TY - JOUR T1 - Cahit Zarifoğlu’nun İns Öyküsünün Göstergebilim Yöntemiyle İncelenmesi TT - Semiotic Analysis of Cahit Zarifoğlu's Story İns AU - Uygur, Muhammed Eren AU - Aydın, İlker PY - 2024 DA - June Y2 - 2024 DO - 10.26650/iuturkiyat.1376109 JF - Journal of Turkology PB - İstanbul Üniversitesi WT - DergiPark SN - 2651-3188 SP - 307 EP - 331 VL - 34 IS - 1 LA - tr AB - Bu çalışmada, Cahit Zarifoğlu’nun İns adlı öyküsü göstergebilim yöntemiyle incelenmiştir. Bu yöntemle, sinematografik anlatı tekniği kullanılarak insanoğlunun tarihî seyrinin işlendiği öyküdeki anlam katmanları, semboller ve karşıtlıklar açıklanmaya çalışılmıştır. Öykü, yoğun imgelerle ve mistik gönderimlerle donatılmış çok katmanlı bir yapıya sahiptir. Çalışmada bu yapı, göstergebilim yöntemi kullanılarak; temel karşıtlıklar, izlekler ve dönüşümler üzerinden ortaya konulmuştur. Çalışmanın ilk bölümünde, öykünün anlatı düzeyi incelenmiştir. Bu başlık altında öyküde yapılan kesitleme işlemi, anlatı izlencesi kapsamında; dönüşümler, anlatı izlencesinin evreleri ve eyleyenler örnekçesi açıklanmıştır. İlgili kısımda, edebî olanda anlatım ve içerik olmak üzere iki temel düzlem olduğundan bahsedilmiş ve göstergebilimin araçlarıyla bu düzlemlerin anlatı çeperindeki ilişkileri çözümlenmeye çalışılmıştır. Çalışmanın ikinci bölümünde öykünün söylem düzeyi analiz edilmiştir. Söylem düzeyinde izleğe yönelik roller kategorize edilmiş ve daha sonra sembolik göndermelerin anlatıda nasıl kullanıldığı hakkında detaylı bilgi verilmiş, bu kullanımlar göstergebilimin araçları ile tahlil edilmiştir. Araştırmanın son bölümünde mantık-anlam düzeyi incelenmiştir. Bu kısımda öykünün mantıkanlam düzeyinin hakîkat/giz ekseninde oluştuğu ifade edilmiştir. Bu eksen, anlam/anlam yoksunluğu; dil yoksunluğu/dil yoksunu olmama karşıtlıkları ile şekillendirilmiştir. Sonuç olarak yoğun sembolik gönderimlerle insanlığın tarihî serüvenini ele aldığı belirtilen öyküde, bu sürecin İns’in varoluşa yönelik anlam inşası üzerinden aktarılmaya çalışıldığı ve en nihayetinde hakîkat/giz ekseninde İns’in dil yetisini elde ederek anlama yani vahdete eriştiği ifade edilmiştir. KW - İns Öyküsü KW - Edebiyat Göstergebilimi KW - Göstergebilimsel Çözümleme KW - Cahit Zarifoğlu KW - Zarifoğlu Öykücülüğü N2 - This study uses the semiotic method to analyze Cahit Zarifoğlu’s (1974) multilayered story İns [Humans]. The story uses the cinematographic technique to form layers of meaning, symbols, and oppositions in an attempt to explain the depicted historical journey of humankind. The study uses the semiotic method to reveal the structure of the story through its basic oppositions, themes, and transformations. The narrative level of the story is analyzed first. Under this heading, the article explains the story’s segmentations, transformations, phases of the narrative schedule, and prototype of the actants. The study then analyzes the story’s discursive level, categorizing the roles of the narrative before providing detailed information about how the narrative uses symbolic references, with the tools of semiotics being used to analyze these usages. The study finishes by analyzing the logico-semantic level. This section states the logico-semantic level of the story to have been formed along the axes of hakîqat [truth] and ghiz [secret]. This axis was shaped by the opposites of meaning and lack of meaning and of being language deprived and not being language deprived. Resolutely, the article states the story to deal with the historical journey of humanity through the use of intense symbolic references, where the attempt has been made to express this process through human beings’ construction of meaning with regard to existence, ultimately along the axes of hakîqat and ghiz. The character İns attains understanding (i.e., wahdat [unity]) by acquiring the ability of language. CR - Aiskhylos. Zincire Vurulmuş Prometheus. Çeviren Sabahattin Eyüboğlu ve Azra Erhat. İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, 2019. google scholar CR - Aktulum, Kubilay. “Göstergebilim”. Süleyman Demirel Üniversitesi Burdur Eğitim Fakültesi Dergisi 5/7 (2004): 1-12. google scholar CR - Arslantaş, Yüksel. “Paleolitik ve Mezolitik (Epi-Paleolitik) Çağ’da Barınma”. Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi 24/2 (2016): 319-44. google scholar CR - Barthes, Roland. Image-Music-Text. Translator Stephen Heath. London: Fontana Press, 1977. google scholar CR - Bressler, Charles E. Yazınsal Eleştiri: Kuramsal ve Pratik Bir Giriş. Çeviren Devrim Evci. Ankara: Atıf Yayınları, 2017. google scholar CR - Can, Şefik. Klasik Yunan Mitolojisi. İstanbul: İnkılâp Kitabevi, 1994. google scholar CR - Dell, Christopher. Mitoloji: Hayali Dünyalara Eksiksiz Rehber. Çeviren Nurettin Elhüseyni. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları, 2017. google scholar CR - Demir, Bilal. “Modern Türk Öykücülüğünde İslâmî Söylem (1960-1990)”. Doktora tezi, Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi, 2021. google scholar CR - Durand, Gilbert. Sembolik İmgelem. Çeviren Ayşe Meral. İstanbul: İnsan Yayınları, 2017. google scholar CR - El-Isfahani, Ragıb. Müfredat: Kur’an Kavramları Sözlüğü. Çeviren Mustafa Yıldız. İstanbul: Çıra Yayınları, 2022. google scholar CR - Erkman-Akerson, Fatma. Göstergebilime Giriş. İstanbul: Bilge Kültür Sanat, 2019. google scholar CR - Esen, Cennet. “Abdurrahman Cahit Zarifoğlu Hayatı-Sanatı-Eserleri”. Doktora tezi, Ankara Yıldırım Beyazıt Üniversitesi, 2023. google scholar CR - (Eziler) Kıran, Ayşe ve Zeynel Kıran, Yazınsal Okuma Süreçleri (Dilbilim, Göstergebilim ve Yazınbilim Yöntemleriyle). Ankara: Seçkin Yayıncılık, 2011. google scholar CR - Greimas, Algirdas Julien. Structural Semantics: An Attempt at a Method. Translators Daniele McDowell, Ronald Schleifer, and Alan Velie. Lincoln and London: University of Nebraska Press, 1983. google scholar CR - ———. Maupassant: The Semiotics of Text: Practical Exercises. Translator Paul Perron. Amsterdam; Philadelphia: J. Benjamins Pub. Co., 1988. google scholar CR - Grimal, Pierre. Mitoloji Sözlüğü: Yunan ve Roma. Çeviren Sevgi Tamgüç. İstanbul: Kabalcı Yayınları, 2012. google scholar CR - Haksal, Ali Haydar. “Şair Cahit Zarifoğlu’nun Öyküleri İns’ten”, Yedi İklim 2/16 (1988): 30-34. google scholar CR - ———. “Zarifoğlu Öyküsü ve Anlatısı”, Yedi İklim 3/3 (1992): 3-5. google scholar CR - ———. Hikâyeler adlı kitaba sunuş, 7-10. İstanbul: Beyan Yayınları, 2020. google scholar CR - İbn’ül Esir, El-Kâmil Fi’t-Tarih (İslâm Tarihi) Tercümesi. cilt 1 içinde, Çeviren Mehmet Beşir Eryarsoy, İstanbul: Bahar Yayınları, 1991. google scholar CR - Jakobson, Roman. Language in Literature. Cambridge: Harvard University Press, 1987. google scholar CR - Kahraman, Âlim. Modern Türk Hikâyesi: Kavram, Gelişim Seyri, Tematik ve Karşılaştırmalı Okumalar. İstanbul: Büyüyenay Yayınları, 2015. google scholar CR - Kalelioğlu, Murat. Yazınsal Göstergebilim: Bir Kuram Bir Uygulama, - Anlam Üretim Süreçleri. Ankara: Seçkin Yayıncılık, 2020. google scholar CR - Kaptan, M. Emin. “Cahit Zarifoğlu Hikâyeleri ve Hikâyeciliği Üzerine”, Ihlamur Dergisi 49 (2016): 43-46. google scholar CR - Karadeniz, Abdürrahim. “İns’in Soyutlamacı Kurgusu Üzerine”. Hece Öykü 62 (2014): 79-82. google scholar CR - Kıran, Ayşe. “Dilbilim-Göstergebilim İlişkileri”, Dilbilim Araştırmaları Dergisi 1 (1990): 51-62. google scholar CR - ———. “Göstergebilim ve Yazınsal Çözümlemeler”, Disiplinlerarası Ortam ve Yöntem Sorunları içinde, Editör Nedret Tanyolaç-Öztokat. İstanbul: Multilingual Yabancı Dil Yayınları, 2004, 49-60. google scholar CR - Koca, Osman. “Cahit Zarifoğlu Hikâyesi”, Yedi İklim, 26/291 (2014): 36-45. google scholar CR - ———. “Cahit Zarifoğlu’nun Neo-Epik Öyküsü: ‘İns’”, Ayvakti 180 (2019): 29-31. google scholar CR - Kula, Onur Bilge ve Cemal Sakallı. “Göstergebilimsel Yaklaşım Yazınsal Alanda Ne Denli İşlevselleşebilir?” Hacettepe Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, 22/1 (2005): 21-26. google scholar CR - Lekesiz, Ömer. “İns ve Yedi İns”. Mavera 11/129, (1987): 39-43. google scholar CR - Munch, Edward. Skrik (Çığlık). Munch Müzesi, Oslo, Norveç, 1893. google scholar CR - Noyan, Sema. Romanda Mistik Eğilimler. Hece Yayınları, 2016. google scholar CR - Orhanoğlu, Hayrettin. “Cahit Zarifoğlu’nun İns Hikâyesinde Sembolik Gerçeklik Kurgusu”, Abdurrahman Cahit Zarifoğlu Sempozyumu’nda sunulan bildiri, Kahramanmaraş Büyükşehir Belediyesi, 2-4 Haziran 2016. google scholar CR - Özsaray, Yunus. “İns Öyküsünün Kapısına Yedi Güzel Adamla Ulaşmak/Çoğalmak”. Yedi İklim Dergisi 26/219 (2014): 50-54. google scholar CR - Rifat, Mehmet. Göstergebilimin ABC’si. İstanbul: Say Yayınları, 2009. google scholar CR - Sarı, Elvan. “Cahit Zarifoğlu’nun Nesirlerinde İnsan”. Yüksek Lisans tezi, Fatih Sultan Mehmet Vakıf Üniversitesi, 2013. google scholar CR - Say, Ömer. “İns Üzerine Bir Çözümleme Denemesi”. Cahit Zarifoğlu: Yürek Safında Bir Şair içinde, Editör Âlim Kahraman. İstanbul: Kaknüs Yayınları, 2003, 247-55. google scholar CR - Saydam, M. Bilgin. Deli Dumrul’un Bilinci, “Türk-İslam Ruhu Üzerine” Bir Kültür Psikolojisi Denemesi. İstanbul: Metis Yayınları, 2011. google scholar CR - Sığırcı, İlhami. Göstergebilim Uygulamaları. Ankara: Seçkin Yayıncılık, 2015. google scholar CR - Uçan, Hilmi. Yazınsal Eleştiri ve Göstergebilim (Kuram-Uygulama, Çözümleme Örnekçeleri). İstanbul: İz Yayıncılık, 2016. google scholar CR - ———. Edebiyat Bilimi. İstanbul: İz Yayıncılık, 2018. google scholar CR - Uçman, Abdullah. “İns”. Mavera 11/129, (1987): 110-113. google scholar CR - Uslu, Ahmet. “1980-2000 Yılları Arası Türk Hikâyeciliğinde Yapı”. Doktora tezi, Dicle Üniversitesi, 2016. google scholar CR - Vardar, Berke. Dilbilimin Temel Kavram ve İlkeleri. İstanbul: Multilingual Yabancı Dil Yayınları, 2001. google scholar CR - Wilkinson, Philip. Kökenleri ve Anlamlarıyla Efsaneler-Mitler. Çeviren Emel Lakşe. İstanbul: Alfa Yayınları, 2020. google scholar CR - Yeşil, Kâmil. Öykü Dersleri. İstanbul: Şule Yayınları, 2017. google scholar CR - Yeşilkaya, Mustafa. “Şiirleri ve hikayeleriyle Cahit Zarifoğlu”. Yüksek Lisans tezi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, 1998. google scholar CR - Yıldırım, Hasanali. “İns: Bir Ruh Seyahatnamesi”. Zarifoğlu’nu Okumak içinde, Editör Neslihan Demirci. İstanbul: Küre Yayınları, 2018, 99-108. google scholar CR - Yılmaz, Ebru Burcu. “Hikâye ve Romanlarda Sembol Dilinin Görüntüleri Üzerine Bir Değerlendirme”. Bilig: Türk Dünyası Sosyal Bilimler Dergisi 56 (2011): 45-56. google scholar CR - Yücel, Tahsin. Eleştiri Kuramları. İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, 2017. google scholar CR - Zariç, Mahfuz. “1950-1980 Arası İslami Duyarlıklı Öykü Anlayışı ve Öykücüler”. Akademik Bakış Dergisi 59 (2017): 1-17. google scholar CR - Zarifoğlu, Cahit. “Nazif Gürdoğan’a”. Hece Aylık Edebiyat Dergisi 14/126-127-128 (2017): 319-326. ———. Hikâyeler. İstanbul: Beyan Yayınları, 2020. google scholar UR - https://doi.org/10.26650/iuturkiyat.1376109 L1 - https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/3475362 ER -