@article{article_1385661, title={Patrona Halil İsyanı (1730) Sonrası İstanbul Hamam Çalışanları ve Arnavutların İşgücüne Katılımı}, journal={Journal of International Eastern European Studies}, volume={5}, pages={281–318}, year={2023}, DOI={10.59839/jiees.1385661}, author={Yörük, Saim}, keywords={İstanbul Kazası, Hamam, Demografi, Arnavut, Hamam Çalışanları}, abstract={XVIII. yüzyılda İstanbul’da çok sayıda hamam bulunmaktaydı. Bu hamamlar her gün binlerce kişiye hizmet vermekte, işgücüne önemli ölçüde istihdam sağlamaktaydı. Hamam işletmecilerinin yanı sıra hamamlarda çalışarak geçimlerini sağlayan tellak, natır, külhancı ve diğer hizmetliler de bulunmaktaydı. 1730 yılında meydana gelen Patrona Halil İsyanına önemli sayıda Arnavut karışmış ve Arnavut asıllı hamam çalışanları bu isyanda başı çekmiştir. İsyanın neden olduğu asayişsiz ve güvensiz ortam fazla uzun sürmemiş, yaklaşık iki ay sonra isyancıların ele başları cezalandırılmıştır. Devamında devlet isyana karışanlara ve Arnavut asıllı hamam çalışanlarına yönelik farklı bir siyaset izlemiştir. Hamam defterlerinde yer alan taahhütnamelere ve açıklamalara göre kazandıklarını memleketlerine götürmek için giden dirlik sahibi büyük ve küçük Arnavutların döndüklerinde hamamlarda işe alınmaları yasaklanmış, yerlerine Anadolu taraflarından gelen Türk uşaklarının, İstanbulluların ve Gayrimüslimlerin işe alınması istenilmiştir. Sultan I. Mahmud döneminde (1730-1754) İstanbul hamamlarında çalışanları kayıt altına almak amacıyla hamam defterleri tutulmaya başlanmıştır. Bu defterlerde İstanbul’da bulunan hamamların bulundukları mevkiler de belirtilmiştir. Çalışanlardan önce tellâklar sonra nâtırlar tek tek isimleri, var ise aile adları, lakapları ve geldikleri yerler ile kaydedilmiştir. Ayrıca söz konusu ise zimmî (gayrimüslim) statüleri de belirtilmiştir. Her bir hamam çalışanının kolayca tespitinin yapılması için bedensel görünümleri hakkında birkaç kelimelik özelliklerine de yer verilmiştir. Bu defterler, belirli bir zaman diliminde İstanbul’daki işgücünün belli bir kesiminin resminin çekilmesi, hamam çalışanlarının sayısı, iş kollarına ve yaş gruplarına dağılımı, memleket ve milliyet durumları ile ilgili önemli veriler sunmaktadır. Bu çalışma ile 1730 Patrona Halil İsyanı sonrası İstanbul hamam çalışanlarının demografik açıdan değerlendirilmesi, Balkan asıllı unsurların özellikle de Arnavutların işgücüne katılım düzeyinin belirlenmesi amaçlanmıştır.}, number={2}, publisher={Yücel ÖZTÜRK}