@article{article_1465117, title={Kazakistan’da Av Kapanları: Türleri ve Kullanım Özellikleri}, journal={Milli Folklor}, volume={19}, pages={110–126}, year={2025}, author={Kartaeva, Tatdigül}, keywords={Avcılık, tuzak ve kapan türleri, kıl tuzak, taş tuzak, kapan kurmak}, abstract={Kapan, bir av aleti, gizlice kurulan ve hayvanı ayaklarından sıkıştıran demir bir tuzaktır. Kapan, avcıların av araçlarını geliştirmeye yönelik bilgi birikimleri sonucu ortaya çıkan, büyük hayvanları avlarken yayın yerini alan, küçük hayvanları avlarken kısmen tuzağın yerini alan avlanma yön-temlerinin gelişmesi sonucunda oluşmuştur. Avcı, yay ile hayvanın izini takip ederek kovalayıp vururken, kapanı büyük hayvanların yoluna, geçeceği yerlere, küçük hayvanların yuvasının ağzına kurup, daha sonra avı ele geçirmektedir. Kazakistan’daki müze koleksiyonlarında ve avcıların kişisel koleksiyonlarında saklanan kapanların yapım tarihine ilişkin veriler 17-18. yüzyıllara kadar uzan-maktadır ve kapan bu dönemin avcılığındaki yenilikçi bir av aracı olarak değerlendirilebilir. Arkeolojik kazılarda bulunan herhangi bir kapana rastlanmadığı için kapanın prototipi «kıl tuzak»/«taş tuzak» olarak adlandırılabilir. Tuzak çeşitleri, atın kuyruk kıllarından, hayvanın bacağını veya kafasını bir ucundan sıkıştıracak şekilde, tuzağa düşen hayvan kurtulmaya çalıştıkça daha çok sıkıştırıp boğan bir ilmik yöntemiyle yapılır. Tuzağın diğer ucu bir kazığa veya bir ağaç (söğüt) dalına bağlanır. Kapan türlerinin isimleri kapanın boyutuna, büyüklüğüne, yapım şekline ve yakalayacağı ava bağlı olarak verilmektedir. Boyutuna ve şekline göre oluşan isimler: bala kapan (küçük kapan), karsak, tilki, dağ sıçanı, samur, yer sincabı gibi küçük hayvanları yakalamak için tasarlanmış daha küçük boyutlu, daha hafif demirden yapılır; kazak kapan/dişli kapan, büyük boyutlu, ağır demirden yapılmış, kurt, ayı, kaplan, vaşak, leopar, yaban domuzlarını yakalamak için tasarlanmıştır. Yakaladıkları avına göre oluşan isimleri şunlardır: kaplan kapanı, ayı kapanı, kurt kapanı, tilki kapanı, fare kapanı. Kapan icat edilip avlanma yöntemine eklendiğinde, demir-tuzak kapanla eş zamanlı olarak kıl, kıl-tuzaklar da kullanılıyordu, ancak kıl-tuzak kurarak av yakalamaktan kapan kurarak av yakalamak daha etkili oluyordu. Kapan kurmanın ava göre aldığı adlandırılma şekilleri şu şekildedir: yol üzerine kurmak, kurdun yoluna, kurt yakalamak için kurmak; yem veya leş üzerine kapan kurmak, kurtlar tarafından götürülen veya başka durumlarda ölen hayvanların yanına, yani yem veya leş yanına kurmak tilki ve karsakları yakalamak için kullanılıyordu, çünkü tilkiler ve karsaklar genellikle hazır avı almak için gelir; in üzerine kapan kurmak, tilki, karsak, samur, vizon, porsuk, dağ sıçanı, kum sincabı, yer sincabı avlamak için inin önüne kapan kurmak; tavşanın geçeceği yol üzerine kapan kurmak, tavşan avlamak için tavşanın geçeceği yer, yolu üzerine kapan kurmak. Kapan kurmak, avlanan hayvanların sayısını sınırlandırmak veya düzenlemek için etkili olmuştur. Kapana yakalanan hayvanın kapan ayağını sıkıştırdığı için kapandan kaçması zorlaşır, avcıya kapan izi, yolu gösterir. Bununla birlikte, kapan aynı zamanda hayvanın bacaklarını yaralayan ve hayvana zulüm eden soğuk bir araçtır. Kapana düşmüş canlı bir avı yakalama yöntemi hayvanın türüne ve avcının bilgisine göre farklılık göstermektedir.}, number={146}, publisher={Geleneksel Yayıncılık}, organization={Ministry of Education and Science of Kazakhstan}