TY  - JOUR
T1  - Türkiye’de Sağlık Harcamalarının ARIMA Yöntemi İle Tahmini
TT  - The Forecasting of Health Expenditure in Türkiye Using ARIMA Method
AU  - Yücel, Muhammed Hasan
AU  - Çalışkan, Zafer
PY  - 2023
DA  - October
DO  - 10.25295/fsecon.1350399
JF  - Fiscaoeconomia
JO  - FSECON
PB  - Ahmet Arif EREN
WT  - DergiPark
SN  - 2564-7504
SP  - 552
EP  - 580
VL  - 7
IS  - Özel Sayı
LA  - tr
AB  - Beşerî sermaye bireyin hayatı süresince edindiği bilgi ve becerilerin toplamı olarak tanımlanmaktadır. Bu çalışma beşerî sermaye kavramı ile kişinin edinmiş olduğu bilgi ve becerilerin korunması bağlamında sağlık yatırımlarının toplumun kalkınması ve gelişmesini etkilediği hipotezinden yola çıkmaktadır. Çalışmanın amacı Türkiye’de sağlık hizmetlerine yapılan kamu sağlık harcamalarının projeksiyonunu yapmaktır. Sağlık düzeyi yüksek bir toplumun varlığı ekonomik gelişmeyi, ilerlemeyi ve büyümeyi olumlu yönde etkilemektedir. Refah düzeyinin yüksek olması sağlık hizmetlerine olan talebi artırdığı gibi sağlık sektöründe yapılan harcamaları da artırmaktadır. Bu çalışmada Türkiye’de merkezi bütçeden harcanan kamu sağlık harcamaları ARIMA (10,1,1) modeli ile tahmin edilmektedir. 234 gözlem ile yapılan analizde Hazine Bakanlığı muhasebat bilgi sisteminden alınan iller bazında aylık toplam kamu sağlık harcama verileri kullanılmaktadır. Box-Jenkins metodolojisinin uygulandığı ve 2004:M01-2023:M06 dönemini kapsayan aylık verilerin kullanıldığı çalışmada nominal kamu sağlık harcamalarının gelecek üç yıl içerisinde artacağı ve 2023 yılında 380 milyar TL’ye, 2024 yılında 538 milyar TL’ye ve 2025 yılında 694 milyar TL’ye çıkacağı tahmin edilmektedir. Reel hale getirilmiş kamu sağlık harcamalarının ise 2023 yılında yaklaşık 27 milyar 679 milyon TL, 2024 yılında 30 milyar 756 milyon TL ve 2025 yılında 32 milyar 530 milyon TL düzeyine yükseleceği öngörülmektedir.
KW  - Kamu Sağlık Harcamaları
KW  - ARIMA
KW  - Zaman Serisi Tahmini
KW  - Box-Jenkins Metodolojisi
N2  - Human capital is the sum of the knowledge and skills acquired by an individual during his/her life. This study starts from the hypothesis that health investments affect the development and development of society in the context of protecting the knowledge and skills acquired by a person with the concept of human capital. The study aims to project the government health expenditures made on health services in Türkiye. The existence of a society with a high level of health positively affects economic development, progress, and growth. A high level of well-being increases the demand for health services and increases spending in the health sector. In this study, the government health expenditures spent from the central budget in Türkiye are estimated using the ARIMA (10,1,1) model. In the analysis carried out with 234 observations, the total monthly government health expenditures data based on provinces taken from the accounting information system of the Republic of Türkiye Ministry of Treasury and Finance are used. In the study, where the Box-Jenkins methodology is applied and monthly data covering the period 2004:M01-2023:M06 are used, government health expenditures are estimated to increase over the next three years and to increase to 380 billion TL in 2023, 538 billion TL in 2024, and 694 billion TL in 2025. On the other hand, it is estimated that the realized public health expenditures will increase to approximately 27 billion 679 million TL in 2023, 30 billion 756 million TL in 2024, and 32 billion 530 million TL in 2025.
CR  - Atalan, A. (2020). Forecasting for Healthcare Expenditure of Turkey Covering the Years of 2018-2050. Gümüşhane Üniversitesi Sağlık Bilimleri Dergisi, 9(1), 8-16. https://doi.org/10.37989/gumussagbil.538111
CR  - Billerlioğlu, H. (2019). Türkiye'nin 2023 Nüfus Piramidine Göre Sağlık Harcamaları Projeksiyonu. Cerrahpaşa Lisansüstü Eğitim Enstitüsü, İstanbul.
CR  - Box, G. E. P. & Jenkins, G. M. (1976). Time Series Analysis Forecasting and Control. Revised Edition, Holden-Day, Oakland, California.
CR  - Chaabouni, S. & Abednnadher, C. (2013). Modelling and Forecasting of Tunisia’s Health Expenditures using Artificial Neural Network and ARDL Models. International Journal of Medical Science and Public Health, 2(3), 495-503. https://www.bibliomed.org/mnsfulltext/67/67-1355227550.pdf?1692271242
CR  - Cryer, J. D. & Chan, K. S. (2008). Time Series Analysis with Applications in R. Springer Publication.
CR  - Di Matteo, L. (2010). The Sustainability of Public Health Expenditures: Evidence from The Canadian Federation. The European Journal of Health Economics, 11(6), 569-584. http://www.jstor.org/stable/40963293
CR  - Dickey, D. A. & Fuller, W. A. (1981). Likelihood Ratio Statistics for Autoregressive Time Series with a Unit Root. Econometrica, 49, 1057-1072. https://doi.org/10.2307/1912517
CR  - Dritsakis, N. & Klazoglou, P. (2019). Time Series Analysis using ARIMA Models: An Approach to Forecasting Health Expenditures in USA. Economia Internazionale/ International Economics, 72(1), 77-106. https://www.iei1946.it/article/165/time-series-analysis-using-arima-models-anapproach-to-forecasting-health-expenditures-in-usa
CR  - Findley, D. F., Monsell, B. C., Bell, W. R., Otto, M. C. & Chen, B.-C. (1998). New Capabilities and Methods of the X-12-ARIMA Seasonal-Adjustment Program. Journal of Business & Economic Statistics, 16(2), 127-152. https://doi.org/10.2307/1392565
CR  - Getzen, T. E. & Pullier, J. P. (1992). International Health Spending Forecasts: Concepts and Evaluation. Social Science and Medicine, 34(9), 1057-1068. https://doi.org/10.1016/0277-9536(92)90136-E
CR  - Getzen, T. E. (2000). Forecasting Health Expenditures: Short, Medium and Long (Long) Term. Journal of Health Care Finance, 26(3), 56-72. https://ssrn.com/abstract=1950809
CR  - Güleryüz, D. (2021). Predicting Health Spending in Turkey Using the GPR, SVR, and DT Models. Acta Infologica, 5(1), 155-166. https://doi.org/10.26650/acin.882660
CR  - Hazine Bakanlığı. https://muhasebat.hmb.gov.tr/iller-itibariyle-merkezi-yonetim-butce-istatistikleri-2004-2019
CR  - Hylleberg, S. (2006). Seasonal Adjustment. University of Aarhus Department of Economics Working Paper No. 2006-4. http://dx.doi.org/10.2139/ssrn.1147032
CR  - Kalanlar, B. (2018). Türkiye’nin Yüzüncü Yılında Sağlık Sektörü, Mevcut Durum ve Öngörüler. Hacettepe Sağlık İdaresi Dergisi, 21(3), 495-510. https://dergipark.org.tr/tr/pub/hacettepesid/issue/39661/469798
CR  - Kayım, H. (1985). İstatistiksel Ön Tahmin Yöntemleri. Ankara.
CR  - Lee, R. & Miller, T. (2002). An Approach to Forecasting Health Expenditures, with Application to the US Medicare System. Health Services Research, 37(5), 1365-1386. https://doi.org/10.1111/1475-6773.01112
CR  - Lorenzoni, L., Marino, A., Morgan, D. & James, C. (2019). Health Spending Projections to 2030: New Results Based on a Revised OECD Methodology. OECD Health Working Papers, No. 110, OECD Publishing, Paris. https://doi.org/10.1787/5667f23d-en
CR  - Ntivuguruzwa, S. (2023). Application of Machine Learning in Long Term Healthcare Cost Prediction. Health Science Journal, 17(4), 1-7. https://www.itmedicalteam.pl/articles/application-of-machine-learning-in-long-term-healthcare-cost-prediction.pdf
CR  - OECD. (2023). Health Spending (Indicator). Doi: 10.1787/8643de7e-en (Accessed on 23 August 2023).
CR  - Okatan, E. & Işık, A. H. (2020). Sağlık Harcamalarının Tahmininde Karar Ağacının Kullanımı. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Dergisi, 11(1), 86-94. https://doi.org/10.29048/makufebed.650463
CR  - Phillips, P. C. B. & Perron, P. (1988). Testing for a Unit Root in Time Series Regression. Biometrika, 75, 335-346. https://doi.org/10.2307/2336182
CR  - Sevüktekin, M. (2017). Ekonometrik Zaman Serileri Analizi EViews Uygulamalı. Bursa: Dora Yayıncılık.
CR  - Sisko, A. M., Keehan, S. P., Poisal, J. A., Cuckler, G. A., Smith, S. D., Madison, A. J., Rennie, K. E. & Hardesty, J. C. (2019). National Health Expenditure Projections, 2018-27: Economic and Demographic Trends Drive Spending and Enrollment Growth. Health Aff (Millwood), 38(3), 491-501. https://doi.org/10.1377/hlthaff.2018.05499
CR  - Şimşek, M. (2006). Beşerî Sermaye ve Beyin Göçü Kapsamında Türkiye (Birinci Baskı). Bursa: Ekin Kitabevi.
CR  - T. C. Merkez Bankası. (2023). EVDS-Ortalama Döviz Kurları. https://evds2.tcmb.gov.tr/index.php?/evds/serieMarket
CR  - TÜİK. (2021). Sağlık Harcamaları İstatistikleri. https://data.tuik.gov.tr/Bulten/Index?p=Saglik-Harcamalari-Istatistikleri-2021-45728
CR  - TÜİK. (2023). Tüketici Fiyat Endeksi. https://data.tuik.gov.tr/Bulten/Index?p=Tuketici-Fiyat-Endeksi-Temmuz-2023-49649
CR  - Yaglom, A. M. (1955). Correlation Theory of Processes with Random Stationary Nth Increments. Matematicheskii Sbornik Novaya Seriya, 37(79), 141-196. https://www.mathnet.ru/links/84471424eeb07bc456b9ace471691382/sm5214.pdf
CR  - Yule, G. U. (1926). Why do we Sometimes get Nonsense-Correlations between Time-Series? A Study in Sampling and the Nature of Time-Series. Journal of the Royal Statistical Society, 89(1), 1-63. https://doi.org/10.2307/2341482
CR  - Zhao, J. (2015). Forecasting Health Expenditure: Methods and Applications to International Databases. Centre for Health Economics and Policy Analysis (CHEPA), McMaster University. https://forecasters.org/wp-content/uploads/gravity_forms/7-2a51b93047891f1ec3608bdbd77ca58d/2013/07/Zhao_Junying_ISF2013.pdf
CR  - Zheng, A., Fang, Q., Zhu, Y., Jiang, C., Jin, F. & Wang, X. (2020). An Application of ARIMA Model for Predicting Total Health Expenditure in China from 1978-2022. Journal of Global Health, 10(1), 1-8. https://jogh.org/documents/issue202001/jogh-10-010803.pdf
UR  - https://doi.org/10.25295/fsecon.1350399
L1  - https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/3364405
ER  -