TY  - JOUR
T1  - Vekolîna Naverokî û Hêmanên Binyadî yên ‘Iqdê Durfamê
TT  - Analysis of Thematic and Structural Elements of Iqdê Durfam
AU  - Yurt, Numan
PY  - 2023
DA  - October
DO  - 10.35859/jms.2023.1328385
JF  - The Journal of Mesopotamian Studies
JO  - JMS - The Journal of Mesopotamian Studies
PB  - Mardin Artuklu Üniversitesi
WT  - DergiPark
SN  - 2147-6659
SP  - 13
EP  - 50
IS  - Özel Sayı
LA  - ku
AB  - Di vê gotarê de fabla bi navê ‘Iqdê Durfamê ya Şêx Eskerî ji aliyê rêbaz û teknîkên vegêrannasiyê tê vekolîn. Berhem di qada edebiyata klasîk a Kurdî de yekem mînaka fablê ya serbixwe û guncandî ye. Çîroka bingehîn a berhemê fabla Rovî û Qijikê li seranserê dinyayê berbelav e û nîspetî Ezop tê kirin. Şêx Eskerî jî vê fablê tevlî çîroksaziyeke dînî, tesewifî û çandî pêşkêş kiriye. Eskerî bi rêya vê mesnewiya alegorîk a ku li ser bingeha vegêranê hatiye avakirin rexneya civakê kiriye. Di destpêka xebatê de behsa pênase, taybetî û hin mînakên çanda Rojhilatê yên cureya fablê, pêwendiya mesnewî-vegêranê hatiye kirin. Piştre wek jêdera ‘Iqdê Durfamê behsa Ezop û fablên wî hatiye kirin û fabla Eskerî hatiye nasandin. Di dawiya xebatê de jî avahiya tematîk û hêmanên binyadî yên berhemê bi hûrgilî li gorî rêbaz û teknîkên vegêrannasiyê hatiye analîzkirin. Wek encam dikare bê gotin ku Şêx Eskerî van rêbaz û teknîkan bi serkeftinî bi kar aniye.
KW  - Şêx Eskerî
KW  - 'Iqdê Durfam
KW  - Fabl
KW  - Naverok
KW  - Hêmanên Binyadî
N2  - In this article, the fable called ‘Iqdê Durfam by Sheikh Eskeri is analyzed by the methods and techniques of narratology. The work is the first example of an independent and adaptation fable in the field of classical Kurdish literature. The main story of the work is the fable of the The Fox and The Raven, which is popular all over the world and is attributed to Aesop. Sheikh Eskeri also presented this fable with a religious, mystical and cultural fiction. Eskeri has criticized the society through this allegorical masnavi which is built on the basis of expression. At the beginning of the work, the definition, specifics and some examples of the Eastern culture of the fable genre, the mesnevi-narrative relationship have been mentioned. Then Aesop and his fables were mentioned as the source of ‘Iqdê Durfam’s and Esker’s fable was introduced. At the end of the study, the thematic structure and structural elements of the work have been analyzed in detail according to the methods and techniques of narratology. As a result, it can be said that Sheikh Eskeri successfully used these methods and techniques.
CR  - Açıl, B. (2018). Klasik Türk Edebiyatında Alegori. İstanbul: Küre Yayınları.
CR  - Adak, A. (2017).  “Serdema Xalidîtiyê di Tarîxa Edebiyata Kurdî ya Klasîk de”. Kürt Tarihi, h. 30,  r.59-64.
CR  - Adak, A. (2019). Teşeyên Nezmê di Edebiyata Kurdî ya Klasîk de. Stenbol: Weşanên Nûbiharê.
CR  - Aksoy, Ö. A. (1993). Atasözleri ve Deyimler Sözlüğü. İstanbul: İnkılâp Kitabevi.
CR  - Aktaş, Ş. (1991). Roman Sanatı ve Roman İncelemesine Giriş. Ankara: Akçağ Yayınları.
CR  - Alan, R. (2015). Destpêkek ji bo Zanista Edebiyata Modern. Stenbol: Weşanên Peywend.
CR  - Alan, R. (2019). Keşkûl. Stenbol: Weşanên Peywend.
CR  - Aristoteles. (1987). Poetika. İstanbul: Remzi Kitabevi.
CR  - Avcı, Y. Y. (2012). La Fontaine’in Fabllarında Alegorik Ögeler ve Bunların Temsil Ettiği Değerler. c.7, h.2, r. 39-53.
CR  - Aytaç, G. (2003). Genel Edebiyat Bilimi. İstanbul: Say Yayınları.
CR  - Banarlı, N. S. (2001). Resimli Türk Edebiyatı Tarihi 1. İstanbul: Milli Eğitim Basımevi.
CR  - Canım, R. (2020). Divan Edebiyatında Türler. Ankara: Grafiker Yayınları.
CR  - Cebecioğlu, E. (2005). Tasavvuf Terimleri ve Deyimleri Sözlüğü. Ankara: Anka Yayınları.
CR  - Cegerxwîn. (2012). “Serxwebûna Mirîşkan”. Diyarbekir: Weşanên Belkî. Hawar. 20. r. 335-337.
CR  - Chatman, S. (1980). Story and Discourse Narrative Structure in Fiction and Film. Ithaca and London: Cornell University Press.
CR  - Çifçi, H. (1999). Bir Fabl Olarak Fare ile Kedi Hikâyesinin Arkasındaki Mesaj. Ragihanî: 25.08.2023, https://www.bingol.edu.tr/documents/Farekedi.pdf
CR  - Duggan, A. E., Haase, D. û Callow, H. J. (2016). Folktales and Fairy Tales Traditions and Texts from Around the World. California: ABC-CLIO. LLC.
CR  - Eagleton, T. (2013). How to Read Literature. USA: Yale University Press.
CR  - Ece, S. (2002). “Modern Öyküleme Teorileri Açısından Mesnevi”. A. Ü. Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, h. 20, Erzurum, r. 99-105.
CR  - Eke, N. U. (2017). Klâsik Türk Edebiyatında Metaforik Üslûp. Ankara: Akçağ Yayınları.
CR  - Ekici, A. (2014). Zeynelabidînê Amidî: Jiyan Berhem û Xebatên Wî yên Destnivîsî. Teza Mastirê ya Çapnebûyî. Mêrdîn: Zanîngeha Mardin Artukluyê. Enstîtûya Zimanên Zindî yên li Tirkiyeyê Şaxa Makezanista Ziman û Çanda Kurdî.
CR  - Erginli, Z.  (2006). Metinlerle Tasavvuf Terimleri Sözlüğü. Trabzon: Kalem Yayınevi.
CR  - Eskerî, Ş. (1989). ‘Iqdê Durfam (wer. Zeynelabidîn Zinar). Stockholm: Weşanên Apec-tryck & Förlag.
CR  - Forster, E. M. (2001). Roman Sanatı (wer. Ünal Aytur). İstanbul: Adam Yayınları.
CR  - Genette, G. (2020). Anlatının Söylemi (wer. Ferit Burak Aydar). İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
CR  - Gibb, E. J. W. (1900). A History of Ottoman Poetry. London: Lusa & Co.
CR  - Gibbs, L. (2002). Aesop’s Fables. New York: Oxford University Press.
CR  - Hilal, M. G. (1373). Edebiyat-ı Tatbîkî, (werger ji bo Farisî: Seyyîd Murtaza Ayetullah Şîrazî). Tehran.
CR  - Işik, F. (2007). “Hostayê Peyvan: Şêx Eskeriyê Axtepî”. Bîr. 7. r. 223-227.
CR  - İpek, M. S. (2012). “Arap Edebiyatında Fabl Türü”. Ragihanî: 12.03.2023, 2012_35_IPEKMS.pdf (isamveri.org)
CR  - İpekten, H. (2014). Eski Türk Edebiyatı Nazım Şekilleri ve Aruz. İstanbul: Dergâh Yayınları.
CR  - Jahn, M. (2020). Anlatıbilim (wer. Bahar Dervişcemaloğlu). İstanbul: Dergâh Yayınları.
CR  - Kekeç, İ. (2017). Türk Edebiyatında Mesnevi ve Roman İlişkisine Dair Görüşler Üzerine Bir Değerlendirme. Hikmet-Akademik Edebiyat Dergisi (Gelenek ve Postmodernizm Özel Sayısı), s. 3.  r. 186-194.
CR  - Keklik, N. (1990). Felsefede Metafor. İstanbul: Edebiyat Fakültesi Basımevi.
CR  - Keskin, N. (2019). Folklor û Edebiyata Gelêrî. Stenbol: Avesta.
CR  - Lefkowitz, J. B. (2014). Aesop And Animal Fable. The Oxford Handbook of Animals in Classical Thought and Life. r. 1-23. Ragihanî: 09.07.2023, works.swarthmore.edu/cgi/viewcontent.cgi?article=1035&context=fac-classics
CR  - Levend, A. S. (1967) . Divan Edebiyatında Hikâye I. Türk Dili Araştırmaları Yıllığı (TDAY). r. 71-115.
CR  - Mevlevî, T. (1994). Edebiyat Lügatı. İstanbul: Enderun Kitabevi.
CR  - Moran, B. (2020). Edebiyat Kuramları ve Eleştiri. İstanbul: İletişim Yayınları.
CR  - Nur, İ. H. (2017). Mesnevide Hayvan Karakterleri (Metaforları). Uluslararası Türk Kültür Coğrafyasında Sosyal Bilimler Dergisi (TURKSOSBİLDER) c. 2, h. 1, r. 29-47.
CR  - Oncu, 	M. (2009). Gotinên Pêşiyan. Stenbol: Weşanên Enstîtuya Kurdî ya Stenbolê.
CR  - Önal, S. (2007). “Sebeb-i Teliflerdeki Ortak ve Farklı Temalar”. A. Ü. Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, h. 35, Erzurum, r. 105-124.
CR  - Pala, İ. (2014). Ansiklopedik Divân Şiiri Sözlüğü. İstanbul: Kapı Yayınları.
CR  - Pertev, R. (2008). Zarok û Çîrok. Stenbol: Weşanên Dozê.
CR  - Sadinî, M. X. (2010).  Feqiyê Teyran Jiyan Berhem û Helbestên Wî. Stenbol: Nûbihar.
CR  - Sağnıç, F. H. (2002).  Dîroka Wêjeya Kurdî. Stenbol: Weşanên Enstîtuya Kurdî ya Stenbolê.
CR  - Sakaoğlu, S. (2011). Motif, Söz Kalıpları ve Masal Kitapları. A. B. Alptekin ve Ç. Kara (Ed.). Halk Masalları. (22-51). Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Yayınları.
CR  - Sebrî, O. (2012). “Welatê Tirîvirîyan, Şivan û Beran”. Diyarbekir: Weşanên Belkî. Hawar. h. 28. 469.
CR  - Subaşı, K. (2019). Tîpolojîya Vegêrî ya Çîrvanokên Kurdî. Uluslararası Dengbêjlik Kültürü ve Dengbêjler Sempozyum Bildirileri (r. 737-771). Şırnak: Şırnak Üniversitesi Yayınları.
CR  - Subaşı, K. (2019). Kürtçe (Kurmancî) Masalların Anlatı Tipolojisi. Teza Doktorayê ya Çapnekirî. Diyarbakır: Dicle Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Kürt Dili ve Kültürü Anabilim Dalı.
CR  - Talib, I. S. (2021). Chapter 4: Characters, Narrative Theory: A Brief Introduction. (Ragihanî: 19.09.2023), Narrative Theory, by Ismail S Talib -- Chapter 4: Characters (nus.edu.sg)
CR  - Tek, A. (2018). Hâmîsiz Şâir Babasız Metin: Mem û Zîn ve Osmanlıca Çevirileri Üzerine Bir İnceleme. Stenbol: Nûbihar.
Tezcan, N. (2010). Sebeb-i Teliflere Göre Mesnevi Edebiyatının Tarihsel Dönüşümü. Doğu Batı. h. 52, r. 49-75. 
Ünver, İ. (1986). Mesnevi. Türk Dili. c. 52. r. 430-562.
CR  - Wellek, R. û Warren, A. (1949). Theory of Literature. New York: Harcourt, Brace And Company İnc.
Whitman, J. (1987). Allegory. Massachussets: Harvard University Press.
CR  - Xanî, E. (2010). Mem û Zîn (şîrovekar: Perwîz Cîhanî). Stenbol: Nûbihar.
CR  - Yazıcı, T. (1994). Dervîş (c. 9, 188-190). İstanbul: TDVİA.
CR  - Yalçınkaya, Ş. (2007). Yol Metaforu ve Klâsîk Türk Edebiyatında Arayış Yolculukları. Türk Dili ve Edebiyatı Araştırmaları Dergisi c. 13 h.1, r. 251-260.
CR  - Yıldırım, K., Pertev, R. û Aslan, M. (2013). Ji Destpêkê Heta Niha Folklora Kurdî. Stenbol: Mardin Artuklu Üniversitesi Türkiye’de Yaşayan Diller Enstitüsü Yayınları.
CR  - Zinar, Z. (1991). Nimûne ji Gencîneya Çanda Qedexekirî. Stockholm: Pencînar.
CR  - http://mythfolklore.net/aesopica/perry/124.htm
Kubbealti Lugati - akit kelimesi anlamı, akit nedir? (lugatim.com)
UR  - https://doi.org/10.35859/jms.2023.1328385
L1  - https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/3268378
ER  -