TY - JOUR T1 - Edessa'dan Urfa'ya: Urfa'da Kilise'den Camiye Dönüştürülmüş Yapılar TT - From Edessa To Urfa: Temples Transformed From Church To Mosque In Urfa AU - Yılmaz, Evren AU - Eroğlu, Süreyya PY - 2013 DA - July JF - Süleyman Demirel Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi PB - Süleyman Demirel Üniversitesi WT - DergiPark SN - 1300-9435 VL - 2013 IS - 30 LA - tr AB - İ.Ö. 4. yy sonlarında kurulmuş olan Urfa kenti tarih boyunca, pagan inançların, Hıristiyanlığın, Müslümanlığın içlerinde bulunduğu çeşitli din ve inanç biçimlerine ev sahipliği yapmıştır. Günümüzde “evliyalar ve enbiyalar kenti” olarak anılan bu tarihi kent geçmişte de kutsal bir kent olarak görülmüştür. Urfa’daki dinsel mimarinin tarihine baktığımızda kilise olarak yapılmış ve daha sonra camiye çevrilmiş yapıların yanı sıra pagan tapınaktan kiliseye, oradan camiye çevrilmiş yapıları da görmekteyiz. Bunların yanı sıra daha eski bir tapınak ya da kilisenin kalıntıları üzerine inşa edilmiş başka kilise ya da camilere de rastlanmaktadır. Bu çalışma bu bağlamda Urfa kentinin tarihsel evrimini göz ününde tutarak, kentte 18. ve 19. yüzyıllardan bu yana cami olarak kullanılmakta olmakla beraber kilise olarak inşa edilmiş üç yapıya, bugünkü adları ile Circis (Sirkis) Peygamber Cami, Selahaddin Eyyubi Camii ve Fırfırlı Cami’ye odaklanmaktadır. KW - Urfa KW - Hıristiyanlık KW - Müslümanlık KW - azizler KW - tapınak KW - kilise KW - cami N2 - City of Urfa, or with it’s ancient name Edessa had been established at the late 4th century BC. Urfa had become a kind of home, even a cradle for different religions, such as pagan beliefs, christianity and Islam since then. Urfa has always been kind of blessed city, which deserves to be called “city of saints”. When we look at the history of religious architecture in Urfa, we see several buildings which had been transformed from church to the mosque, or originally builded as a pagan temple than first transformed to the church and then to the mosque. It is also possible to run into different churches and mosques which had been erected on the ruins of another pagan temple or another church. In that context the present study aims, while keeping in view the religious and historical evolution of this “blessed” city, to focus on three different examples of religious architecture, which have been serving as mosques since 18th and 19th centuries, however builded as churches. The three mosques, which we will look closely, are Circis (Sirkis) Peygamber Cami, Selahaddin Eyyubi Cami and Fırfırlı Cami. CR - BAYLADI, D. Dinler Kavşağında Anadolu, Say Yayınları, İstanbul, 1998 C.Kürkçüoğlu, Şanlıurfa Camileri, s,83 İncelediğimiz mimari örneklerden ilki olan Circis Peygamber Cami’nin adı ya da Eyüp Makamı’nda yer alan kuyu ile kutsal mendil söylencesindeki kuyu öyküsünün benzerlikleri de bu bileşke noktasının nasıl bir yapı arz ettiğinin açık göstergeleri arasında yer alır. CR - CURETON, W., WRIGHT W. Ancient Syriac Documents Relative to the Earliest Establishment of Christianity in Edessa and the Neighbouring Countries, 1864 CR - DEMİRKENT, Işın; “Ortaçağ’da Urfa”, Uygarlıklar Kapısı Urfa, İstanbul, 2002 CR - DRİJVERS, H.J.W., Cults and Beliefs in Edessa, Brill Archive, 1980 CR - EİSENMAN, Robert, "Thaddeus, Judas Thomas and the conversion of the Osrhoeans" James the Brother of Jesus: The key to Unlocking the Secrets of Early Christianity and the Dead Sea Scrolls, Viking Penguin, 1997 CR - HAUPTMANN, Harald, “Urfa-Urhay-Edessa” Uygarlıklar Kapısı Urfa, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul, 2002 CR - HAYES, E.R, Urfa Akademisi, Yaba Yayınları, İstanbul 2002 CR - HONIGMANN, E.”Urfa”, İslam Ansiklopedisi, C.13, İstanbul, 1986, IŞILTAN, Fikret; Urfa Bölgesi Tarihi, İstanbul Üni. Edebiyat Fak. Yayınları, 1960 CR - __________“Şanlıurfa Tarihine Genel Bir Bakış”, GAP Bölgesinde Kültür Varlıklarının Korunması, Yaşatılması ve Tanıtılması Sempozyumu, 1998 Şanlıurfa, Ankara, 2000 CR - KARAKAŞ, M., Şanlıurfa Kitabeleri, Dal Yayınları, Şanlıurfa, 1986 CR - KÜRKÇÜOĞLU, Cihat, Şanlıurfa Camileri, ŞURKAV Yayını, Ankara, 1990 CR - __________ Şanlıurfa’da Canlanan Tarih (1990-1995), ŞURKAV Yayını, Ankara, 1995 CR - __________ Şanlıurfa Uygarlığın Doğduğu Şehir, ŞURKAV Yayını, Ankara, 2002, LLOYD, Seton, Türkiye’nin Tarihi, Tübitak yayınları, İstanbul, 1997 CR - MERCANGÖZ, Zeynep, “Şanlıurfa’nın Hıristiyan Geçmişinin Günümüz İnanç Turizmindeki Yeri”, GAP Bölgesinde Kültür Varlıklarının Korunması, Yaşatılması ve Tanıtılması Sempozyumu, 1998 Şanlıurfa, Ankara, 2000 CR - OSTROGORSKY, G.; Bizans Devleti Tarihi, Türk Tarih Kurumu, İstanbul, 1981 CR - SEGAL, J. B., Edessa (Urfa) Kutsanmış Şehir, (çev. A.Arslan), İstanbul, 2002 CR - ŞAHİN, İ.; “XVI-XVII. Yüzyıllarda Urfa’nın Demokratik ve Sosyal Durumuna Dair”, GAP Bölgesinde Kültür Varlıklarının Korunması, Yaşatılması ve Tanıtılması Sempozyumu, 1998 Şanlıurfa, Ankara, 2000 CR - ________ “Osmanlı Klasik Dönemi Urfa’sı”, Uygarlıklar Kapısı Urfa, İstanbul, 2002 CR - ŞEŞEN, Ramazan, Salahaddin Devrinde Eyyubi Devleti (H.596-598-M. 1174-1193), İstanbul 1983 CR - UMAR, Bilge, İlkçağda Türkiye Halkı, İnkılâp Yayınevi, 1999 CR - WOODS, David, “The Emperor Julian and the Passion of Sergius and Bacchus", Journal of Early Christian Studies, no: 5 (1997), s: 335-367, University of College Cork, Cork, İrlanda CR - YILDIZ, H.D.; “Abbasiler Devrinde Urfa ve Çevresi”, GAP Bölgesinde Kültür Varlıklarının Korunması, Yaşatılması ve Tanıtılması Sempozyumu, 1998 Şanlıurfa, Ankara, 2000 url 1: http://www.sanliurfa.gov.tr/default_B0.aspx?content=210 (2/8/2011) url 2: Edessa” The Catholic Encylopedia., c:5, R. Appleton Company, http://www.newadvent.org/cathen/05282a.htm, (5/8/2011) UR - https://dergipark.org.tr/tr/pub/sufesosbil/issue//136188 L1 - https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/117757 ER -