@article{article_1302390, title={Psikolojide olumsuz yanıt yanlılığı, temaruz ve belirti geçerliliği: Türkiye odaklı bir gözden geçirme}, journal={Journal of Clinical Psychology Research}, volume={9}, pages={242–263}, year={2025}, DOI={10.57127/kpd.26024438.1302390}, author={Akca, Ali Yunus Emre and Çiller, Alpay and Akyüz, Elif and Tepedelen, Mehmed Seyda}, keywords={Olumsuz yanıt yanlılığı, temaruz, belirti geçerliliği, değerlendirme, gözden geçirme}, abstract={Alanyazın, psikolojik veya nöropsikolojik değerlendirmeler geçiren veya belirli bağlamlarda (örn., adli tıp) bu tür değerlendirmeler için yönlendirilen bireylerin, bildirdikleri sorunlar veya belirtiler konusunda her zaman doğru olmadıklarını göstermektedir. Buna göre; bireyler, özellikle öznel bildirimlerde, birtakım faktörlere dayalı değerlendirmelerin sonuçlarını çarpıtan ve hatta geçersiz kılan bir yanıt tarzı sergileyebilirler. Bu faktörler arasında soruların niteliği, testin bağlamı, kişinin değerlendirme sürecindeki ruh hali ve/veya fayda sağlama güdüsü yer alabilir. Örneğin, yanıt yanlılığı olarak tanımlanan ve değerlendirme sonuçlarını çarpıtmaya yönelik olan bir yanıt tarzı, bazı kişilerin bir durumu gerçekte olduğundan daha iyi (olumlu yanıt yanlılığı), diğerlerinin ise gerçekte olduğundan daha kötü (olumsuz yanıt yanlılığı) olarak sunmasını içerebilir. Bu durum iç (örn., psikolojik fayda) ve/veya dış (örn., finansal fayda) teşvikler tarafından güdülenebilmektedir. Buradan hareketle, bariz bir dış teşvik doğrultusunda fayda sağlama amacıyla kişinin kendi psikolojik ve/veya fiziksel belirtilerini istemli olarak abartması veya bunları uydurması da bir yanıt tarzıdır ve alanyazında temaruz olarak tanımlanmaktadır. Bu bağlamda, belirti geçerliliği, bireyler tarafından sunulan (örn., öz bildirim yoluyla) belirtilerin doğruluğuna atıfta bulunmak için kullanılan bir kavramdır. Yukarıdaki bilgiler ışığında, bu gözden geçirme çalışması, yanıt yanlılığı, temaruz ve belirti geçerliliğine ilişkin uluslararası alanyazının yanı sıra Türkiye’de, Türk toplumuna yönelik veya Türkçe yazılmış çalışmalara dayanmaktadır. Bu kapsamda, DSM’deki (Ruhsal Bozuklukların Tanısal ve Sayımsal Elkitabı) temaruz tanımı, DSM tanımına yönelik eleştiriler, yaygınlık oranları, tespit başarısızlıklarının sonuçları, alternatif tespit sistemleri, belirti geçerliliğinin değerlendirilmesi, önerilen nesnel psikometrik test türleri ve genel olarak güncel bulgular ve gelişmeler gözden geçirilmiştir. Elde edilen bilgiler ışığında önerilerde bulunulmaktadır.}, number={2}, publisher={Klinik Psikoloji Araştırmaları Derneği}, organization={Bu çalışma herhangi bir proje kapsamında gerçekleştirilmemiş ve herhangi bir fon veya ödenek kullanılmamıştır.}