TY  - JOUR
T1  - Surgery According to Fütüvvetname’s And Physician Şerefeddîn’s Fütüvvetnâme
TT  - Fütüvvetnâmelere Göre Cerrahlık ve Tabip Şerefeddîn Fütüvvetnâmesi
AU  - Köksal, M. Fatih
PY  - 2021
DA  - July
JF  - Divan Edebiyatı Araştırmaları Dergisi
JO  - devdergisi
PB  - Divan Edebiyatı Vakfı
WT  - DergiPark
SN  - 1308-6553
SP  - 426
EP  - 447
VL  - 26
IS  - 26
LA  - en
AB  - Medicine is one of the oldest professions in history of humanity. This versatile profession, which had highly different manifestations from today's advanced medical literature in the ancient world and which we can generally refer as "healing", has been held respectable and even sacred in both Turkish culture and the Islamic civilization. This profession of healing, which was undertaken in a way by shamans among ancient Turks, gained a kind of sanctity in the Islamic world with the introduction of prayers and written texts believed to have healing powers such as "transcript"  amulet  or "sculpture". In fact, a branch of science referred as "prophetic medicine" emerged based on the sayings and behaviors of the prophet Muhammad about human health over time. One of the practice areas of this profession, known broadly as "tabâbet", is surgery.  The first works that come to mind when it comes to profession and professional ethics are fütüvvetnâmes. Fütüvvetnâmes were texts based on the principles of Islam, were joint products of Arab, Persian, and Turkish cultures, which also formed a literary genre. They aimed to present a model of good people who were useful to themselves, their environment, and the society they lived in. Surgeons, who were described as "cruel, relentless, and frightening" in some of the fütüvvetnames, which had become the guidebooks of the Ahi orders over time and had many examples in the languages of all three nations, were counted among groups for which the fütüvved  guild  door was closed, along with some other professionals.  This mentioned issue will be discussed in detail in the first part of this article and its reasons will be questioned. The matter will later be discussed specifically around the fütüvvetnâme written by Sabuncuoğlu Şerefeddîn, who was among the well-known physicians of the 15th century and also a surgeon.
KW  - Fütüvvetnâme’s
KW  - Ahi order
KW  - surgery
KW  - medicine
KW  - Sabuncuoğlu Şerefeddin
N2  - İnsanlık tarihinin en eski mesleklerinden biri hekimliktir. Eski dünyada, bugünün gelişmiş tıp literatüründen çok farklı tezahürleri olan ve genel olarak “sağaltıcılık” olarak adlandırabileceğimiz bu çok yönlü meslek, gerek Türk kültüründe gerekse İslâm medeniyetinde hep saygın ve hatta kutsal bir mevkide bulunmuştur. Eski Türklerde bir bakıma şamanların da üstlendiği bu sağaltıcılık işi İslâm dünyasında da “nüsha”  muska  yahut “heykel” denen iyileştirici olduğuna inanılan dualar yazılı metinlerin de devreye girmesiyle bir tür kutsiyet kazanmıştır. Hatta zamanla Hz. Peygamber’in insan sağlığıyla ilgili söz ve davranışlarıyla “tıbb-ı nebevî” denen bir ilim şubesi de ortaya çıkmıştır. Geniş manada “tabâbet” olarak bilinen bu mesleğin uygulama alanlarından biri de cerrahlıktır.  Meslek ve meslek ahlakı denilince ilk akla gelen eserler fütüvvetnâmelerdir. Kaynağını İslâm esaslarından alan, Arap, Fars ve Türk kültürünün müşterek ürünlerinden ve aynı zamanda bir edebî tür olan fütüvvetnâmeler, kendisine, çevresine ve yaşadığı topluma yararlı, iyi insan modeli sunmayı gaye ittihaz etmiş metinlerdir. Zamanla Ahi birliklerinin kılavuz kitapları hâline gelen, her üç milletin dilinde de çokça örneği olan fütüvvetnâmelerin bazılarında “zalim, acımasız ve ürkütücü” olarak tanımlanan cerrahlar, diğer bazı meslek erbabıyla birlikte fütüvvet kapısının kapalı olduğu zümreler arasında sayılmaktadır.  Bu makalenin ilk kısmında, bahsedilen konu etraflıca ele alınacak ve bunun sebepleri sorgulanacaktır. Daha sonra konu, XV. yüzyılın tanınmış hekimlerinden, aynı zamanda bir cerrah olan Sabuncuoğlu Şerefeddîn’in yazmış olduğu fütüvvetnâme özelinde ele alınacaktır.
CR  - AFSHARİ, Mehran  1383/2004 , Fütüvvetnâmehâ ve Resâil-i Hâksâriyye  Sî Resâil , Tehran: Pezûheşgâh-ı Ulûm-ı İnsânî ve Mütâlaât-ı Ferhengî.
CR  - AFSHARİ, Mehran - Mehdi Medayini  1388/2009 , Çehâr Risâle der-Bâb-ı Fütüvvet u Esnâf, 3. Baskı, Tehran: Neşr-i Çeşme.
CR  - AFSHARİ, Mehran  1390/2011 , Sî Fütüvvetnâme-i Dîger: Sî Risâle-i Nâ-şinâhte der-Fütüvvet ve Pîşeverî ve Kalenderî, Tehran: Neşr-i Çeşme.
CR  - ALTINTAŞ, Ayten - Hanzade Doğan  2001 , “Osmanlı’da Esnaf Tabip ve Ahilik Teşkilatı İle İlgisi”, Türk Dünyası Araştırmaları, S. 132, s. 125- 141.
CR  - ARAT, Reşid Rahmeti  1979 , Kutadgu Bilig I – Metin, Tıpkıçekimle yapılmış ikinci baskı, Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
CR  - ARSLANOĞLU, İbrahim  1997 , Yazarı Belli Olmayan Bir Fütüvvetnâme, Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
CR  - Burgazî  yz.1 , Fütüvvetnâme, Biblioteca Apostolica Vatikana, vat.turc 337.
CR  - Burgazî  yz.2 , Fütüvvetnâme, İstanbul Araştırmaları Enstitüsü Kütüphanesi, Şevket Rado 473.
CR  - Ebû Abdi’r-Rahman Muhammed ibn el-Hüseyn es-Sülemî  1977 , Kitâbu’l- fütüvve / Tasavvufta Fütüvvet, Çeviriyle birlikte neşreden: Süleyman Ateş, Ankara: AÜ İlâhiyat Fakültesi Yayınları.
CR  - Fütüvvetnâme  yz. , Süleymaniye Kütüphanesi, Pertevniyal 981.
CR  - GÖLPINARLI, Abdülbaki  1949-50 , “İslâm ve Türk İllerinde Fütüvvet Teşkilâtı ve Kaynakları”, İÜ İktisat Fakültesi Mecmuası, C. 11, S. 1-4, s. 2-354.
CR  - GÜREL, Rahşan  1992 , Razavî’nin Fütüvvetnâmesi  Miftâhu’d-dakâyık fî Beyâni’l-fütüvveti ve’l-hakâyık , Doktora Tezi, İstanbul: Marmara Üniversitesi.
CR  - Hüseyin Vâiz-i Kâşifî  1350 , Fütüvvetnâme-i Sultânî, Tahkik: M. Ca’fer Mahbûb, Tehran: İntişârât-ı Ferheng-i İran.
CR  - İbnü’l-Miʿmâr el-Bağdâdî  1958  Kitâbu’l-fütüvve, Neşredenler: M. Cevâd, M. T. el-Hilâlî, A. H. en-Neccâr, A. N. el-Kaysî, Bağdat: Mektebetül’l- mutannâ.
CR  - KÖKSAL, M. Fatih  2008 , Ahi Evran ve Ahilik, 2. Baskı, Ankara: Kırşehir Valiliği Yayınları.
CR  - KÖKSAL, M. Fatih, Orhan Kurtoğlu, Hasan Karaköse, Özer Şenödeyici  2008 , Kırşehir Müzesi’ndeki Ahilik Belgeleri, Ankara: Kırşehir Valiliği Yayını.
CR  - KÖKSAL, M. Fatih  2011 . “Ahilik Bilgisinin Temel Kaynaklarından Ahi Şecerenâmeleri”, Ahilik Uluslararası Sempozyumu “Kalite Merkezli Bir Yaşam” 20-22 Eylül 2011 - Bildiri Kitabı, Kayseri: Erciyes Üniversitesi Yayınları, s. 273-297
CR  - KÖKSAL, M. Fatih  2015 , “Ahi Evran’dan Bahseden İki Fütüvvetnâme ve Ahi Evran’a Dair Yeni Bilgiler”, Ana Kaynaklarıyla Türk Ahiliği, İstanbul: Doğu Kütüphanesi, s. 73-92.
CR  - KÖKSAL, M. Fatih  2019 , Tarsuslu Dâ’î Manzum Fütüvvetnâme, Ankara: TÜBA  Türkiye Bilimler Akademisi  Yayınları.
CR  - KÖKSAL, M. Fatih-Bünyamin Ayçiçeği  2020 , İki Fütüvvetnâme: Sabuncuoğlu Şerefeddîn Fütüvvetnâmesi, Bursalı Hoca Cân Fütüvvetnâmesi, Ankara: Ticaret Bakanlığı Yayını.
CR  - KURDOĞLU, Veli Behçet  1967 , Şâir Tabîbler, İstanbul: Baha Matbaası.
CR  - Mîr Seyyid Ali Hemedânî  1379 , Fütüvvetnâme  Târîh, Âyîn, âdâb ve Rüsûm , Neşreden: M. Riyâz, İnceleyen: A. Corbezedâr, Tehran: İntişarât-ı Esâtîr.
CR  - OCAK, Ahmet Yaşar  1996 , “Fütüvvet  Tarih ”, İslâm Ansiklopedisi, 13. cilt, İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, s. 261-263.
CR  - ÖZTÜRK, Mürsel  2011 , “Fars Edebiyatında Fütüvvetnameler”, I. Uluslararası Ahilik Kültürü ve Kırşehir Sempozyumu, 15-17 Ekim 2008, Kırşehir-Bildiriler, 2. cilt, Ankara: Ahilik Haftası Kutlama Komitesi Yayını, s. 885-898.
CR  - Seyyid Hüseyin İbni Gaybî  yz.1 , Fütüvvetnâme, Süleymaniye Kütüphanesi, İzmir 337.
CR  - Seyyid Hüseyin İbni Gaybî  yz.2 , Fütüvvetnâme, İstanbul Büyükşehir Belediyesi Atatürk Kitaplığı, MC_Yz_K_0382.
CR  - Şemseddîn Sâmî  1317 , Kamûs-ı Türkî, İstanbul: İkdâm Matbaası.
CR  - Şeyh Mûsâ, yz., Fütüvvetnâme, Süleymaniye Kütüphanesi, Pertev Paşa 613.
CR  - TORUN, Ali  1998 , Türk Edebiyatında Türkçe Fütüvvetnâmeler, Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
CR  - ULUDAĞ, Süleyman  1996 , “Fütüvvet  Tarih ”, İslâm Ansiklopedisi, İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 13, 259-261.
CR  - UZEL, İlter - Kenan Süveren  1999 , Şerefeddîn Sabuncuoğlu - Mücerreb-nâme, Ankara: AKM Yayınları.
CR  - UZEL, İlter  1992 , Şerefeddîn Sabuncuoğlu Cerrâhiyyetü’l-Hâniyye-I, Ankara: TTK Yayınları.
CR  - YILDIRIM, Nuran  2008 , “Sabuncuoğlu Şerefeddîn”, İslâm Ansiklopedisi, İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 35, 358-59.
UR  - http://dergipark.org.tr/tr/pub/devdergisi/issue//1303843
L1  - http://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/3169774
ER  -