TY  - JOUR
T1  - Analysis of geography textbook activities in the context of units and critical thinking skills
TT  - Coğrafya ders kitaplarındaki etkinliklerin öğrenme alanları ve eleştirel düşünme becerisi bağlamında analizi
AU  - Şanlı, Cennet
AU  - Çetin, Turhan
PY  - 2022
DA  - September
DO  - 10.32003/igge.1137990
JF  - International Journal of Geography and Geography Education
JO  - IGGE
PB  - Marmara Üniversitesi
WT  - DergiPark
SN  - 2630-6336
SP  - 20
EP  - 31
IS  - 47
LA  - en
AB  - This study aimed to examine the activities in the secondary education geography textbooks in the context of textbook units and critical thinking skills. The study used document analysis, which is qualitative research method. The data consisted of 222 activities in the geography textbooks (9th, 10th, 11th, and 12th grades). The data were subjected to content analysis using a form prepared by the researchers. The analysis results showed that the activities in the secondary education geography textbooks are mainly found in the “Natural Systems” and “Human Systems” units. The results also showed that the activities in the geography textbooks predominantly focus on “interpretation” among the key critical thinking skills. This situation indicates that the activities in the geography textbooks generally tend to support students’ intellectual processes such as “understanding and classifying geographic information and discussing arguments”.
KW  - Geography education
KW  - textbook
KW  - critical thinking skills
N2  - Bu araştırmada ortaöğretim coğrafya ders kitaplarındaki etkinliklerin öğrenme alanları ve eleştirel düşünme becerisi bağlamında incelenmesi amaçlanmıştır. Araştırmada nitel araştırma yöntemlerinden doküman analizi yöntemi kullanılmıştır. Araştırma verileri coğrafya ders kitaplarında (9,10,11 ve 12. Sınıf) yer alan 222 etkinlikten oluşmuştur. Veriler araştırmacılar tarafından hazırlanan forma göre içerik analiziyle çözümlenmiştir. Araştırmanın sonucunda, ders kitaplarındaki etkinliklerin, ağırlıklı olarak “Doğal Sistemler” ve “Beşeri Sistemler” öğrenme alanında bulunduğu tespit edilmiştir. Ders kitaplardaki etkinliklerin, eleştirel düşünme becerisi bağlamında ise çoğunlukla “yorumlama” boyutunda olduğu saptanmıştır. Bu durum coğrafya ders kitaplarında yer alan etkinliklerin genel olarak öğrencilerin “coğrafi bilgileri anlama, sınıflandırma ve argümanları tartışma” gibi düşünsel süreçlerini destekleme eğiliminde olduğunu göstermektedir.
CR  - Akengin, H., Yıldırım, G., İbrahimoğlu, Z., & Arslan, S. (2014). Öğrencilerin coğrafya dersine ilişkin öz yeterlik algıları 
ile akademik başarıları arasındaki ilişkinin incelenmesi. Marmara Coğrafya Dergisi, 29, 150-167. 
https://doi.org/10.14781/mcd.77745
CR  - Anderson, L.W., Krathwohl, D.R., Airasian, P.W., Cruikshank, K. A., Mayer, R.E., Pintrich, P.R., Raths, J., & Wittrock, M.C. 
(2001). A taxonomy for learning, teaching, and assessing: A revision of Bloom’s Taxonomy of educational 
objectives. (Complete edition). Longman.
CR  - Aydemir, A. & Çetin, T. (2021). Tasarım odaklı düşünme yaklaşımı aracılığıyla sosyal bilgiler dersine yönelik 
geliştirilen ürünlerin etkililiği. Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi, 41(2), 885-910. https://doi.org/10.17152/gefad.825049
CR  - Bernstein, B. (2000). Pedagogy, symbolic control and identity. Theory, research, critique (Revised edition). 
Lanham: Rowman & Littlefield.
CR  - Bijsterbosch, E. (2018). Professional development of geography teachers with regard to summative assessment 
practices. Enschede: Ipskamp Printing.
CR  - Bijsterbosch, E., Van der Schee, J., & Kuiper, W. (2017). Meaningful learning and summative assessment in 
geography education: An analysis in secondary education in the Netherlands. International Research in 
Geographical and Environmental Education, 26(1), 17-35. https://doi.org/10.1080/10382046.2016.1217076
CR  - Çenesiz, M., & Özdemir, M. A. (2021). The effect of WEB 2.0 tools on academic success on topography and rocks 
in high school 10th grade geography. International Journal of Geography and Geography Education (IGGE), 43, 
39-53. https://doi.org/10.32003/igge.750323
CR  - Demirkaya, H., & Tomal, N. (2004). Lise coğrafya ders kitaplarının değerlendirilmesi ve sorunlara yönelik çözüm 
önerileri. Marmara Coğrafya Dergisi, 5, 153-169. Retrieved from 
https://dergipark.org.tr/tr/pub/marucog/issue/452/569616
CR  - Ennis, R. (2011). The nature of critical thinking: an outline of critical thinking dispositions and abilities, University 
of Illinois, https://education.illinois.edu/docs/default-source/faculty-documents/robert-
ennis/thenatureofcriticalthinking_51711_000.pdf
CR  - Ezberci-Çevik, E. (2021). Üst düzey düşünme becerileri, Memiş- Kabartaş, E ve Kaçar, A. (Ed.) Eleştirel ve analitik 
düşünme içinde, (ss.28-43), Pegem Akademi.
CR  - Facione, P. A. (1990). Critical thinking: A statement of expert consensus for purposes of educational assessment 
and instruction-The Delphi report., California Academic Press.
CR  - Geçit Y., & Yarar S. (2013). 9. sınıf coğrafya ders kitabındaki sorular ile çeşitli coğrafya sınav sorularının Bloom 
Taksonomisine göre analizi. Marmara Coğrafya Dergisi, 22, 154-167. Retrieved from 
https://dergipark.org.tr/tr/pub/marucog/issue/469/3794
CR  - Gümüş, E. (2004). Ortaöğretim coğrafya ders kitaplarına bir bakış, Hasan Ali Yücel Eğilim Fakültesi Dergisi, 1, 83-
87. Retrieved from https://dergipark.org.tr/tr/pub/iuhayefd/issue/8787/109792
CR  - Güneş, F. (2017b). Alıştırmalardan etkinliklere: Eğitimdeki gelişmeler. Karadeniz Sosyal Bilimler Dergisi, 9(2), 103-
120. Retrieved from
CR  - Güneş, F.(2017a).Türkçe öğretiminde etkinlik yaklaşımı, Ana Dili Eğitimi Dergisi, 5 (1), 48-64. 
https://doi.org/10.16916/aded.286415
CR  - https://dergipark.org.tr/tr/pub/ksbd/issue/34220/383392
CR  - Huynh, N. & Sharpe, B. (2013). An assessment instrument to measure geospatial thinking expertise. Journal of 
Geography 112 (1), 3-17. Retrieved https://doi.org/10.1080/00221341.2012.682227
CR  - Jo, I., & Bednarz, S. W. (2011). Textbook questions to support spatial thinking: differences in spatiality by question 
location, Journal of Geography, 110(2),70-80. https://doi.org/10.1080/00221341.2011.521848
CR  - Jo, I., & Bednarz, S.W. (2009). Evaluating geography textbook questions from a spatial perspective: Using 
concepts of space, tools of representation, and cognitive processes to evaluate spatiality. Journal of 
Geography, 108(1), 4-13. https://doi.org/10.1080/00221340902758401
CR  - Karasar, N. (2000). Bilimsel Araştırma Yöntemi (10. Baskı). Nobel Yayın Dağıtım.
CR  - Kılıç, A., & Seven, S. (2002). Konu Alanı Ders Kitabı İncelemesi. Pegem A Yayıncılık
CR  - Kızılçaoğlu, A. (2003). Orta öğretim coğrafya ders kitapları değerlendirme ölçütleri. Marmara Coğrafya Dergisi, 
8, 19-33. Retrieved from https://dergipark.org.tr/tr/pub/marucog/issue/455/3649
CR  - Krause, U. Béneker, T., & Tartwijk, J. V. (2022b). Geography textbook tasks fostering thinking skills for the 
acquisition of powerful knowledge, International Research in Geographical and Environmental Education, 31(1), 
69-83. https://doi.org/10.1080/10382046.2021.1885248
CR  - Krause, U. Béneker, T., & Tartwijk, J. V. (2022a). Higher order thinking by setting and debriefing tasks in dutch 
geography lessons. European Journal of Investigation in Health, Psychology and Education 12(1),11-27. 
http://dx.doi.org/10.3390/ejihpe12010002
CR  - Krause, U. Béneker, T., Tartwijk, J. V., Uhlenwinkel, A., & Bolhuis, S. (2017). How do the German and Dutch 
curriculum contexts influence (the use of) geography textbooks? Review of International Geographical 
Education Online, 7(3), 235-263. Retrieved from http://www.rigeo.org/vol7no3%20/Number3Winter/RIGEO-V7-
N3-1.pdf
CR  - Lambert, D. (2014). Subject teachers in knowledge-led schools. In M. Young, D. Lambert, C. Roberts, & M. Roberts 
(Eds.), Knowledge and the future school: Curriculum and social justice (pp. 159-188). Bloomsbury Academic.
CR  - Lindblom-Ylänne, S. (2004). Raising students’ awareness of their approaches to study. Innovations in Education 
and Teaching International, 41(4), 405-422. https://doi.org/10.1080/1470329042000277002.
CR  - Maude, A., & Caldis, S. (2019). Teaching higher-order thinking and powerful geographical knowledge through 
the Stage 5 Biomes and Food Security unit: Higher order thinking and powerful Geography. Geographical 
Education, 32, 30-39. Retrieved from https://files. eric.ed.gov/fulltext/EJ1238503.pdf
CR  - Miles, M. B., & Huberman, A. M. (1994). Qualitative data analysis: an expanded sourcebook. SAGE Publications.
CR  - Ministry of National Education (MoNE) (2005). Coğrafya Dersi Öğretim Programı (9, 10, 11 ve 12. Sınıflar). Ankara: 
Talim ve Terbiye Kurulu Başkanlığı.
CR  - Mishra, R. K. (2015). Mapping the knowledge topography: a critical appraisal of geography textbook questions, 
International Research in Geographical and Environmental Education, 24 (2), 118-130. 
https://doi.org/10.1080/10382046.2014.993170
CR  - Özensoy, U. (2019). Eleştirel düşünme, B. Aksoy, B. Akbaba, B. Kılcan, (Ed.) Sosyal Bilgilerde Beceri Eğitimi içinde 
(ss.91-111). Pegem Akademi.
CR  - Özensoy, U. (2020). Hayata sorgulayıcı bir pencereden bakmak: Eleştirel düşünme Ersoy, F, A. ve Karaduman, H. 
(Ed.), Sosyal Bilgilerde Güncel Okumalar 2 içinde, (ss.89-122), Anı Yayıncılık.
CR  - Pintrich, P. R. (2004). A conceptual framework for assessing motivation and self-regulated learning in college 
students. Educational Psychology Review, 16(4), 385-407. http://dx.doi.org/10.1007/s10648-004-0006-x
CR  - Ramdass, D. & Zimmerman, B. (2011). Developing self-regulation skills: The important role of homework, Journal 
of Advanced Academics 22(2), 194-218 https://doi.org/10.1177/1932202X1102200202
CR  - Rochelle, J. (1998). Activity theory: A foundation for designing learning technology? The Journal of the Learning 
Sciences, 7(2), 241-255. https://doi.org/10.1207/s15327809jls0702_5
CR  - Sağdıç, M., & İnce. Z (2020). Türkiye’de güncel coğrafya ders kitaplarında istanbul temasının eleştirel analizi. 
Ulakbilge Sosyal Bilimler Dergisi, 45,133-144. http://doi.org/10.7816/ulakbilge-08-45-02 DOI: 
10.17679/inuefd.439189
CR  - Sağdıç, M. & Özkan, S.H. (2018). Erken cumhuriyet dönemi coğrafya ders kitaplarında Türkiye’nin komşuları, 
İnönü Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 19(3), 159-174. http://doi.10.17679/inuefd.439189
CR  - Şanlı, C. & Sezer, A. (2018). Analysıs of spatıal thınkıng ın hıgh school level geography textbook questions, in 
Çetin, T., Şahin, A., Mulalıc, A, Obralıc, N. (Eds.) New Horizons in Educational Sciences-1. (pp.304-325). Lambert 
Academic Publication Press.
CR  - Semerci, Ç. (2004). İlköğretim Türkçe ve matematik ders kitaplarını genel değerlendirme ölçeği, Cumhuriyet 
Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 28(1),49-54.
CR  - Seyman, B. (1996). Orta öğretim kurumlarında coğrafya ders kitapları. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Dokuz 
Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İzmir.
CR  - Sezer, A., & Şanlı, C. (2017). Coğrafya öğretim programında ve ders kitaplarında göç olgusu. Marmara Coğrafya 
Dergisi, 36, 16-25. https://doi.org/10.14781/mcd.329051
CR  - Solmaz, F., Uzunöz, A., & Top, E. (2011). Ortaöğretim 9. sınıf MEB coğrafya ders kitaplarının niteliği hakkında 
öğretmen görüşlerinin değerlendirilmesi. Kastamonu Eğitim Fakültesi Dergisi, 19(1), 267-286. Retrieved from 
https://dergipark.org.tr/tr/pub/kefdergi/issue/49053/625838
CR  - Tomal, N. (2019). 9. sınıf coğrafya ders kitabının öğretmen görüşleri doğrultusunda değerlendirilmesi. Gazi 
Eğitim Bilimleri Dergisi, 5 (2), 115-130. Retrieved from https://dergipark.org.tr/tr/pub/gebd/issue/47331/584739
CR  - Top, E. (2009). Ortaöğretim dokuzuncu sınıf coğrafya ders kitaplarının niteliği hakkında öğretmen görüşlerinin 
tespit edilmesi. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Karadeniz Teknik Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 
Trabzon.
CR  - Underbakke, M, Borg, M. J., & Peterson, D. (1993). Researching and developing the knowledge base for teaching 
higher order thinking, Theory into Practice, 32 (3), 138-146. https://doi.org/10.1080/00405849309543589
CR  - Xiang, X., Chen, Y., Fang, Y., & Zhang, Q. (2022). How key competencies progress across school terms? a study of 
“activities” in geography textbooks for secondary schools. Journal of Geography, 121(2), 67-76. 
https://doi.org/10.1080/00221341.2022.2052936
CR  - Yang, D. (2013). Comparing assessments within junior geography textbooks used in mainland China. Journal of 
Geography, 112, 58-67. https://doi.org/10.1080/00221341.2011.648211
CR  - Yang, D., Wang, Z., & Xu, D. (2015). A comparison of questions and tasks in geography textbooks before and 
after curriculum reform in China. Review of International Geographical Education Online, 5 (3), 231-248. 
Retrieved from https://dergipark.org.tr/tr/pub/rigeo/issue/40885/493595
CR  - Yıldırım, A., & Şimşek, H. (2011). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. (8. Baskı), Seçkin Yayıncılık.
UR  - https://doi.org/10.32003/igge.1137990
L1  - https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/2515826
ER  -