TY  - JOUR
T1  - Afet Yönetiminde Güçlü Çözüm Ortağı: Beslenme Hizmetlerinde Diyetisyenler
TT  - A Strong Solution Partner in Disaster Management: Dietitians in Nutrition Services
AU  - Songür Bozdağ, Ayşe Nur
AU  - Ongan, Dilek
AU  - Görünmezoğlu, Hafize Özge
AU  - Karaağaç, Yasemin
PY  - 2023
DA  - June
JF  - İzmir Katip Çelebi Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi Dergisi
JO  - İKÇÜSBFD
PB  - İzmir Katip Çelebi Üniversitesi
WT  - DergiPark
SN  - 2458-9799
SP  - 675
EP  - 683
VL  - 8
IS  - 2
LA  - tr
AB  - Afetler ve acil durumlar sonrasında bireyler kısmen veya tamamen dış gıda yardımına bağımlı hale gelmektedirler. Afetlerden etkilenen popülasyonun beslenme ihtiyaçlarını değerlendirmek, güvenilir kaynaklardan enerji, makro ve mikro besin ögeleri almalarını sağlamak ve beslenme gereksinimlerini karşılama durumlarını izlemek, afet nedeniyle sağlık ve beslenme durumu bozulan bireylerin toparlanma dönemi için çok önemlidir. Bu doğrultuda beslenme hizmetlerinin planlanması, yürütülmesi ve sağlıklı beslenme ürünlerinin geliştirilmesinde önemli bir paydaş olan diyetisyenler afet yönetiminde önemli role sahiptir. Afet durumlarında beslenme hizmetleri; beslenme durumunun hızlı bir şekilde taranması (özellikle riskli grupların belirlenmesi), kısa (ilk 72 saat) ve uzun dönemde (72 saat sonrası) beslenme hizmetlerinin yürütülmesini kapsamaktadır. Afetten etkilenen grupların enerji, protein ve mikro besin ögeleri gereksinimlerini karşılamak ve hidrasyonu sağlamak beslenme hizmetlerinin temel amacını oluşturmaktadır. Kısa dönem beslenme hizmetleri enerji ihtiyacını karşılamak ve dehidrasyonu önlemek üzere bisküvi çeşitleri ve meyve suyu-su içeren acil beslenme kitinin ve kumanyaların depremzedelere ulaştırılmasını, uzun dönemde beslenme hizmetleri ise sıcak yemek üretimi ve dağıtımını içermektedir. Afetlerde beslenme hizmetlerinin etkin ve hızlı bir şekilde yürütülmesi kritik bir öneme sahiptir. Bu amaçla bu makalede afetzedelere sunulmak üzere afetlere özel geliştirilmiş olan yüksek enerjili, spesifik mikro besin ögeleriyle zenginleştirilmiş ürün ve kumanya menüsü örnekleri sunulmuş, afet beslenme hizmetinin yönetiminde diyetisyenlerin kritik çözüm ortağı olacağı gösterilmiştir. Bu derlemenin amacı afetlerde ve acil durumlarda beslenme hizmetlerinin yönetimi hakkında mevcut kılavuzlar ve bilimsel literatür ışığında bilgi aktarmaktır.
KW  - Afet
KW  - beslenme hizmeti
KW  - diyetisyen
KW  - acil beslenme kiti
KW  - kumanya
N2  - After disasters and emergencies, individuals become partially or completely dependent on external food-aid. Assessing nutritional requirements of disaster-affected population, ensuring that they receive energy, macro, and micronutrients from reliable food sources, and monitoring status of meeting nutritional requirements are very important for recovery of health and nutritional status. In this respect, dietitians, being prominent stakeholders in planning, delivery, and management of nutritional services, and in development of healthy nutrition products, play a vital role in disaster management. Nutrition services in disaster comprise of rapid screening of nutritional status (especially identifying risky groups), and provision of short (
CR  - AFAD (Afet ve Acil Durum Yönetim Başkanlığı). Açıklamalı Afet Yönetimi Terimleri Sözlüğü [Internet]. 2022 [cited 2023 Feb 28]. Available from: https://www.afad.gov.tr/aciklamali-afet-yonetimi-terimleri-sozlugu
CR  - Aksoy Kendilci E, Oğur S. Afet ve acil durumlarda beslenme yönetimi. Ankara: Akademisyen Kitabevi; 2022. 258 p
CR  - AFAD (Afet ve Acil Durum Yönetim Başkanlığı). TAMP Türkiye Afet Müdahale Planı. Ankara; 2022 [cited 2023 Mar 14]. Available from: https:// www.afad.gov.tr/kurumlar/afad.gov.tr/e_Kutuphane/Planlar/TAMP.pdf
CR  - Türk Kızılayı. Türk Kızılayı Beslenme Hizmetleri Kılavuzu. Ankara; 2017. Available from: https://www.kizilay.org.tr/Upload/Dokuman/ Dosya/86107045_afetlerde-beslenme-hizmetleri-kilavuzu.pdf
CR  - Güden RA, Borlu A. Afetlerde toplum beslenmesi ve hassas gruplara yönelik beslenme planı Food and Health. 2023;9(1):61-68.
CR  - Aksoy Kendilci E, Yasan N. Acil ve afet durumlarında önemli beslenme yetersizliği hastalıkları-I. In: Aksoy Kendilci, Oğur S, editors. Afet ve acil durumlarda beslenme yönetimi. Ankara: Akademisyen Kitabevi; 2022. p.99-119.
CR  - Çakır Ö, Atalay G. Afetlerde özel gereksinimli grup olarak yaşlılar. Resilience. 2020;4(1):169-86.
CR  - Yıldız A. Afet ve Acil durumlarda beslenme gereksinimleri. In: Aksoy Kendilci, Oğur S, editors. Afet ve acil durumlarda beslenme yönetimi. Ankara: Akademisyen Kitabevi; 2022. p. 71-84.
CR  - Kılıç F. Afet ve acil durumlarda riskli grupların değerlendirilmesi. In: Aksoy Kendilci, Oğur S, editors. Afet ve acil durumlarda beslenme yönetimi. Ankara: Akademisyen Kitabevi; 2022. p.85-97.
CR  - Dong C, Ge P, Ren X, Zhao X, Wang J, Fan H, Yin SA. Growth and anaemia among infants and young children for two years after the Wenchuan earthquake. Asia Pac J Clin Nutr. 2014;23(3):445-51.
CR  - Gaire S, Delbiso TD, Pandey S, Guha-Sapir D. Impact of disasters on child stunting in Nepal. Risk Manag Healthc Policy. 2016; 9:113-27.
CR  - Dong C, Ge P, Ren X, Wang J, Fan H, Yan X, Yin SA. Prospective study on the effectiveness of complementary food supplements on improving status of elder infants and young children in the areas affected by Wenchuan earthquake. PLoS One. 2013;8(9): e72711.
CR  - CDC (Centers for Disease Control and Prevention). Healthy Aging at a Glance, 2011: Helping People to Live Long and Productive Lives and Enjoy a Good Quality of Life. Atlanta, GA; 2011. Available from: https:// stacks.cdc.gov/view/cdc/22022
CR  - CDC (Centers for Disease Control and Prevention). Emergency Preparedness for Older Adults [Internet]. 2022 [updated 2022 Aug 25; cited 2023 Mar 15]. Available from: https://www.cdc.gov/aging/ publications/features/older-adult-emergency.html
CR  - Tatsuki S. Old age, disability, and the Tohoku-Oki earthquake. Earthquake Spectra. 2013;29(1):403-32.
CR  - UNHCR, UNICEF, WFP, WHO. Food and Nutrition Needs in Emergencies. Switzerland, Geneva; 2004. Available from: https://www. who.int/publications/i/item/food-and-nutrition-needs-in-emergencies
CR  - Sphere Association. The Sphere Handbook: Humanitarian Charter and Minimum Standards in Humanitarian Response. Switzerland, Geneva; 2018. Available from: https://spherestandards.org/wp-content/ uploads/Sphere-Handbook-2018-EN.pdf
CR  - Woodruff BA, Duffıeld A. Anthropometric assessment of nutritional status in adolescent populations in humanitarian emergencies. Eur J Clin Nutr. 2002;56(11):1108-18.
CR  - Tsuboyama-Kasaoka N, Purba MB. Nutrition and earthquakes: experience and recommendations. Asia Pac J Clin Nutr. 2014;23(4):505- 13.
CR  - Sphere Project. Humanitarian Charter and Minimum Standards in Disaster Response. Switzerland, Geneva; 1998. Available from: https:// spherestandards.org/wp-content/uploads/Sphere-Handbook-2000- English.pdf
CR  - Türk Kızılayı. Afetlerde Beslenme Akreditasyonu. Ankara; 2021. Available from: https://akreditasyon.afad.gov.tr/upload/Node/41966/ files/Afetlerde_Beslenme_Akreditasyonu_2021.pdf
CR  - Önen C. Afet ve acil durumların önemi. In: Aksoy Kendilci, Oğur S, editors. Afet ve acil durumlarda beslenme yönetimi. Ankara: Akademisyen Kitabevi; 2022. p.1-13.
CR  - Sağlık Bakanlığı. Türkiye Beslenme ve Sağlık Araştırması (TBSA). Ankara; 2019. Available from: https://hsgm.saglik.gov.tr/depo/birimler/ saglikli-beslenme-hareketli-hayat-db/Yayinlar/kitaplar/TBSA_RAPOR_ KITAP_20.08.pdf
CR  - Sağlık Bakanlığı. Türkiye Beslenme Rehberi (TÜBER) 2022. Ankara; 2022. Available from: https://hsgm.saglik.gov.tr/depo/birimler/ saglikli-beslenme-hareketli-hayat-db/Rehberler/T%C3%BCrkiye%20 Beslenme%20Rehber%20(T%C3%9CBER)%202022.pdf
CR  - Kılıç F. Afet ve acil durumlarda beslenme durumunun değerlendirilmesi. In: Aksoy Kendilci, Oğur S, editors. Afet ve acil durumlarda beslenme yönetimi. Ankara: Akademisyen Kitabevi; 2022. p.149-66.
CR  - Doğru S, Ede G. Planning food and nutrition support in disaster situations. Curr Perspect Health Sci. 2020;1(1):25-34.
CR  - Ergün M, Korucuk S, Memiş S. Sürdürülebilir afet lojistiğine yönelik ideal afet depo yeri seçimi: Giresun ili örneği. Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Dergisi. 2020;6(1):144-65.
CR  - bgazete.com.tr [Internet]. 2023 [cited 2023 Mar 15]. Available from: https://www.bgazete.com.tr/haber/14039812/bursa-yemeksanayicileri- dernegi-deprem-bolgesine-sicak-yemek-imkani-sundu
CR  - Colón-Ramos U, Roess AA, Robien K, Marghella PD, Waldman RJ, Merrigan KA. Foods distributed during federal disaster relief response in Puerto Rico after Hurricane María did not fully meet federal nutrition recommendations. J Acad Nutr Diet. 2019;119(11):1903-15.
CR  - Sudo N, Shimada I, Tsuboyama-Kasaoka N, Sato K. Revising “Nutritional reference values for feeding at evacuation shelters” according to nutrition assistance by public health dietitians based on past major natural disasters in Japan: A qualitative study. IJERPH. 2021;18(19):10063.
CR  - Hirano M, Tsuboyama-Kasaoka N, Ishikawa-Takata K, Nozue M, Takizawa A, Oka J, Sako K, Takimoto H. The recognition and usage rates of the nutritional supporting information tools for evacuees at the disaster. J Jpn Disaster Food Soc. 2016; 3:33–41.
CR  - Sudo N, Matsumoto S, Tsuboyama-Kasaoka N, Yamada K, Shimoura Y. A nationwide survey on local governments’preparedness for nutrition assistance during natural disasters: Recognition and application of “Nutritional Reference Values forFeeding at Evacuation Shelters”. J Jpn Disaster Food Soc. 2018; 5:1–8.
CR  - TSE Diyetisyen. Türk Standardı TS 13114 Diyetisyen. Türk Standartları Enstitüsü. Ankara; 2004. Available from: http://bd.sagb.firat.edu.tr/sites/bd.sagb.firat.edu.tr/files/TSE_Diyetisyen.pdf
UR  - http://dergipark.org.tr/tr/pub/ikcusbfd/issue//1266781
L1  - http://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/3017536
ER  -