TY  - JOUR
T1  - الأفعال المشتقةُ من الألفاظ التّركيّة الدَّخيلَة في اللَّهجَةِ السُّوريّة
TT  - SURİYE LEHÇESİNE GİREN TÜRKÇE KELİMELERDEN TÜRETİLEN FİİLLER
AU  - Akif, Muhammed
PY  - 2024
DA  - December
Y2  - 2024
DO  - 10.32330/nusha.1441541
JF  - Nüsha
JO  - Yer Aldığı İndeksler ve Veritabanları
PB  - Oku Anonim Şirketi
WT  - DergiPark
SN  - 1303-0752
SP  - 196
EP  - 230
VL  - 24
IS  - 59
LA  - ar
AB  - تأثرت اللغة العربيّة كغيرها باللغات الأخرى فأخذت وأعطت، وكان هذا التأثير في لهاجتها المحلية في البلدان العربيّة أكبر منه في اللغة العربيّة الفصحى وتنوعت اللغات التي تأثرت بها العربيّة باختلاف العصور، وكان للغة التركيّة النصيب الأكبر من هذا التأثير لا سيما في اللهجات المحلية بداية من العهد المملوكي وما قبله وانتهاء بالعهد العثماني الذي شكل الفترة الأطول لاحتكاك اللهجات العربيّة المحليّة باللغة التركية، ومن هذه اللهجات المحلية كانت اللهجة السوريّة التي أخذتْ كثيراً من الألفاظ التركيّة التي ما زالت قيد الاستعمال واشتقتْ من تلك الألفاظ الكثير من الأفعال، من هنا جاءت هذه الدراسة متبعة المنهج الوصفي لتثبت هذه الأفعال وتؤصلها، وتذكر استخدام السوريين لها من خلال دعمها بالأمثلة من جمل وعبارات يتداولونها في حياتهم اليوميّة، فرصدت ما يقارب من مائة وستة أفعال اشتُقت من ألفاظ تركيّة، ووصلت إلى أكثر من مائة وخمسين فعلاً مع مشتقاتها، وقد قسمت تلك الأفعال صرفيّاً حسب الباب الذي اشتقت منه، وأصّلتها من خلال كتابة الفعل كما يلفظه السوريون وذكر معناه ودلالته عندهم، ورده إلى اللفظ التركيّ الذي أخذ منه، وذكر معناه في المعاجم التركيّة، ثمّ أوردت الأمثلة المستخدمة في كلامهم والسياق الذي وردت به تلك الأفعال، وقد تمثلت الصعوبة التي واجهتها الدراسة بعدم القدرة على تتبع اللفظ في المناطق السوريّة المختلفة بسبب الظروف الاستثنائيّة التي تعيشها سوريّة
KW  - اللغة العربيّة وبلاغتها
KW  - الألفاظ التركيّة
KW  - الألفاظ الدخيلة
KW  - اللهجة السورية
KW  - الأفعال المشتقة
N2  - Tüm diller gibi Arap dili de diğer dillerden etkilenmiş, kelime ödünç vermiş ve almıştır. Bu durum Arapçanın yerel lehçelerini klasik Arapçaya göre daha etkilemiştir. Arapçayı etkileyen diller farklı dönemlere göre değişiklik göstermiştir. Bu etkiden en büyük payı alan Türk dili, özellikle Memluklular döneminde ve öncesinden başlayarak yerel lehçelerde, ardından da yerel Arap lehçeleri ile Türk dili arasındaki temasın en uzun olduğu dönem olan Osmanlı döneminde devam etmiştir. Bu yerel lehçeler arasında halen kullanımda olan birçok Türkçe kelimeyi ödünç almış ve bu kelimelerden birçok fiil türetmiş olan Suriye lehçesi de bulunmaktadır. Dolayısıyla mevcut çalışma, bu etkiyi kanıtlamak ve tespit etmek için betimsel morfolojik bir yaklaşım izlemekte ve iddiasını Suriyelilerin günlük yaşamlarında kullandıkları cümle ve deyim örnekleriyle destekleyerek bunları nasıl kullandıklarını kayıt altına almaktadır. Türkçe kelimelerden türemiş yaklaşık yüz altı fiil tespit edilmiş, türevleriyle birlikte yüz elliden fazla fiile ulaşılmış ve fiiller türetildiği baba göre morfolojik olarak tahlil edilmiş ve Suriye lehçelerinde telaffuz edildikleri şekliyle bu çalışmaya dahil edilmiştir. Ödünç fiillerin anlamları, kullanımları ve bunların alındığı Türkçe telaffuzları incelenmiş , Türkçe sözlükteki anlamları verilmiş, daha sonra konuşma dilindeki örnekler ve hangi bağlamlarda kullanıldıkları açıklanmıştır. Çalışmanın en önemli kısıtlılığı ise, Suriye'nin yaşadığı istisnai koşullar nedeniyle incelenen fiillerin Suriye'nin farklı bölgelerindeki telaffuzlarının izinin sürülememesidir.
CR  - Abdurrahim, F. (2011). Mu'cemu'd-Dahîl fi el-Luğati’l-‘Arabiyeti’l-Hadîse ve Lehecâtihâ. Dimaşk: Daru'l-Kalem.
CR  - Aburrahim, Y. (2012). Mevsu’aetu'l-Amiyyeti’s-Sûriyye. Dimaşk: el-Heyetu'l-‘Âmmeti’s-Sûriyye li’l-Kitâb.
CR  - Arslan, A. (2018). "Türkiye’de Arap Lehçeleri Araştırmaları Ve Öğretilmesi Konusunda Olumsuz Yaklaşımın Nedenleri", Social Sciences Studies Journal, 497-504. 
https://www.researchgate.net/publication/323254091_TURKIYE'DE_ARAP_LEHCELERI_ARASTIRMALARI_VE_OGRETILMESI_KONUSUNDA_OLUMSUZ_YAKLASIMIN_NEDENLERI
CR  - Akalın, Ş. (2011). Türkçe Sözlüğü. Ankara: Türk Dil Kurumu, 11. Basım.
CR  - Alakatul-Uhua Beyn el-Arap ve el-Atrak. (2021).
CR  - A'miye. "Segilha". Erişim 8 Nisan 2022. https://addarij.com/definition/%D8%B3%D8%B1%D9%83%D9%84
CR  - Çağbayır, Y. (2007). Ötüken Türkçe Sözlük. 5 Cilt. İstanbul: Ötüken Neşriyat.
CR  - Daric, "Serkel". Erişim 8 Nisan 2022. https://www.tdapartment.com/post/%D8%B9%D9%84%D8%A7%D9%82%D8%A9-%D8%A7%D9%84%D8%A3%D8%AE%D9%88%D8%A9-%D8%A8%D9%8A%D9%86-%D8%A7%D9%84%D8%B9%D8%B1%D8%A8-%D9%88%D8%A7%D9%84%D8%A3%D8%AA%D8%B1%D8%A7%D9%83
	
Duzi, R. (1979). Tekmîletu'l-‘Ma'âcimi'l-‘Arabiyye. çev. Muhammed Selim en-Na’îmî, İrak: Vizartu’s-Sekâfeti ve el-İ'lâm.
CR  - Düzgün, O. (2020). Türkçe-Arapça/ Arapça-Türkçe Karşılıklar kılavuzu. Ankara: Türk Dil Kurumu.
CR  - Düzgün, O vd. (2015). Arapça Lehöeleri 1. İstanbul: Akdem.
CR  - Ebû Hayyân, M. (1309h). Kitâbu’l-İdrâk li-lisâni’l-Etrâk. İstanbul: Matbaayi Amire.
CR  - Enis, İbrahim. (1992). Fi el-Lehcat el-Arbiye. Kahire: İngiliz-Mısır Kütüphanesi.
CR  - Enverî, H. (1381h). Ferheng-i Bezrig Sohan. Tahran: Sohan.
CR  - Esadî, M. (1987). Mevsu’atu Halebu’l-Mukârine. Halep: Câmi’atu Halep, 1987.
CR  - Ezdî, Ebû Bekr Muhammed b. el-Hasen b. Dureyd. Cemheretu’l-Luğa. thk. Remzî Münir Balabeki. Beyrut: Darul-İlim li’l-Melayîn.
CR  - Ferâhîdî, H. (1431h). el-‘Ayn. th. Mehdî el-Mehzumi-İbrahim es-Samiraî, Beyrut: Mektebetu’l-Hilâl.
CR  - Güneş, B. (2012). “Karşılaştırmalı Ağız Araştırmalarının Önemi Ve Türkiye’deki Karşılaştırmalı Ağız İncelemeleri Üzerine Bir Deneme”, Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim Dergisi, 4. https://dergipark.org.tr/tr/pub/teke/issue/12844/155616
CR  - Hasani, Usame. (2016). Bidaytul'Takarb el-Slami et-Türki. https://www.turkpress.co/node/19903
CR  - Hallâk, H. ve Sabbâğ, ‘A. (1999). el-Mu’cemu’l-Câmi' fil-Müstalahâti’l-Eyûbiyye ve el-Memlûkiyye ve el-‘Osmâniye Zâti’l-Usuli’l-‘Arabiyye ve el-Fârsiyye ve et-Turkiyye. Beyrut: Deru’l-‘İlim li’l-Melâyîn.
CR  - Hicâzî, M. (1996). İlmu’l-Lugâti’l-‘ Arabiyye, Kahire: Dâru’l-Ğarîb.
CR  - İbn Sîde, A. (2000). el-Muhkem ve'l-Muhitu'l-A'zam. thk. Abdullahamit Hindavî. Beyrut: Daru’l-Kutub el-İlmiye.
CR  - İbn Faris, Ahmed bin Zekerya el-Kazvini. (1979). Makayusu-luğa. Beyrut: Daru-lFikir.
CR  - İsa, . (1911). "Nazra ‘Âmme fi Luğeti Beğdadi'l-‘Âmmiye". Mecelletu Luğati'l-‘Arab. Bağdat: Matba’atu'l-Âdâb, 153-155.
CR  - İsmail, Faruk. (2023). et-Tadud el-Luğavi fi Suriye Beyn el-Mazi ve el-Hazir. Mecaltu Kalamun, 23.
CR  - İşler, E ve Özay, İ. (2015). Türkçe Arapça Kapsamlı Sözlük. Ankara: Fecr Yayınları, 5. Basım.
CR  - Korkmaz, Z. (2009). Türkiye Türkçesi Grameri. Ankara: Türk Dil Kurumu, 3. Basım.
CR  - Kaşkaş, Raneem Muhammad Diaa ve Bahit, Ibrahim. (2023). Zavahir Lupaviye fi el-Lehcetğ es-Suriye. Maceletu er-Rashun, Camitu el-Medine ed-Duliye, 9/3.
CR  - Muhtâr, A. (2008). Mu’camu’l-Luğâti’l-‘Arabiyyeti’l-Mu‘âsire. Kahire: ‘Âlemu’l-Kutub.
CR  - Nişanyan, S. (2009). Sözlerin Soyağacı. İstanbul: Everest yayınları, 4. Basım.
CR  - Püsküllüoğlu, A. (1998). Türkçe Deyimler Sözlüğü. Ankara: Arkadaş, 2. Basım.
CR  - Sâmi, Ş. (1317). Kamûs-ı Turkî. Dar Sadet: İkdâm.
CR  - Şaban, İbrahim. (2024). et-Tasir ve et-Tasur Beyn el-Uğati el-Arabiye ve el-Uğati et-Türkiye. https://www.arabiclanguageic.org/view_page.php?id=1324
CR  - Şayir, Mehmet. (2023). Arapça Lehçelerine Giriş. Ankara: Kitabe.
CR  - Teymur, A. (2002). Mu’cem Teymuru’l-Kebîr fil-Alfazi’l-‘Amiye. thk. Hüseyn Nassâr. Kahire: Dâru’l-Kutub ve el-Vesâiki’l-Kavmiyye.
CR  - Ünsî, M. ed-Derarî’l-Lami’ât fi Muntehebâti’l-Luğat. b.y., y.y. t.
CR  - Suçin, Mehmet H. (2015) “Mevâkıf esatizeti’l-lugati’l-Arabiyye ve tullabihâ min tedrîsi’l-lehecâti’l-Arabiyye ale’l-müsteva’l-câmiî fî Turkiyâ”, Arabic Varieties: Far and Wide Procedings of the 11th İnternational Conference of AIDA –Bucharest. https://www.academia.edu/22313428/%D9%85%D9%88%D8%A7%D9%82%D9%81_%D8%A3%D8%B3%D8%A7%D8%AA%D8%B0%D8%A9_%D8%A7%D9%84%D9%84%D8%BA%D8%A9_%D8%A7%D9%84%D8%B9%D8%B1%D8%A8%DB%8C%D8%A9_%D9%88%D8%B7%D9%84%D8%A7%D8%A8%DA%BE%D8%A7_%D9%85%D9%86_%D8%AA%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%B3_%D8%A7%D9%84%D9%84%DA%BE%D8%AC%D8%A7%D8%AA_%D8%A7%D9%84%D8%B9%D8%B1%D8%A8%DB%8C%D8%A9_%D8%B9%D9%84%D9%89_%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%B3%D8%AA%D9%88%D9%89_%D8%A7%D9%84%D8%AC%D8%A7%D9%85%D8%B9%D9%8A_%D9%81%D9%8A_%D8%AA%D8%B1%D9%83%D9%8A%D8%A7
CR  - Yıldız, Musa. (2006). Türkçe ile Arapça Arasındaki Karşılıklı Etkileşim, Nüsha, Yıl: vı, Sayı: 23.
CR  - Zübeydi, Muhammed bin Muhammed bin Abdurrazak. (2001). Tacu el-Arus min Cevahir el-Kamus. thk. Macmua. Kuveyt: el-Meclis El-Vatani li-Sekafati ve el-funun ve el-Adab.
UR  - https://doi.org/10.32330/nusha.1441541
L1  - https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/3747998
ER  -