TY  - JOUR
T1  - Sosyal Bilimlerde Araştırma Etiği Üzerine Genel Bir Değerlendirme
TT  - An Overall Assessment on Research Ethics in Social Sciences
AU  - Öztürk, Yıldız
AU  - Çakmak, Zafer
PY  - 2024
DA  - October
Y2  - 2023
DO  - 10.17336/igusbd.1319501
JF  - İstanbul Gelişim Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi
JO  - IGUJSS
PB  - İstanbul Gelişim Üniversitesi
WT  - DergiPark
SN  - 2148-4287
SP  - 754
EP  - 767
VL  - 11
IS  - 2
LA  - tr
AB  - Etik, pek çok disiplin tarafından ele alınan çok yönlü bir konudur. Sosyal ve beşeri bilimlerin doğası gereği, etik konusunun bu alanda uzun bir tarihsel geçmişi vardır. Felsefi düzeydeki tartışmaların yanı sıra, araştırma sürecindeki her adımda etik gündeme gelmektedir. Araştırmacının konuyla ilgilenmesi ile başlayan araştırma etiği tüm araştırma sürecini çerçeveleyen kapsamlı bir olgudur. Bu süreçte evrensel ve yerel etik ilkeler araştırmacının yol göstericisidir. Aynı zamanda bilimsel topluluklar tarafından kabul görmüş etik değerlerin dikkate alınması potansiyel sorunların önüne geçebilir ve araştırma kalitesini artırabilir. Tüm bunlara rağmen konuya, zamana veya mekana özgü etik çelişkilerin yaşanması da muhtemeldir. Bu makalede araştırma etiği kavramı sosyal bilim araştırmaları kapsamında ele alınmıştır. Evrensel etik ilkeleri ve araştırmalarda dikkat edilmesi gereken etik değerler paylaşılmıştır. İnternet tabanlı araştırmalarda etik olgusu incelenmiş ve etik ile bağlantılı kavramlara yer verilerek, etik ikilem konusu derinlemesine tartışılmıştır. Bu çalışma, araştırma etiğini sosyal bilimler kapsamında incelemeyi ve araştırmacılara yol gösterecek etik değerleri paylaşmayı amaçlamaktadır.
KW  - Sosyal Bilimler
KW  - Etik
KW  - Araştırma Etiği
KW  - Etik İkilem
KW  - Etik İlkeler
N2  - Ethics is a complex subject studied by many disciplines. Due to the nature of the social sciences and humanities, ethics has a long history in this field. In addition to philosophical debates, ethics comes to the fore at every step in the research process. Research ethics begins with the researcher's interest in the topic and is a comprehensive phenomenon that frames the entire research process. In this process, universal and local ethical principles are the most important guide for the researcher. At the same time, researchers' consideration of moral values accepted by the scientific community prevents potential problems and improves the quality of research. Despite all these, it is possible to experience ethical contradictions specific to the subject, time or place. In this article, we discussed the concept of research ethics in the context of social science research. We shared universal ethical principles and values that should be considered in the study. We examined the phenomenon of ethics in internet-based research and discussed the issue of ethical dilemmas in depth by including concepts related to ethics. This study aims to examine research ethics within the social sciences' scope and share ethical values that will guide researchers.
CR  - ANDERSON, M., & ANDERSON, S. L. (2018). GenEth: A general ethical dilemma analyzer. Paladyn, Journal of Behavioral Robotics, 9(1), 337-357. doi.org/10.1515/pjbr-2018-0024
CR  - ARCHIBALD, M. M., & AMBAGTSHEER, R. C., & CASEY, M. G., & LAWLESS, M.  (2019). Using zoom video conferencing for qualitative data collection: Perceptions and experiences of researchers and participants. International Journal of Qualitative Methods, 18, 1-8. doi: 10.1177/1609406919874596
CR  - AYDIN, İ. (2006). Sosyal bilimlerde araştırmadan yayına etik değerler. -I. Ulusal kurultay bildirileri. Sosyal Bilimlerde Süreli Yayıncılık.
CR  - BEYRER, C., & KASS, N. E. (2002). Human rights, politics, and reviews of research ethics. The Lancet, 360: 246–25. doi: 10.1016/S0140-6736(02)09465-5
CR  - AYTEN, A. (2020), Farklı etik yaklaşımlar: İnternetteki herşey kamusal mı? Yeni medya araştırmalarinda etik bakış açısı ve uygulamalar (ss. 9-34). Ankara: Alternatif Bilişim E-kitap
CR  - BOS, J. (2020). Research ethics for students in the social sciences. London: Springer Nature.
CR  - BÜLBÜL, T. (2004). Bilimsel yayınlarda etik. Pamukkale Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 15(15), 53-61.
CR  - CONVERY, I., & COX, D. (2012). A review of research ethics in internet-based research. Practitioner Research in Higher Education, 6(1), 50-57.
CR  - DAŞTAN, A., BAYRAKTAR, Y., & BELLİKLİ, U. (2019). Türkiye’de sosyal bilimler alanında bilimsel araştırma ve yayın etiği eğitimi: İdeali arayış bağlamında bir araştırma. Global Journal of Economics and Business Studies, 8(15), 21-39.
CR  - DAVIS, K., KATZ, S.L., SANTO, R. & JAMES, C. (2010). Fostering cross-generational dialogues about the ethics of online life. Journal of Media Literacy Education, 2, 124–150.
CR  - DENNEY, A. S., & TEWKSBURY, R. (2013). How to write a literature review. Journal of criminal justice education, 24(2), 218-234. doi:10.1080/10511253.2012.730617
CR  - DEVENTER, P. J. (2009). Ethical considerations during human centered overt and covert research. Quality & Quantity, 43, 45-57. doi: 10.1007/s11135-006-9069-8
CR  - DICKSON-SWIFT, V., JAMES, E., & LIAMPUTTONG, P. (2008). Undertaking sensitive research in the health and social sciences: Managing boundaries, emotions and risks. London. Cambridge: Cambridge University Press.
CR  - DINGWALL, R., IPHOFEN, R., LEWIS, J., OATES, J., & EMMERICH, N. (2017). Towards common principles for social science research ethics: A discussion document for the Academy of Social Sciences. Ron Iphofen FAcSS(Ed.) Finding common ground: Consensus in research ethics across the social sciences
CR  - DOOLY, M., MOORE, E., & VALLEJO, C. (2017). Research ethics. Erişim tarihi:10.05.2023, https://files.eric.ed.gov/fulltext/ED573618.pdf.
CR  - ERDOĞAN, E. & UYAN-SEMERCI P. (2021). Toplumsal araştırma yöntemleri için bir rehber: Gereklilikler, sınırlılıklar ve incelikler. İstanbul. İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.
European Commission. (2018). Ethics in social science and humanities. Erişim tarihi: 09.05.2023, https://ec.europa.eu/info/sites/default/files/6._h2020_ethics-soc-science-humanities_en.pdf.
CR  - FOE, G., & LARSON, E. L. (2016). Reading level and comprehension of research consent forms: An integrative review. Journal of Empirical Research on Human Research Ethics, 11(1), 31-46. doi:10.1177/1556264616637
CR  - FUJII, L. A. (2012). Research ethics 101: Dilemmas and responsibilities, PS: Political Science & Politics, 45(4), 717-723. doi: 10.1017/S1049096512000819
CR  - GELMAN, A. (2017). Ethics and statistics: Honesty and transparency are not enough. Chance, 30(1), 37-39. doi: 10.1080/09332480.2017.1302720
CR  - HAIMES, E. (2002). What can the social sciences contribute to the study of ethics? Theoretical, empirical and substantive considerations. Bioethics, 16(2), 89-113. doi: 10.1111/1467-8519.00273
CR  - HAIR, N., & CLARK, M. (2007). The ethical dilemmas and challenges of ethnographic research in electronic communities. International Journal of Market Research, 49(6), 1-13.
CR  - HOLMES, S. (2009). Methodological and ethical considerations in designing an internet study of quality of life: A discussion paper. International Journal of Nursing Studies. 46: 394–405. doi:10.1016/j.ijnurstu.2008.08.004
CR  - HORNER, J. (2003). Morality, ethics, and law: Introductory concepts. Seminars in Speech and Language, 24(4), 263-274. doi: 10.1055/s-2004-815580
CR  - ISRAEL, M., & HAY, I. (2006). Research ethics for social scientists. New York: Sage.
CR  - JEFFORD, M., & MOORE, R. (2008). Improvement of informed consent and the quality of consent documents. The Lancet Oncology, 9(5), 485-493. doi:10.1016/S1470-2045(08)70128-1
CR  - JESSON, J. K., & LACEY, F. M. (2006). How to do (or not to do) a critical literature review. Pharmacy Education, 6(2), 139-148. doi:10.1080/15602210600616218
CR  - KAKABADSE, N. K., KAKABADSE, A., & Kouzmin, A. (2002). Ethical considerations in management research: a ‘truth’seeker's guide. International Journal of Value-Based Management, 15(1),105-138. doi: 10.1023/A:1015246111906
CR  - KUÇURADI, İ. (2003). Etik ve etikler. Türkiye Mühendislik Haberleri, 423, 7-9. Erişim tarihi: 10.05.2023, http://ww4.ticaret.edu.tr/icm/wp content/uploads/sites/121/2020/03/Etik-ve-Etikler.pdf
CR  - LUEHNEN, J., MUEHLHAUSER, I., & STECKELBERG, A. (2018). The quality of informed consent forms—a systematic review and critical analysis. Deutsches Ärzteblatt International, 115(22), 377.
CR  - MAHMUTOĞLU, A. (2009). Etik ve ahlak; benzerlikler, farklılıklar ve ilişkiler. Türk İdare Dergisi, 225-249.
CR  - KAREN, S. K. & RICHARD F. K. (2009). Social Sciences Research Ethics: Historical and Philosophical Issues. The handbook of social research ethics. London:Sage.
CR  - MERTENS, D. M. (2012). Ethics in qualitative research in education and the social sciences. Norman, K., D., Yvonna, S., L. (Ed.), Qualitative research: An introduction to methods and designs, (19-39). California: SAGE.
CR  - MENSCH, J. (2007). Public space. Continental Philosophy Review, 40, 31-47.
CR  - MORSE, J. M. (2015). Critical analysis of strategies for determining rigor in qualitative inquiry. Qualitative Health Research, 25, 1212-1222. doi: 10.1177/104973231558850
CR  - OTHMAN, Z., & HAMID, F. Z. A. (2018). Dealing with un(expected) ethical dilemma: Experience from the field. The Qualitative Report, 23(4), 733-741. 3(4), 733-741. doi: 10.46743/2160-3715/2018.3050
CR  - ROWLEY, J., & SLACK, F. (2004). Conducting a literature review. Management research news, 27(6), 31-39. doi:10.1108/01409170410784185
CR  - SHAMOO, A. E. & RESNIK D. (2015). Responsible conduct of research. New York: Oxford University Press.
CR  - SHERLOCK, A., & BROWNIE, S. (2014). Patients' recollection and understanding of informed consent: a literature review. ANZ Journal of Surgery, 84(4), 207-210. doi:10.1111/ans.12555
CR  - SIRMAN, N. (2020). Sunuş. Türkiye’de feminist yöntem içinde İstanbul: Metis Yayınları
CR  - TAQUETTE, S. R., & BORGES da MATTA SOUZA, L. M. (2022). Ethical dilemmas in qualitative research. A critical literature review, International Journal of Qualitative Methods, 21, 1-15. doi:10.1177/16094069221078731
CR  - TAO, J., SHAO, Q., & GAO, X. (2017). Ethics-related practices in Internet-based applied linguistics research. Applied Linguistics Review, 8(4), 321-353. doi:10.1515/applirev-2016-2024
CR  - TOPLU, M. (2012). Bilim etiği: İnternetin bilim etiği üzerine etkileri. Türk Kütüphaneciliği, 26(4), 654-698.
CR  - TÜBİTAK. (2018). Tübi̇tak araştırma ve yayın etiği kurulu yönetmeliği. Erişim tarihi: 04.05.2023, https://www.tubitak.gov.tr/sites/default/files/247_sayili_bk_islenmis_hali.pdf.
CR  - YARDIMCI, S. (2020). Hepimiz likeniz!: Feminist yaşam ve dünyayla akrabalık. Türkiye’de feminist yöntem (93-111). İstanbul: Metis Yayınları. 
Yükseköğretim Kurulu (YÖK) (Tarih yok). Yükseköğretim kurumları bilimsel araştırma ve yayın etiği yönergesi. Erişim tarihi: 16.05.2023, https://www.yok.gov.tr/Sayfalar/Kurumsal/mevzuat/bilimsel-arastirma-ve-etik-yonetmeligi.aspx.
UR  - https://doi.org/10.17336/igusbd.1319501
L1  - https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/3231009
ER  -