TY  - JOUR
T1  - Onkolojik Rehabilitasyona Hemşirelik Perspektifinden Bakış
TT  - A View of Oncological Rehabilitation from the Nursing Perspective
AU  - Çakır, Müge
AU  - Erol, Özgül
PY  - 2025
DA  - April
Y2  - 2024
JF  - Genel Sağlık Bilimleri Dergisi
JO  - JGEHES
PB  - Necmettin Erbakan Üniversitesi
WT  - DergiPark
SN  - 2687-5403
SP  - 163
EP  - 175
VL  - 7
IS  - 1
LA  - tr
AB  - Dünya’da ve ülkemizde kanser görülme sıklığı her geçen gün artmaktadır. Bu durum kanserle ilişkili fonksiyonel bozuklukların çeşitliliğinin ve sıklığının artmasına neden olmaktadır. Kanser görülme sıklığının artışına paralel olarak, onkolojik kanser türlerinin hastalarda neden olduğu fonksiyonel yetersizliklerde artış ve çeşitlilik göstermiştir. Günümüzde kanser tedavi sürecinde birçok yeni gelişme yaşanmaktadır.Kanser tedavisinde meydana gelen gelişmeler sonucunda kanser hastalarının sağ kalım oranını arttırmış, bu durum hasta ve bakım vericicileri açısından yaşam kalitesi kavramının ön plana çıkmasına neden olmuştur. Kanser hastalarının yaşam kalitelerindeki iyileşme fiziksel alanda sağlanan konforun yanı sıra sosyal ve emosyonel alanda sağlanan konfor ile gerçekleşmektedir. Onkoloji hastalarının yaşam uyumu, problem çözme becerisi, semptom yönetimi, hastalık kontrolü gibi öz yönetim stratejilerinin geliştirilmesinde ise hemşire anahtar role sahiptir. Kanser hastalarının maksimum kapasitelerine ulaşmalarına yardımcı olmak için, hemşirelik bakımı kanser rehabilitasyonunun her evresinde (önleyici, onarıcı, destekleyici ve palyatif) belirli konuları ele almalıdır. Bu evreler kanser hastalarının fonksiyonel yetersizliklerinin yönetiminde ve genel iyi oluş halinin arttırılmasında önemlidir.Bu noktada onkoloji hastalarının fonksiyonel durumlarının hemşireler tarafından düzenli olarak değerlendirilmesi, hastaların bireysel özellikleri, tercihleri, hastalığın seyri gibi değişkenlerinin göz önüne alınması çok önemlidir. Bu derlemenin amacı; hemşirelik bakımını onkoloji hastalarında kanser rehabilitasyonunun dört temel evresine (koruyucu, onarıcı, destekleyici ve palyatif) entegre etmek ve bu alanda çalışan klinik hemşirelerin bakım uygulamalarına ilişkin farkındalıklarını arttırmaktır.
KW  - Kanser
KW  - Onkolojik Rehabilitasyon
KW  - Hemşirelik.
N2  - The global incidence of cancer is steadily increasing, resulting in a growing diversity and frequency of cancer-related functional impairments. Parallel to the rise in cancer incidence, the functional impairments caused by oncological cancer types in patients have increased and diversified.Today, there are many new developments in the cancer treatment process.Advances in cancer treatments have improved survival rates of cancer patients emphasizing the importance of quality of life for both patients and caregivers. Enhancing the quality of life involves not only addressing physical comfort but also providing support in social and emotional domains. Nurses have a key role in the development of self-management strategies such as life adaptation, problem-solving skills, symptom management, and disease control in oncology patients.To help cancer patients achieve their maximum capabilities, nursing care should address specific issues at each stage of cancer rehabilitation: preventive, restorative, supportive, and palliative. These stages are crucial for managing functional disabilities and enhancing overall well-being in cancer patients.At this point, it is crucial that the functional status of oncology patients be regularly assessed by nurses, taking into account variables such as the patients' individual characteristics, preferences, and the course of the disease. The goal of this review is to integrate nursing care into the four fundamental stages —protective, restorative, supportive, and palliative— of cancer rehabilitation in oncology patients and to raise awareness of these care practices among clinical nurses working in this field.
CR  - Akkuş Yıldırım, B. (2020). Kanser hastalarının günlük besin ihtiyaçları. Turkısh Journal of Oncology, 35(1), 36–41.  https://doi.org/10.5505/tjo.2020.2622
CR  - Aydın, T., Gürcan Atçı, A., & Kekin, Y. (2019). Fizik tedavinin palyatif bakımdaki yeri. İçinde A. Akçakaya, (Ed.), Palyatif bakım ve tıp (1st ed., pp.503-519). İstanbul: İstanbul Tıp Kitapevi. https://www.researchgate.net/publication/333802559
CR  - Bahar, A., Ovayolu, Ö., & Ovayolu, N. (2019). Onkolji hastalarında sık karşılaşılan semptomlar ve hemşirelik yönetimi. Erciyes Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi Dergisi, 6(1), 42-58. https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/763928
CR  - Brown, J., Damjanov, N., Courneya, K., Troxel, A., Zemel, B., Rickels, M., Ky, B., D. Rhim, A., Rustgi, A., & Schmitz, K. (2018). A randomized dose-response trial of aerobic exercise and health-related quality of life in colon cancer survivors. Psycho Oncology Journal, 27(4), 1221–1228. https://doi.org/10.1002/pon.4655
CR  - Burucu, R., & Durmaz, M. (2020). Total kalça protezi operasyonu uygulanan hastaya roy uyum modeli kullanılarak hemşirelik bakımının verilmesi: Bir olgu sunumu ve örnek bakım planı. Hemşirelik Bilimi Dergisi, 3(1), 36–43. http://dergipark.gov.tr/hbd
CR  - Carpenito Moyet L, J. (2012). Fiziksel mobilitede bozulma. İçinde F. Erdemir, (Trans. Ed.), Hemşirelik tanıları el kitabı. (13th ed., pp. 224-234). İstanbul: Nobel Tıp Kitabevi. (Original work published 1996)
CR  - Crevenna, R. (2019). Physical medicine in cancer rehabilitation: A narrative review. Hamdan Medical Journal, 12(3), 91-95.  https://doi.org/0.4103/HMJ.HMJ3819
CR  - Cuthbert, C., Farragher, J., Hemmelgarn, B., Ding, Q., McKinnon, G., & Cheung, W. (2019). Self‐management interventions for cancer survivors: A systematic review and evaluation of intervention content and theories. Psycho Oncology Journal, (28), 2119–2140. https://doi.org/10.1002/pon.5215
CR  - Çetinkaya, M., & Şahin, S. (2020). Kanser ve ergoterapi. Gazi Sağlık Bilimleri Dergisi, 5(2), 14-24. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/1170867 
 
Çınar, D., Karadakovan, A., & Erdoğan, A.P. (2021). Effect of mobile phone app-based training on the quality of life for women with breast cancer. European Journal of Oncology Nursing, 52, 101960, 1-9. https://doi.org10.1016/j.ejon.2021.101960
CR  - Çorum, M. (2021). Palyatif bakımda egzersiz ve fizyoterapi uygulamaları.  Journal of Health Professıonals Research, 3(2), 97-102. https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/1598644
CR  - Çömlekçi, N., & Can, G. (2021). Onkoloji hastalarında beslenme sorunlarının yönetimi ve hemşirenin rolü. İstanbul Gelişim Üniversitesi Sağlık Bilimleri Dergisi, 15, 681-691.  https://doi.org/10.38079/igusabder.981033
CR  - Dirette D, P. (2020). Occupational therapy in the time of Covıd-19. The Open Journal of Occupational Therapy, 8(4), 1-4. https://doi.org/10.15453/2168-6408.1794
CR  - Dongen, S., Nooijer, K., Cramm, J., Francke, A., Oldenmenger, W., Korfage, I., E Witkamp , F., Stoevelaar , R.,  Van Der Heide, A., & Ac Rietjens, J. (2020). Self-management of patients with advanced cancer: A systematic review of experiences and attitudes. Palliative Medicine, 34(2), 160–17.  https://doi.org/10.1177/0269216319883976
CR  - Düger, T., Atasavun Uysal, S., & Yıldız Kabak, V. (2019). Onkolojik fizyoterapi ve rehabilitasyonda egzersizin kanıt düzeyi. Türkiye Klinikleri, 1, 71-78. https://l24.im/SLKE4k
CR  - Düzgün, G., & Karadakovan, A. (2018). Palyatif bakımda kanser rehabilitasyonu ve hemşirelik bakımı. Ege Üniversitesi Hemşirelik Fakültesi Dergisi, 34(3), 103-118. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/602453
CR  - Efteli E. (2020). An important problem in nursing care; pressure sores. Current Perspectives on Health Sciences, 1(1), 1-10. https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/2553291
CR  - Erdem, H., Sayan, M., Gökgöz, Z., & Ege, M. (2021). Yaşlılarda fiziksel aktivite: Derleme. Yüksek İhtisas Üniversitesi Sağlık Bilimleri Dergisi, (2), 16-22. https://doi.org/10.51261/yiu.2021.00029
CR  - Fleischer, A., & Struhar, J. (2022). Commentary: Compassionately balancing hope with patients who have stage ıv cancer in ınpatient rehabilitation. Rehabilitation Oncology, 41(1), 55-58. https://doi.org/10.1097/01.REO.0000000000000317
CR  - Frontera, W., De Lisa, J., Gans, B.M., Robinson, L.R., Bockenek, W., & Chae J. (2019). Treatment methods. İçinde  W. Frontera & J. De Lisa (Eds.), DeLisa's Physical Medicine and Rehabilitation. (6th ed., pp. 1101-1179). İstanbul: Nobel Tıp Kitapevi
CR  - Güçlüel, Y., & Can, G. (2022). Kanser sonrası yaşamın yönetimi. Gümüşhane Üniversitesi Sağlık Bilimleri Dergisi, 11(1), 363-370. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/1669919
CR  - Gültop, F., & Özkan, S. (2021). Kanser farkındalığında sağlık okuryazarlığının önemi. Türk Hijyen ve Deneysel Biyoloji Dergisi, 79(3), 579 – 586. https://doi.org/10.5505/TurkHijyen.2022.02779
CR  - Gürsan, K., & Erdoğan, B. (2022). Farklı kronik hastalıklarda palyatif bakım rehabilitasyonu. İçinde. Palyatif bakımda temel uygulamalar ve rehabilitasyon. (1st ed., pp. 64-66). Ankara: İksad Yayınevi.
CR  - Hou, I., Lin, H., Shen, S., Chang, K., Tai, H., Tsai, A., &C Dykes, P. (2020). Quality of life of women after a first diagnosis of breast cancer using a self-management support mhealth app in taiwan: Randomized controlled trial. Journal of Medical Internet Research Mhealth and Uhealth, 8(3), 1-13. https://doi.org/10.2196/17084
CR  - Internatıonal Agency for Research on Cancer (IARC). (2023). Global cancer observatory tomorrow. Retrieved March 07, 2023, https://gco.iarc.fr/tomorrow/en/dataviz/isotype
CR  - Karaca Sivrikaya, S., Sarıkaya, S. (2020). Yoğun bakım hastalarında bası ülseri, önleme ve hemşirelik bakımı. Yoğun Bakım Hemşireliği Dergisi, 24(2), 139-149. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/1156666
CR  - Karakuş, Z., & Özer, Z. (2022). Kanserle ilişkili yorgunluk yönetiminde güncel stratejiler ve hemşirelik girişimleri. Dokuz Eylül Üniversitesi Hemşirelik Fakültesi Elektronik Dergisi, 15(3), 376-386, https://doi.org/10.46483/deuhfed.970397
CR  - Kıyak, M., & Özkaraman, A. (2021). Kanser sonrası yaşam: Sağ kalanların gereksinimleri. İzmir Kâtip Çelebi Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi Dergisi, 7(1), 99-104. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/1366799
CR  - Kocamaz, D., Tuncer, A., Yamak, D., Sever, Ö., & Yıldırım, M. (2019). Kanser ve onkolojik rehabilitasyon. Zeugma Sağlık Araştırmaları Dergisi, 1(1), 24-29. https://sbf.hku.edu.tr/wp-content/uploads/2020/01/Kanser-ve-Onkolojik-Rehabilitasyon.pdf
CR  - Köprülüoğlu, N., & Naz, İ. (2022). Palyatif bakımda fizyoterapistin rolü ve kanıta dayalı uygulamalar. İzmir Demokrasi Üniversitesi Sağlık Bilimleri Dergisi, 5(1), 9-19. https://doi.org/10.52538/iduhes.1003853 
 
Kurhan, İ., & Ekici, H. (2021). Tamamlayıcı-geleneksel tıp kapsamında fitoterapi ve kanser yaklaşımı. Veteriner Farmakoloji ve Toksikoloji Derneği Bülteni, e-ISSN 2667-8381, 12 (1), 15-20. https://doi.org/10.38137/vftd.900797
CR  - Loh, K., Kleckner, I., Lin, P., Mohile, S., Canin, B., Flannery, M., Fung , C., F Dunne , R., Bautista , J., Culakova , E., S Kleckner, A., J Peppone , L., Janelsins , M., McHugh , C., Conlin , A., K Cho, J., Kasbari , S., T Esparaz , B., Kuebler, J., & M Mustian, K. (2019). Effects of a home-based exercise program on anxiety and mood disturbances in older adults with cancer receiving chemotherapy. Journal of the American Geriatrics Society, 67(5), 1005–1011. https://doi.org/10.1111/jgs.15951
CR  - Maldonado, E., Thalla, N., Nepaul, S., & Wisotzky, E. (2021). Outcome measures in cancer rehabilitation: Pain, function, and symptom assessment. Frontiers in Pain Research, (2), 1-9. https://doi.org/10.3389/fpain.2021.692237
CR  - Milli Eğitim Bakanlığı (MEB). (2012). Ortopedik protez ve ortez. Protez hastalarının rehabilitasyonu. (pp. 81-83), Ankara. Erişim Tarihi: 09.10.2023. https://l24.im/i82TD
CR  - Natıonal Cancer Instıtute (NIH). (2023). Cancer statistics explorer network. All cancer sites combined recent trends in seer relative survival rates, 2000-2020. Retrieved October 07, 2023, https://l24.im/GmQZ
CR  - National Cancer Instıtute (NCI). (2021). What is cancer?. Retrieved March 15, 2023, from https://www.cancer.gov/about-cancer/understanding/what-is-cancer
CR  - Nevo, E., Alkebro, I., & Ahlgren, J. (2019). Cancer patients interest in participating in cancer rehabilitation. ACTA Oncologıca, 58(12), 1676–1683. https://doi.org/10.1080/0284186X.2019.1633017
CR  - Ölçer, Z., & Oskay, Ü. (2020). Kanser hastalarına yönelik BETTER modeline dayalı cinsel danışmanlık. Androloji Bülteni, 22, 177−182. https://doi.org/10.24898/tandro.2020.14622
CR  - Özbudak, G., & Özer, S. (2021). Disfaji rehabilitasyonunda hemşirenin rolü. Arşiv Kaynak Tarama Dergisi, 30(2),86-93. https://doi.org/10.17827/aktd.817362
CR  - Satar, S. (2019). Akciğer kanserinde pulmoner rehabilitasyon. Güncel Göğüs Hastalıkları Serisi, 7 (1), 120-125, https://doi.org/10.5152/gghs.2019.013
CR  - Sato, D (2020). Effectiveness of telenursing for postoperative complications in patients with prostate cancer. Asia Pacific Journal of Oncology Nursing, 7, 396-403.  https://doi.org/10.4103/apjon.apjon2820
CR  - Savcı, C. (2020). Disfaji gelişen akut inmeli hastalarda bireyselleştirilmiş hemşirelik bakımı. Anadolu Hemşirelik ve Sağlık Bilimleri Dergisi, 23(3), 423-429. https://doi.org/10.17049/ataunihem.478025
CR  - Silver, J., Stout, N., Fu, J., Chapman, M., Haylock, P., & Sharma, R. (2018). The state of cancer rehabilitation in the united states. Journal Cancer Rehabilitation, (1), 1–8. https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/30882090/
CR  - Soyanıt, Ş., & Mumcu, N. (2023). Palyatif bakımda iyi ölüm ve yas sürecinde hemşirelik. Genel Sağlık Bilimleri Dergisi, 5(1), 77-87. https://doi.org/10.51123/jgehes.2023.76
CR  - Şahin, H., Kocamaz, D., & Yıldırım, M. (2020). Kanser sürecinde psikolojik sorunlar ve psiko-onkoloji. Zeugma Sağlık Araştırmaları Dergisi, 2(3), 136-141. https://l24.im/eih
CR  - Şentürk, S. (2021). The ımportance of self-management strategies and the role of nurses in the management of chronic diseases. Eurasıan Journal of Health Scıences, 4(1), 9-13. https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/1476455
CR  - Tanık, F., & Naz, İ. (2022). Kanserde Fiziksel Aktivite ve Egzersiz - Koruyucu ve Tedavi Edici Etki. İzmir Kâtip Çelebi Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi Dergisi, 7(1), 129-132. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/1911648
CR  - Tuncay, F. (2021). Pulmoner rehabilitasyon. Journal of Physical Medicine and Rehabilitation Sciences, 24(2), 169-79. https://doi.org/10.31609/jpmrs.2020-80524
CR  - Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK). Ölüm nedeni istatistikleri 2018. Erişim Tarihi: 23. 03. 2023. https://data.tuik.gov.tr/Bulten/Index?p=Olum-Nedeni-Istatistikleri-2018-30626
CR  - Uyar, H., & Vardar Yağlı, N. (2022). Palyatif bakımda fizyoterapi ve rehabilitasyonun yeri, kanser hastalarında uygulamaları. H.Ü. Sağlık Bilimleri Fakültesi Dergisi, 9(1), 191-206. https://doi.org/10.21020/husbfd.824319
CR  - Uysal, E., & Akbörü, M. H. (2020). Kanser hastalarında görülen malnütrisyon, sarkopeni ve kaşeksi nedenleri. Turkısh Journal of Oncology, 35(1), 17–21. https://doi.org/10.5505/tjo.2021.2733
CR  - Watson, L., Lambert, L., Chapman, K., & Fitch, M. (2020). Improving the outcomes for cancer survivors in Canada: An interactive approach to competency development using the newly released cano/ acıo survivorship manual. Canadian Oncology Nursing Journal, 30(4), 321-326. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC7597778/
CR  - Wirawati, M., & Widyaningsih, T. (2022). The role of telenursing in ıncreasing knowledge and physical activity of breast cancer patients. Indonesian Journal of Global Health Research, 4(2), 361-366. https://doi.org/10.37287/ijghr.v4i2.1171
CR  - World Health Organization (WHO). (2023). World Health Statistics. Retrieved November 11, 2023, from https://l24.im/lBpP
CR  - Yelen Akpınar, Y., & Aşti, N. (2021). Maneviyat, manevi bakım, manevi bakımın hemşirelikte önemi. Yozgat Bozok Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi Dergisi, 2(3), 127-140. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/2272198
CR  - Yılmaz, R., Kocamaz, D., Fidancıoğlu, N., & Yıldırım, M. (2022). Kanser hastalarında egzersize dayalı onkolojik rehabilitasyon. Journal of Medical Topics & Updates. 1(2), 85-92. https://doi.org/10.5281/zenodo.6989657     
Yorulmaz, S.D., & Karadeniz, H. (2020). Terminal dönem ve iyi ölüm sürecinde hemşirelik bakımı. Yoğun Bakım Hemşireliği Dergisi, 24(2), 134-138. https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/1122372 
Zehirlioğlu, M., & Mert, H. (2019). Kronik hastalıklara yeni yaklaşım: Yaşam tarzı tıbbı. Mersin Üniversitesi Sağlık Bilim Dergisi, 12(2), 341-350. https://doi.org/10.26559/mersinsbd.507496
UR  - https://dergipark.org.tr/tr/pub/jgehes/issue//1339759
L1  - https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/3316905
ER  -