TY  - JOUR
T1  - İlk Modern Arap Tiyatrosu’na Dair Tartışmalar Işığında Abraham Daninos ve Nezâhatu’l-Muştâk
TT  - In The Light of Debates on the First Modern Arab Theater Abraham Daniṅ os and Nazâhat Al-Mushtâq
AU  - Gökgöz, Turgay
PY  - 2023
DA  - December
DO  - 10.26650/di.2023.34.2.1286757
JF  - darulfunun ilahiyat
PB  - İstanbul Üniversitesi
WT  - DergiPark
SN  - 2651-5083
SP  - 519
EP  - 547
VL  - 34
IS  - 2
LA  - tr
AB  - Modern Arap edebiyatına dair kaynaklara bakıldığında tiyatro sahasındaki ilk adımların Lübnanlı tiyatrocu Mârûn en- Nakkâş tarafından atıldığı görülür. en-Nakkâş, 1846 yılında İskenderiye ve Kahire gibi şehirlerin ardından yolculuğuna İtalya’da devam etti ve Avrupa tiyatrolarıyla tanıştı. Burada tiyatro sanatının usul ve esaslarını iyi bir şekilde öğrenen en-Nakkâş, ülkesine döndüğünde 1847 yılının sonlarında Fransız tiyatrocu Molière’in L’Avare adlı oyununu Arapçaya el- Bahîl adıyla uyarladı ve sahneledi. Ancak ilk olarak 25 Mart 1990 tarihinde eş-Şarku’l-Evsat gazetesinde modern en eski tiyatro oyununun 1847 yılında Cezayirli bir Yahudi olan Abraham Daninos tarafından yazıldığı haberi yer aldı. Manchester Üniversitesi’nden İngiliz akademisyen Dr. Philip Sadgrove, 1990’lı yılların başında gerçekleştirdiği buluşunda modern bağlamda ilk Arapça tiyatro oyununun Abraham Daninos’a ait olan Nezâhatu’l-Muştâk ve Ğussati’l-‘Uşş âk fî Medîneti Tiryâk fi’l-‘Irâk adlı eser olduğunu Kudüs İbrani Üniversitesi’nde akademisyen olan Dr. Shmuel Moreh ile birlikte 1996yılında açıklamıştır. Söz konusu iki eserden hangisinin ilk olarak yayımlandığı hususu bilim dünyasında hâlâ bir tartışma konusudur. Ancak bu konuda Arap tiyatrosunu ele alan temel eserlere bakıldığında Mârûn en-Nakkâş’ın işaret edildiği görülürken söz konusu eserler telif edildiği esnada bu keşfin henüz olmadığına da dikkat çekilmelidir. Bu çalışmada Abraham Daninos ve Nezâhatu’l-Muştâk ve Ğussati’l-‘Uşş âk fî Medîneti Tiryâk fi’l-‘Irâk adlı tiyatro oyunu hakkında bilgi vermek amaçlanmıştır.
KW  - Arap Edebiyatı
KW  - Arap Tiyatrosu
KW  - Abraham Daninos
KW  - Mârûn en-Nakkâş
N2  - Sources on modern Arabic literature reveal that the first foray into the field of theater was made by Mārūn al-Naqqāsh. In Italy, he became acquainted with European theater and during his stay there, he learned the principles and procedures of the art of theater and adapted and staged the play L’Avare by Molière under the title al-Bahīl in Arabic in late 1847. However, on March 25, 1990, the newspaper al-Sharq al-Awsat was the first to report that the oldest modern theater play was written in 1847 by Abraham Daninos. In 1996, Dr. Philip Sadgrove and Dr. Shmuel Moreh, announced that the first Arabic stage play in the modern context was Nazāhat al-mushtāq wa-ghussat al-‘ushshāq fī Madīnat Tiryāq fî al-‘Irāq. by Abraham Daninos. Which of these two works was published first is still debated in the academic world. However, when we look at the basic works on Arabic theater, we see that Mārūn al-Naqqāsh highlighted, but it should be noted that this discovery had not yet been made when these works were written. This study aims to provide information about Abraham Daninos and his play Nazāhat al-mushtāq wa-ghussat al-‘ushshāq fī Madīnat Tiryāq fî al-‘Irāq.
CR  - Alcalay, Ammiel. “Intellectual Life”, The Jews of the Middle East and North Africa in Modern Times, Editors Reeva Spector Simon, Michael Menachem Laskier, Sara Reguer. New York: Columbia University Press, 2003. google scholar
CR  - al Levy, Lit, “The Nahda and the Haskala: A Comparative Reading of ‘Revival’ and ‘Reform’ ”, Middle Eastern Literatures: incorporating Edebiyat, 16:3. (2013) 300-316. google scholar
CR  - Amine, Khalid. “Performance Research in North Africa: Interplay Between Appropriation And Contestation”, Performative Inter-Actions in African Theatre 1, Edited by Kene Igweonu and Osita Okagbue. Newcastle : Cambridge Scholars Publishing. 2013. google scholar
CR  - Amine, Khalid, Carlson Marvin. The Theatres of Morocco, Algeria, Tunisia, London: Palgrave Macmillan, 2012. google scholar
CR  - And, Metin. Drama at the Crossroads. İstanbul: The Isis Press, 1991. google scholar
CR  - ‘Abduh, İbrâhîm. A‘lâmu’s-Sıhâfeti’l-‘Arabiyye, Kahire: Matba‘atu’t-Tevekkul el-Cemâmîz, 1944. google scholar
CR  - Bu‘lâm, Mubârakî. “Harekiyyetu’l-Mesrahi’l-Cezâirî mine’l-Bidayât ile’t-Tecrîb”, al-Manhal, 3-21, (2016) 9-19. google scholar
CR  - Campos, Miguel Angel Ledezma and Rios, Maria Teresa Paulin and others, “Arab Theatre and Plays: Developmental Stages And Challenges”, ARTE Y SALUD, ArtsEduca 34, Enero (2023): 168-176. google scholar
CR  - Coleman, Edward D., “Plays of Interest on the American Stage, 1752-1821”, Publication of American Jewish Historical Society, 33, (1934): 171-198. google scholar
CR  - Dâğir Yûsuf Es‘ad. Mesâdiru’d-Dirâseti’l-Edebiyye. C. II. Beyrut: el-Mektebetu’ş-Şarkiyye, 1983. google scholar
CR  - Daninos, Abraham. Nezâhatu’l-MuştâkveGussati’l-‘UşşâkfîMedînetiTiryâkfi’l-‘Irâk, Thk. Mahlûf Bûkrûh, el-Cezâir: Dâru’l-Mîm, 2002. google scholar
CR  - Er, Rahmi. “Modern Mısır Tiyatrosu I”. Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Dergisi, 33 (1-2), (1990): 123-140. google scholar
CR  - el-Fâhûrî, Hannâ. el-Câmi‘u fî Tarîhi’l-Edebi’l-Arabî. Beyrût: Dâru’l-Cîl, 1986. google scholar
CR  - Goodman, Jane E. Staging Cultural Encounters. Indiana: Indiana University Press, 2020. google scholar
CR  - Gökgöz, Turgay. Modern Cezayir Edebiyatı. İstanbul: Akdem Yay, 2019. google scholar
CR  - Gökgöz, Turgay. “Modern Mısır Tiyatrosunda Ya‘kûb Sannû‘ (Ebû Nazzâra) ve Tiyatrocu Kişiliği”, RumeliDE Dil ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi, 23, (2021): 405-420. google scholar
CR  - Hacımahmutoğlu, Osman. “Abdullah Nedim: Hayatı, Eserleri ve Edebi Kişiliği”, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul, 2018. google scholar
CR  - Hınıslıoğlu, Hülya. “Mârûn en-Nakkâş ve Arap Tiyatrosu’nun Doğuşu”, Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayımlanmamış Doktora Tezi, Erzurum, 1995. google scholar
CR  - İshakoğlu, Ömer. “Osmanlı Dönemi Suriye’sinde Edebi ve Kültürel Faaliyetler: 1800-1918”, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayımlanmamış Doktora Tezi, İstanbul, 2010. google scholar
CR  - Khuri-Makdisi, İlham. The Eastern Mediterranean and theMaking of Global Radicalism, 1860-1914. London: University of California Press, 2010. google scholar
CR  - Langella, Maria Luisa. “Jewish Writing in Arabic in Arabic Characters in the Nineteenth and Twentieth Centuries”, Approaches to the History and Dialectology of Arabic in Honor of Pierre Larcher, Edited by Manuel Sartori Manuela E.B. Giolfo Philippe Cassuto. Leiden: Brill, 2017. google scholar
CR  - Landau, Jacob M. Studies in the Arab Theater and Cinema. Philadelphia: University of Pennsylvania Press, 1958. google scholar
CR  - Mestyan, Adam. “Harun Al-Rasıd, the Arabian Nights, and Politics on the Arabic Stage”,The Thousand and One Nights Sources and Transformations in Literature, Art, and Science, Edited by Ibrahim Akel and William Granara. Leiden: Brill, (2020): 175-197. google scholar
CR  - Miliani, Hadj and Everett, Samuel Sami. “Marie Soussan: A Singular Trajectory”, Jewish-Muslim Interactions: Performing Cultures between North Africa and France, Edited by Samuel Sami Everett and Rebekah Vince. Liverpool: Liverpool University Press, 2020. google scholar
CR  - Milson, Menahem and Bar-Asher, Meir M., “Shmuel Moreh’s Scientific Achievements”, Cultural Pearls from the East In Memory of Shmuel Moreh (1932-2017), Edited by Meir Hatina Yona Sheffer. Leiden: Brill, 2021. google scholar
CR  - Moreh, Shmuel and Sadgrove, Philip. The Jewish Contributions to Nineteenth Century Arabic Theatre. New York: Oxford University Press, 1996. google scholar
CR  - Moreh, Shmuel. Live Theatre and Dramatic Literature in the Medieval Arabic World. New York: New York University Press, 1992. google scholar
CR  - Moreh, Shmuel. “The Nineteenth-Century Jewish Playwright, Abraham Daninos, The Nineteenth-Century Jewish Playwright, Abraham Daninos, as a Bridge between Muslim and Jewish Theater”, Edit. Benjamin H. Hary, John L. Hayes, Fred Astren, Judaism And Islam Boundaries, Communication and Interaction, Leiden: Brill, 2000. google scholar
CR  - Necm, Muhammed Yûsuf. el-Mesrahiyye fi’l-Edebi’l-‘Arabi’l-Hadîs. Beyrût: Dâr Beyrût, 1956. google scholar
CR  - Nu‘ayme, Mîhâ’îl. Babalar ve Oğullar, (Çev. Ömer İshakoğlu, Hüseyin Yazıcı, Eyüp Tanrıverdi). İstanbul: Akdem Yayınları, 2019. google scholar
CR  - en-Nakkâş, Nikûlâ. Erzetu Lubnân, Beyrût: el-Matba‘atu’l-Umûmiyye, 1869. google scholar
CR  - Osnes, Beth. Acting An International Encyclopedia, California: ABC-CLIO, t.y. google scholar
CR  - Snir, Reuven. Modern Arabic Literature A Theoretical Framework. Edinburgh: Edinburgh University Press, 2017. google scholar
CR  - Sadgrove, P.C., The Egyptian Theatre in The Nineteenth Century. Lebanon: Ithaca Press, 2007. google scholar
CR  - Sadgrove, Philip. “Mârûn al-Naqqâsh”, Essays in Arabic Literary Biography 1850-1950, ed. Roger Allen. Wiesbaden: Harrassowitz Verlag, 2010. google scholar
CR  - Sa‘dullâh, Ebu’l-Kâsım. Târîhu’l-Cezâiri’s-Sekâfî, C.V-VI. el-Cezâir: Dâru’l-Ğarbi’l-İslâmî, 1981. google scholar
CR  - Savran. Ahmet. 19. Yüzyıl Osmanlılar Döneminde Yeni Arap Edebiyatı. Erzurum: Atatürk Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Yayını, 1991. google scholar
CR  - Şimşek, Sultan. Amerika’daki Arap Göç Edebiyatında Din Anlayışı. Saarbrücken: Türkiye Alim Kitapları, 2015. google scholar
CR  - Tobi, Yosef and Tobi, Tsivia. Judeo-Arabic Literatüre in Tunisia, 1850-1950. Detroit: Wayne State University Press, 2014. google scholar
CR  - Tobi, Yosef. “Judso-Arabic Printing in North Africa, 1850-1950”, Historical Aspects of Printing and Publishing in Languages of the Middle East, Edited by Geoffrey Roper. Leiden: Brill, 2014. google scholar
CR  - Tuzcu, Kemal. “Klasik Arap Şiirinde Recez ve Urcûze”, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayımlanmamış Doktora Tezi, Ankara, 2003. google scholar
CR  - Yazıcı, Hüseyin. Göç Edebiyatı, İstanbul: Akdem Yay, 2022. google scholar
CR  - “Ottoman Rule” (Çevrimiçi) https://web.archive.org/web/20061005231218/http://countrystudies. us/lebanon/15.htm 09.04.2023. google scholar
CR  - Alain Duthil, “Cezayir’deki Tiyatro: Bay Kali Tarafından Roma Tiyatrosundan Cezayir Tiyatrosuna”,(Çevrimiçi) https://archive.wikiwix.com/cache/index2.php?url=http%3A%2F%2Fcirras-net.org%2F%3Fp%3D1015#federation=archive.wikiwix.com&tab=url (26.02.2023). google scholar
CR  - Wikipedia Yazarları. “Abraham Daninos”, Wikipedia, Özgür Ansiklopedi, (Çevrimiçi) https:// fr.wikipedia.org/wiki/Abraham_Daninos (26.02.2023). google scholar
CR  - Ayman Saleh, “Ma‘a Sudûr “Nezâhat el-Muştâk... Bûkrûh Yetemessek bi-Riyâdeti’l-Mesrahi’l-Cezâirî ‘Arabiyyen” (Çevrimiçi) https://www.eremnews.com/culture/books/1650804 (26.02.2023). google scholar
CR  - Wikipedia Yazarları. “Allalou”, Wikipedia, Özgür Ansiklopedi (Çevrimiçi) https://en.wikipedia. org/wiki/Allalou 12.03.2023. google scholar
CR  - Nûrî el-Cerrâh, ”Nezâhat el-Muştâk ve Ğussati’l-‘Uşşâk fî’l-Cezâir ve’l-‘Irâk” (Çevrimiçi) https://alarab.news/olj»Jlj-jjlJ^İI-^s-0t^*il- <^'Cj-0lü^ll-ÂAjj?amp (26.02.2023). google scholar
Andrea Cassigoli, ”Abraham Daninos”, (Çevrimiçi) google scholar
https://www.geni.com/people/Abraham-Daninos/6000000036598363310 (28.02.2023). google scholar
UR  - https://doi.org/10.26650/di.2023.34.2.1286757
L1  - https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/3099064
ER  -