TY  - JOUR
T1  - RABGÛZÎꞌNİN KISASÜꞌL-ENBİYÂ’SINDA “BAĞIRMAK” ANLAMLI FİİLLER VE ONLARIN ETİMOLOJİSİ ÜZERİNE
AU  - Memmedova, Afag
PY  - 2023
DA  - December
DO  - 10.56671/hafizadergisi.1290959
JF  - HAFIZA
JO  - H-IJSS
PB  - Akif AKTO
WT  - DergiPark
SN  - 2687-6620
SP  - 140
EP  - 151
VL  - 5
IS  - 2
LA  - tr
AB  - Tarihî Türk yazı dillerinin derinlemesine incelenmesi için Eski ve Orta Türkçe döneminde yazılan eserler hem tek tek hem de bir bütün olarak, eş zamanlı ve art zamanlı biçimde araştırılmalı, kelimelerin derivasyon (kelime türetme) ve etimolojik değerlendirmesi yapılmalıdır. Bu bakımdan, Harezm Türkçesi dönemi içerisinde özel bir değer taşıyan Rabgûzîꞌnin Kısasüꞌl-Enbiyâ adlı eserinde “bağırmak” anlamı ifade eden fiillerin semantik düzeyi; bağlamsal analiz ve karşılaştırmalı yöntem yardımıyla incelenmiş, fiillerin etimolojisi üzerinde durulmuştur. Çalışmanın temel amacı, eserde “bağırmak” anlamlı kelimelerin kullanımlarını tespit etmek, onların etimolojisini, kelimelerin nasıl oluştuklarını ve daha sonra hangi ses değişimlerine uğradıklarını saptamaktır.  Araştırma konusu olan fiillerin etimolojisi yapılırken onların yansıma kelimelerden oluştuğu belirtilmiştir.  Yazıda Kısasüꞌl-Enbiyâꞌda “bağırmak” anlamı taşıyan çaḳır-, çarla-, çırla-, ḳıḳır- / ḳıçḳır-, mangla-, orla-, ul(ı)n- fiilleri tespit edilmiş, onların diğer dönemlerde yazılan eserlerle eşzamanlı ve artzamanlı işlevi kıyaslanarak ortaya konulmuştur. Yazılı metinlerimizde bulunan her kelimenin böyle detaylı biçimde araştırılması farklı dönemlerde oluşan Türk yazı dillerinin manzarasını göstermeye yardımcı olacak ve uzun süre devam eden bazı tartışmalı konuların çözülmesine katkı sağlayacaktır.  Ayrıca bu tür araştırmalarda Türklerin hangi kelimeleri nasıl kullandıkları, kelime hazinesini artırmak için yeni türetilen kelime yapımında neyi esas aldıkları, hangi kök ve ekleri kullandıkları gibi soruların cevabı Türklerin dünya görüşünün daha iyi anlaşılmasına da yardımcı olacaktır.
KW  - Rabgûzî
KW  - Kısasüꞌl-Enbiyâ
KW  - Harezm Türkçesi
KW  - etimoloji
KW  - yansımalı kelimeler
CR  - Ağca E. (2021). Tarihsel Diyalektoloji Araştırmaları Açısından Harezm Türkçesi. Orta Türkçe Döneminin İlk Evresi: Sorunları ve Çözüm Önerileriyle Harezm Türkçesi. Ankara: Akçağ, s.205- 219.
CR  - Arat, R. (1947). Yusuf Has Hâcib, Kutadgu Bilig. I (Metin), İstanbul, Milli Eğitim.
UR  - https://doi.org/10.56671/hafizadergisi.1290959
L1  - http://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/3115960
ER  -