknik, Teknik ve Endüstri Meslek Lisesi örneği. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. İstanbul: Beykent Üniversitesi. Ceylan, H., ve Erbir, M. A. (2015). Meslek yüksekokullarında kalite: mevcut durum, sorunlar ve çözüm önerileri. EJOVOC (Electronic Journal of Vocational Colleges), 5(1), 99-106. Collins, R. (1979). Crediantal society: an historical sociology of education and stratification. New York: Academic. Çeğin, G., Göker, E., Arlı, A. ve Tatlıcan, Ü. (2014). Ocak ve Zanaat: Pierre Bourdieu Derlemesi. İstanbul: İletişim Yayınları. Davis, K. and Moore, W. E. (1942). Some principles of stratification. American Sociological Review, 7, 309-321. Devine, F. (2004). Class practices: How parents help their children get good jobs. Cambridge University Press. Di Stasio, V. (2017). ‘Diversion or safety net?’Institutions and public opinion on vocational education and training. Journal of European Social Policy, 27(4), 360-372. Doğan, İ. (1996). Sosyoloji: Kavramlar ve Sorunlar. İstanbul: Sistem Yayıncılık. EARGED. (2006). Meslek liselerinde istihdam özelliğini kaybetmiş bölümlerin değerlendirilmesi. Ankara MEB Yayınları. EARGED. (2008). Endüstri meslek lisesi ve teknik lise öğrencilerinin ÖSS başarılarındaki düşüş nedenleri. Ankara MEB Yayınları. ERG. (2014). Türkiye eğitim sisteminde eşitlik ve akademik başarı. İstanbul: ERG. Esgin, E. (2004). İnsan kaynakları-eğitim ilişkisi bağlamında meslek liseleri. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. İzmir: Ege Üniversitesi. Feinberg, W. and Soltis, J. F. (1985). School and Society. New York: Teachers College. Forster, A. G., Bol, T., & van de Werfhorst, H. G. (2016). Vocational education and employment over the life cycle. Sociological Science, 3, 473-494. Giannakaki, M. S., & Batziakas, G. (2016). ‘This is a beautiful school.’‘This school is useless!’Explaining disengagement in a Greek vocational school through the examination of teacher ideologies. Research in Post-compulsory education, 21(4), 409-433. Gür, B. S., Çelik, Z., ve Coşkun, İ. (2013). Türkiye’de Ortaöğretimin Geleceği: Hiyerarşi mi, Eşitlik mi?. Ankara: Siyaset, Ekonomi ve Toplum Araştırmaları Vakfı. Goldthorpe, J. H. (1996). Class analysis and the reorientation of class theory: the case of persisting differentials in educational attainment. British Journal of Sociology, 61, 481-505. Hillmert, S., & Jacob, M. (2003). Social inequality in higher education: Is vocational training a pathway leading to or away from university?. European Sociological Review, 319-334. Hurn, J. C. (2016). Okulun İmkân ve Sınırları: Eğitim Sosyolojisine Giriş. (Çev. M. Sever) Ankara: Pegem Akademi. Iannelli,C. and Raffe,D. (2007). Vocational Upper Secondary Education and the Transition from School, European Sociological Review, 23(1), pp.49-63. Jæger, M. M., & Breen, R. (2016). A dynamic model of cultural reproduction. American Journal of Sociology, 121(4), 1079-1115. Johnson, R.B. ve Onwuegbuzie, A.J. (2004). Mixed methods research: a research paradigm whose time has come. Educational Researcher, 33 (7) pp. 14-26. Kayır, Ö., Karaca, Ş., ve Şenyüz,Y. (2004). Meslek Liseleri Araştırmasında Ortaya Çıkan Temel Bazı Bulgular, Şubat 2004. Korkmaz, A. (2005). Sosyal hareketlilik: eğitim ve mesleğin sosyal hareketliliğe etkisi. Sosyoloji Konferansları, (31), 79-92. Lewis, T. (1998). Vocational education as general education. Curriculum Inquiry, 28 (3), 283-309. MEB (2013). Mesleki ve teknik eğitim strateji ve eylem planı (Taslak 2013-2017). Ankara: Mesleki ve Teknik Eğitim Müdürlüğü. http://www.turkiyekamu.com/d/file/taslak.pdf adresinden edinilmiştir. MEB. (2016a). PISA 2015 Araştırması ulusal nihai rapor. Eğitimi Araştırma ve Geliştirme Dairesi Başkanlığı (EARGED), Ankara: MEB Yayınları. MEB (2016b). Millî Eğitim İstatistikleri, Örgün Eğitim 2015/'16. Ankara: MEB Yayınları. MEB (2017). Millî Eğitim İstatistikleri, Örgün Eğitim 2016/'17. Ankara: MEB Yayınları. METARGEM. (1997). Endüstri meslek lisesi mezunlarını izleme araştırması: Türkiye geneli. Anakara: Milli Eğitim Basımevi. METARGEM. (2000). Anadolu teknik liselerinde verilen eğitimin etkililiğinin değerlendirilmesi. Ankara: MEB. Moore, R. (2004). Education and society: issues and explanations in the sociology of education. Cambridge: Polity. Neuman, S., & Ziderman, A. (1989). Vocational Secondary Schools can be more Cost‐effective than Academic Schools: the case of Israel. Comparative Education, 25(2), 151-163. Öden-Acar, A. (2017 Ekim). Türkiye’de Meslek Yüksekokullarına Sınavsız Geçiş Uygulaması Konusunda Yapılan Çalışmaların Analizi: Bir Meta-Sentez Çalışması [Öz]. Uluslararası Yükseköğretimde Mesleki Eğitim ve Öğretim Sempozyumunda sunulan bildiri. Ankara. http://isvet2017.baskent.edu.tr adresinden edinilmiştir. ÖSYM. (2016). 2016-Lisans yerleştirme sınavları. (2016-lys) sonuçları. https://dokuman.osym.gov.tr adresinden edinilmiştir. Özensel, E. (2004). Türk gençliğinin değeri: Liseli gençlik üzerine bir araştırma. (Doktora Tezi). Sakarya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Sakarya. Parsons, T. (1959). The school class as a social system: some of its functions in American society. Harward Educational Review, 29 (4), 297-318. Polesel, J. (2010). Vocational education and training (VET) and young people: The pathway of the poor?. Education Training, 52(5), 415-426. Punch, K.F. (2005). Sosyal araştırmalara giriş: nicel ve nitel yaklaşımlar. (Çev: D. Bayrak, H.B. Arslan & Z. Akyüz). Ankara: Siyasal Kitabevi Psacharopoulos, G. (1997). Vocational education and training today: challenges and responses1. Journal of vocational education and training, 49(3), 385-393. Shavit, Y. and Müller, W. (2000). Vocational secondary education: where diversion and where safety net?. European Societies, 2 (1), 29-50. Temur, S. (2005). Ankara ili Altındağ ilçesindeki endüstri meslek liseleri öğrencilerinin toplumsal yaşam ve yükseköğretime ilişkin görüş ve beklentilerinin eğitimde eşitlik ilkesi açısından değerlendirilmesi. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Ankara: Ankara Üniversitesi. Türkiye İstatistik Kurumu. (2014). İşgücü maliyet ve kazanç istatistikleri. www.tuik.gov.tr adresinden edinilmiştir. Türkiye İstatistik Kurumu. (2016). İşgücü istatistikleri. www.tuik.gov.tr adresinden edinilmiştir. Weber, M. (1987). Sosyoloji Yazıları. (Çev: T. Parla). İstanbul: Hürriyet Vakfı. Yanıklar, C. (2010). Kültürel sermaye, eğitim ve toplumsal tabakalaşma: pıerre bourdıeu’nün yeniden üretim kuramına eleştirel bir bakış. Sosyoloji Dergisi, (22), 121-138. Yazgan, Ç. Ü. ve Suğur, N. (2018). Aşağıya düşüş korkusu ve yukarıya çıkma umudu: Meslek lisesi öğrencilerinin zenginlik ve yoksulluk algıları üzerine sosyolojik bir araştırma. Sosyoloji Araştırmaları Dergisi, 21(1), 269– 310. Yazgan, Ç. Ü. (2018). Sermayenin temsili bağlamında meslek lisesi öğrencilerinin kültür ve meslek derslerine yönelik görüşleri: Eskişehir ili örneği. Journal of Economy, Culture and Society, 58, 45-65. https://doi.org/10.26650/JECS425555. Yılmaz-Fındık, L. ve Kavak, Y. (2013). Türkiye’deki sosyo-ekonomik açıdan dezavantajlı öğrencilerin PISA 2009 başarılarının değerlendirilmesi. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, 19(2), 249-273.
Toplam 1 adet kaynakça vardır.