TY - JOUR T1 - ТҮРІК ҚАҒАНАТЫ ТҰСЫНДАҒЫ ДІНИ АҒЫМДАР: БУДДАЛЫҚ ІЛІМ МЕН ШАМАНДЫҚ СЕНІМДЕРДЕН ТУҒАН ЖЫЛ ҚАЙЫРУ, ЖЕТІ ҚАЗЫНА ҰҒЫМДАРЫНЫҢ ХАЛЫҚ ӘДЕБИЕТІНДЕГІ КӨРІНІСІ TT - РЕЛИГИОЗНЫЕ ТЕЧЕНИЯ ВО ВРЕМЕНА ТЮРКСКОГО КАГАНАТА: ОТСЧЕТ ЛЕТОИСЧИСЛЕНИЯ С МОМЕНТА ЗАРОЖДЕНИЯ БУДДИЗМА И ШАМАНИЗМА, ПРОЯВЛЕНИЕ ПРЕДСТАВЛЕНИЙ О СЕМИ СОКРОВИЩАХ В НАРОДНОЙ ЛИТЕРАТУРЕ AU - Abzhet, B. PY - 2020 DA - August JF - Türkoloji PB - Hoca Ahmet Yesevi Uluslararası Türk-Kazak Üniversitesi WT - DergiPark SN - 1727-060X SP - 78 EP - 90 IS - 102 LA - kk AB - Автор өз мақаласында көршілес отырған халықтардың діни сенімдердің негізінде түркі халықтарының фольклорына ауысқан, халықтың дәстүріне еніп кеткен кейбір ұғымдардың шығу тарихына үңіледі. Түрік қағанаты кезінде ел ішіне тараған діни сенімдер мен нанымдардың халық жадында сақталып қалған көріністерін жан-жақты талдауға тырысады. Сол дәуірден келе жатқан сары ұйғыр секілді көне тайпалардың мифтік түсінігі мен көне сенімдерін, салт-дәстүрін зерттей отырып, қазіргі қазақ фольклорында сақталған діни сенімдердің келу жолдарын анықтауға күш салады. Түркі қағанаты кезеңінен бастау алатын түркі жазба дәстүрінің тасқа, хатқа түскен іздері мен сол дәуірлердегі тараған діни ағымдар негізінде пайда болған жазба дәстүрі жайында да баяндап өтеді. Бұл ағымдардың халық әдебиетіндегі іздері де мақалаға арқау етілген. KW - Шаманизм KW - Буддизм KW - Жыл қайыру KW - Жеті Қазына KW - Түрік қағанаты. N2 - В данной статье автор рассматривает историю возникновения некоторых концепций, вошедших в народные традиции тюркских народов, основанных на религиозных верованиях соседних народов. Также автор пытается подробно проанализировать проявления религиозных верований и убеждений, которые распространились в стране и сохранились в памяти народа во времена Тюркского каганата. Изучая мифические представления и древние верования, обычаи древних племен, таких как Желтые уйгуры того времени, автор пытается определить истоки религиозных верований, сохранившихся в современном казахском фольклоре. Автор также рассказывает о тюркской письменной традиции, восходящей к периоду тюркского каганата, и письменной традиции, которая сформировалась на основе следов камня и букв, и широко распространенных религиозных течений того времени. Следы этих течений в народной литературе также легли в основу статьи. CR - 1. Титаренко И.Н. История культуры Древнего Востока: Учебное пособие. – Таганрог: Изд-во ТТИЮФУ, 2010. – 222 с. CR - 2. Қоңыратбаев Ә. Қазақ эпосы және түркология. Алматы: «Ғылым», 1987. – 368 б. CR - 3. http://kazgazeta.kz/сұхбат Гүлдархан СМАҒҰЛОВА CR - 4. Малов С. Е. Древние и новые тюркские языки/Известия АН СССР. Отделение литературы и языка. – Т. XI. Вып. 2. - М., 1952. – С. 135–143. CR - 5. О внешности уйгуров (Грумм-Гржимайло Г. Е. Западная Монголия и Урянхайский край. Т. П. Л., 1926, с. 18). CR - 6. Рахманалиев Р. Источник: http://historylib.org/historybooks/Rustan- Rakhmanaliev_Imperiya-tyurkov--Velikaya-tsivilizatsiya/32 CR - 7. Религия в истории и культуре: Учебник для вузов/Под ред. Проф. М.Г. Писманика. – 2-е изд, перераб. и доп. – М.: ЮНИТИ-ДАНА,2000. – 591 с. CR - 8. Захарова И.В. Двенадцатилетний животный цикл у народов Центральной Азии. Труды института истроии, археологии и этнографии АН КазССР. Том 8. Алматы, 1960. 32–66стр. CR - 9. Қазақ қолжазбалары. Көне түркі және қазақ жазба әдеби мұралары (б.д.д. V ғ. бастап – ХХ ғ. дейін), 10 томдық басылым. Майтри Симит. Ном бітік (Maitrisimit Nom Bitig, Құмыл нұсқасы, ХІ ғасыр, 1067 жыл): факсимелия, транскрипция, жолма-жол және еркін аударма. – Алматы: «Ел-шежіре» ҚҚ, – 2012. Т.5: – 384 бет. CR - 10. Қаңтарбайұлы Қ., Шақанұлы Д. Солтүстік Қазақстан, Көкшетау облыстарына барып жинап қайтқан материалдар мазмұны. 26 апрель 1962 ж. 1–24 б. Орталық ғылыми кітапхананың Сирек кітаптар орталығы. Қолжазба шифрі №1884. CR - References 1. Tıtarenko I.N. Istorııa kýltýry Drevnego Vostoka: Ýchebnoe posobıe. – Taganrog: Izd-vo TTIIýFÝ, 2010. – 222 s. CR - 2. Qońyratbaev Á. Qazaq eposy jáne túrkologııa. Almaty: «Ǵylym», 1987. – 368 b. CR - 3. http://kazgazeta.kz/suhbat Gúldarhan SMAǴULOVA CR - 4. Malov S. E. Drevnıe ı novye tıýrkskıe ıazykı/Izvestııa AN SSSR. Otdelenıe lıteratýry ı ıazyka. - T. XI. Vyp. 2. – M., 1952. – S. 135–143. CR - 5. O vneshnostı ýıgýrov (Grýmm-Grjımaılo G. E. Zapadnaıa Mongolııa ı Ýrıanhaıskıı kraı. T. P. L., 1926, s. 18). CR - 6. Rahmanalıev R. Istochnık: http://historylib.org/historybooks/Rustan- Rakhmanaliev_Imperiya-tyurkov--Velikaya-tsivilizatsiya/32 CR - 7. Relıgııa v ıstorıı ı kýltýre: Ýchebnık dlıa výzov/Pod red. Prof. M.G. Pısmanıka. – 2-e ızd, pererab. ı dop. – M.: IýNITI–DANA,2000. – 591 s. CR - 8. Zaharova I.V. Dvenadtsatıletnıı jıvotnyı tsıkl ý narodov Tsentralnoı Azıı. Trýdy ınstıtýta ıstroıı, arheologıı ı etnografıı AN KazSSR. Tom-8. Almaty, 1960. 32–66 str. CR - 9. Qazaq qoljazbalary. Kóne túrkі jáne qazaq jazba ádebı muralary (b.d.d. V ǵ. bastap – HH ǵ. deıіn), 10 tomdyq basylym. Maıtrı Sımıt. Nom bіtіk (Maitrisimit Nom Bitig, Qumyl nusqasy, HI ǵasyr, 1067 jyl): faksımelııa, transkrıptsııa, jolma-jol jáne erkіn aýdarma. – Almaty: «El-shejіre» QQ, - 2012. T.5: – 384 bet. CR - 10. Qańtarbaıuly Q., Shaqanuly D. Soltústіk Qazaqstan, Kókshetaý oblystaryna baryp jınap qaıtqan materıaldar mazmuny. 26 aprel 1962 j. 1–24 b. Ortalyq ǵylymı kіtaphananyń Sırek kіtaptar ortalyǵy. Qoljazba shıfrі №1884. UR - https://dergipark.org.tr/tr/pub/ayt/issue//1099490 L1 - https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/2357720 ER -