TY  - JOUR
T1  - Pênase û Taybetmendîyên Lorîyan
TT  - Definition and Characteristics of Kurdish Lullabies (Lorî)
AU  - Öztürk, Mustafa
PY  - 2023
DA  - May
DO  - 10.19059/mukaddime.1250011
JF  - Mukaddime
PB  - Mardin Artuklu Üniversitesi
WT  - DergiPark
SN  - 1309-6087
SP  - 89
EP  - 119
VL  - 14
IS  - 1
LA  - ku
AB  - Lorî, cureyeke anonîm a edebîyata kurdî ya gelêrî ye. Dema ku zarok tên şîrdayin, xewandin, aşkirin an jî ji bo girîyê zarokan bê rawestin ji alîyê dayikan ve tên vegotin. Ne tenê dayik, ji alîyê pîrik, dapîr, metik, xwişk, xaltîk, jinbir,  jinap û hwd. ve jî tên vegotin. Li deverên kurdan yên ji hev cuda ev cureya edebî weke lorî, lorîn, lorik tê binavkirin. Dikare bê gotin ku, di binavkirina vê cureyê de lihevkirineke civakî heye.Di vê xebatê de pênase û taybetmendîyên lorîyan tê niqaşkirin. Ji nav taybetîyên lorîyan ya herî berbiçav, nedîyarbûna vebêjerê wan ê ewil û xwerûbûna zimanê wan e. Ji ber ku mixatabê esasî yê vê cureyê bebek û zarok in, bi hesta dayiktîyê tên hilberandin û îcrakirin. Ji alîyê teşeyî ve rêgezên teqez ji bo hemû lorîyan ne derbasdar e; lewra tê tesbîtkirin ku ji alîyê teşeyê vê lorîyên tekûz jî hene û yên netekûz jî hene. Têkilîyên lorîyan bi cureyên anonîm yên wekî qewlêrk, zûgotinok, zêmar û hwd. re jî hene ku, ev têkilî di hinan de şêweyî, di hinan de jî naverokî ye. Lorî bi melodîyeke taybet tên îcrakirin û ji bo perwerdehîya zarokan weke amûrekê jî tê pejirandin. Mijarên lorîyan gelekî curbicur e; bi zarokan re têkildar çi hebe dikare bibe mijarên lorîyan.Piştî ku pênase û taybetmendîyên lorîyan bi vî awayî ve hat lêkolan, hin nûve di beşa encamê de hatin parvekirin: Divê lorîyên kurmancî ji alîyê şêweyê ve weke lorîyên tekûz û yên netekûz bên senifandin. Ji ber ku lorî, ji alîyê jinan ve, li gorî hest û ramanên jinane tên hilberandin. Divê lorî weke cureyeke “edebîyata jinan” jî bê pejirandin. Berhemên ewqas balkêş in ku hem di welidînê de û hem jî di mirînê de tên îcrakirin. Gelek zêmar hene ku li ser mirîyan wek lorîyan tên vegotin. Derbarê lorîyan de xebatên akademîk her çiqas gihaştibe astekê jî, hêj pêdivî bi xebatên teorîk re hene.
KW  - Kürt halk edebiyatı
KW  - anonîm
KW  - ninni
KW  - çocuk
KW  - anne
KW  - Edebîyata gelêrî
KW  - lorî
KW  - zarok
KW  - dayik
KW  - Edebîyata gelêrî
KW  - anonîm
KW  - lorî
KW  - zarok
KW  - dayik
KW  - 
KW  - Kurdish folk literature
KW  - anonymous
KW  - lullaby
KW  - child
KW  - mother
N2  - Lullaby is a genre of anonymous folk literature. It is sung by mothers to calm children when they are being breastfed, put to sleep, or crying. Moreover, lullaby can be sung not only by mothers, but also by people such as grandmother, nanny, older sister, aunt. It is seen that terms such as “lorî, lorîn, lorik” are used as the equivalent of this literary genre in different geographies where Kurds live. It is possible to say that there is more or less a unity in naming.In the study, various characteristics of lullabies are included through examples of lullabies. The most prominent of these characteristics is that lullabies are sung in a plain language and the first person who sang them is not clear. Since the addressees of lullabies are children, they are produced with the sense of motherhood and performed in that way. It is not possible to argue that all Kurdish lullabies, which consist of stereotyped and rhymed words, are in perfect order and harmony in terms of shape. This genre is related in form and content with many other products such as chansonette, nursery rhyme and lament. Lullabies, which can mention everything related to children, are performed with a special melody and have very beneficial effects on children’s education.After sharing the definitions and characteristics about lullabies, the findings obtained from the research are evaluated in the conclusion part. According to this, it is stated that Kurdish lullabies should be classified in two different ways as regular and irregular in terms of shape, they are produced and performed by women, and lullabies should be accepted in women’s literature because they contain the sense of femininity and motherhood. In addition, it is emphasized that lullabies are the only literary product sung for human beings from birth to death, and the reasons are explained and it is emphasized that there is a need for more academic research on lullabies and similar genres in Kurdish folk literature.
CR  - Aka, B. (2010). “Ninnileri Psikanalitik Yaklaşımla Yeniden Okuma Denemesi”. Millî Folklor, 22(88), 38-43.
CR  - Akbal, H. û Alê, H. (2009). Dengbêj û Stranên Me, Destan û Folklora Me, Stockholm: Stil-Offset.
CR  - Alptekin, A. B. (1990). “Ninni”, Türk Dili ve Edebiyatı Ansiklopedisi. C. VII. İstanbul. 63-65.
CR  - Artun, E (2008). “Ortak Türk Kültürü Ürünlerinin Çocuk Edebiyatına Katkıları”. Türk Halkları Edebiyatı II- Beynelhalk Uşaq (Çocuk) Edebiyatı Kongresi- Materyaller (Bildiriler). Bakü: Qafqaz Ünv. Yayınları.
CR  - Borak, M. (2005). Ferhenga Biwêjan. Stenbol: Weşanên Enstîtuya Kurdî ya Stenbolê.
CR  - Can, D. (2010). Mersin Abdalları Halkbilimi Araştırması. Yüksek Lisans Tezi, Mersin Ünv. SBE.
CR  - Coşkun, N. Ç. (2013). “Türk Ninnilerine İşlevsel Yaklaşım”. Turkish Studies. 8(4), 499-513.
CR  - Çanlı, Z. (2007). Kütahya-Şeyhler Beldesi Folklor Örnekleri. Yüksek Lisans Tezi. Dumlupınar Ünv. SBE.
CR  - Çek-Cansız, S. (2010). Ninnilerde Kadın Anlatıcının Sesi. Doktora Tezi. Gazi Ünv. SBE.
CR  - Çek-Cansız, S. (2011). “Ninnilere Bağlam Merkezli Bir Yaklaşım”. Turkish Studies. 6(4). 61-75.
CR  - Çelebioğlu, A. (1995). Türk Ninnileri Hazinesi. İstanbul: Kitabevi Yayınları.
CR  - Değirmencioğlu, F. (2010). Manyas Halk Edebiyatı ve Folklor Ürünleri. Yüksek Lisans Tezi. Balıkesir Ünv. SBE.
CR  - Demir, N. (2008). “Avrupa’da Yaşayan 0-6 Yaş Grubu Türk Çocuklarına Türkçe ve Türk Kültürünün Öğretilmesinde Kullanılabilecek Bir Materyal: Türk Ninnileri”. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi. 1(5). 224-240.
CR  - Elçin, Ş. (1986). Halk Edebiyatına Giriş. Ankara: KTB Yayınları.
CR  - Farsakoğlu, A. (2006). Türk Ninnilerinde İslami Motifler. Yüksek Lisans Tezi. Erzurum Ünv. SBE.
CR  - Gelişli, Y. ve Yazıcı, E. (2016). “Ninniler ve çocuk eğitimindeki önemi”. Uluslararası Türk Kültür Coğrafyasında Sosyal Bilimler Dergisi (TURKSOSBİLDER). 1. 1-7.
CR  - Güleç, İ. (2007). “Anonim Halk Edebiyatının Tasnifine Dair Yeni Bir Öneri". Sakarya Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi.14. 47–58.
CR  - Güneş, F. (2010). “Ninnilerin Çocukların Dil ve Zihinsel Gelişimine Etkisi”. Zfwt, 2(3), 27-38.
CR  - Kabadayı, A. (2009). “Ninnilerin Çocuğun Gelişim Alanlarına Katkılarının İçerik Açıdan İncelenmesi: Konya Örneği”. Uluslararası İnsan Bilimleri Dergisi, 6(1), 276-289.
CR  - Kaplan, Y. (2015). Kanîya Stranan (Narînk, Serê Zava, Şeşbendî, Dîlok). Stenbol: Weşanên Nûbihar.
CR  - Karakaya, Z. (2004). “Göstergebilimsel İşlevler Açısından Ninniler”. Millî Folklor. 16(61). 44-57.
CR  - Kaya, D. (1999). Anonim Halk Şiiri. Ankara: Akçağ yayınları.
CR  - Köseler, S. (2008). Hatay İli Kırıkhan İlçesi Halk Kültürü Araştırması. Yüksek Lisans Tezi. Çukurova Ünv. SBE.
CR  - Kurtuluş, M. (2010). “Ninnilerde Kadın Sorununa Bakış”. Millî Folklor. 22(88). 44-52.
CR  - Meretowar, A. (2017). Lorî, Stenbol: Weşanên Wardoz.
CR  - Tepe, S. (2013). “Lorîge”. Newepel. 47. 6.
CR  - Öztürk, M. (2016). “Zûgotinok Di Edebîyata kurdî ya Gelêrî de”, Bingöl Ünv. Yaşayan Diller Enst. Drgisi. 2(3). 23-43.
CR  - Şapolyo, E. B. (1937). Halk Ninnileri. İstanbul: Ahmet Halit Kitabevi.
CR  - Şimşek, E. (1989), “Çukurova (Kadirli-Kozan) Ninnileri Üzerine Bazı Düşünceler”. Millî Folklor. 1(2). 18-19.
CR  - Şimşek, E. (2016). “Anonim Halk Şiiri İçerisinde Ninnilerin Yeri”. Akra Kültür, Sanat ve Edebiyat Dergisi. 4(8). 33-64.
CR  - Toker, S. (2011). “Türkçenin Anadili Olarak Öğretiminde Ninni ve Tekerlemelerin Yeri”. Uluslararası Sosyal ve Ekonomik Bilimler Dergisi (IJSES). 1(1). 25-29.
CR  - Ungan, S. (2009). İşlevsel Yönleriyle Ninniler. Ankara: Pegem Akademi.
CR  - Yavuz, A. D. (2010). “Dilbilimsel Bir Yaklaşım Denemesi: Tekirdağ Yöresinden Bir Ninni”. Millî Folklor. 22(88). 53-56.
CR  - Yıldırımçakar, M. (2020). “Lorîyên Qelqelîyê-I”. Folklora Me. 4. 6-9.
UR  - https://doi.org/10.19059/mukaddime.1250011
L1  - https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/2948057
ER  -