@article{article_1403304, title={Fıkhî İhtilafların Çözümünde Esbâbu Vürûdi’l-Hadîsin Kullanım Alanıyla İlgili Bazı Örnek Uygulamalar}, journal={İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırmaları Dergisi}, volume={14}, pages={1549–1571}, year={2025}, DOI={10.15869/itobiad.1403304}, author={Zertürk, Hidayet}, keywords={İslam Hukuku, Fıkhi İhtilaf, Ahkam Hadisleri, Esbabu Vürud, Esbabu Nüzul}, abstract={Esbâbu vürûdi’l-hadîs, hadislerin söylendiği ortam ve münasebeti ifade eden bir kavram olup bir nevi sözün dış bağlamına karşılık gelmektedir. Mezkûr kavramı kullanan ilk kişi, İbn Dakîkul‘îd (ö. 702/1302) sayılsa da bunun kaynağı ashaba ve onları takip eden tâbiûn nesline dayanmaktadır. Bununla birlikte Bulkûnî (ö. 805/1403) bu kavramı hadis usulüne kazandırmış, ayrıca hadis şârihleri bir kısım hadislerin yorumunda buna temas etmiştir. Hem hadis ulemasını hem de fakihleri ilgilendiren esbâbu vürûd salt bir hadis terminolojisi olmaktan öte, sünnetin fıkhını tesis etmede önemli bir boyut kazanmıştır. İmam Şâfiî (ö. 204/820) başta olmak üzere fakihler ahkamla ilgili hadislerde muhtemel zahiri çelişkileri giderip sahih bir anlama ulaşmak için esbâbu vürûdu çokça kullanmıştır. Bu çalışmada önce esbâbu vürûdun mahiyeti üzerinde durulacak; akabinde mezkûr kavram ile fıkhî ihtilaflar arasındaki ilişki tespit edilecek ve buna bağlı olarak sebebin hususiliği ile lafzın umumi hüküm ifade etmesi arasındaki tercih yönü belirlenecektir. Zira esbâbu nüzûlde olduğu gibi sebebin hususiliği meselesi bu meyanda esaslı tartışmalardan olduğu için buna temas etmek gerekli görülmektedir. Bu çerçevede bazı hadisler ve ilgili fıkhî ihtilaflar esbâbu vürûdlarıyla birlikte değerlendirilecektir. Bu konuda fıkıh, fıkıh usulü ve hadisçilerin terminolojileri esas alınıp görüş ve yorumlar ona göre aktarılacaktır. Bu çalışmada asıl amaç fıkhî ihtilafların çözümü olduğu için önce tartışma konusu olan fıkhî meselenin müçtehitler arasındaki ihtilaf yönüne temas edilecek, başlıklar ve bu kapsamdaki hadisler buna göre zikredilecektir. Hadislerin yorumlarında esbâbu vürûd kullanılırken gerektiğinde ilgili hadisin diğer tariklerine temas edilecek, hüküm ifade eden hadislerin sıhhat dereceleri belirlenerek bir neticeye ulaşmaya çalışılacaktır. Özellikle belirtmek gerekir ki soyut esbâbu vürûd rivayetlerinden yola çıkarak ahkamla ilgili bir hadisi yorumlamak ve alelacele hükümde bulunmak, ihtilafı çözme yerine onu daha da problemli bir hale getirebilir.}, number={3}, publisher={Mustafa Süleyman ÖZCAN}