TY - JOUR T1 - Yunanlıların Millî Mücadele Döneminde Bursa’da İdare-i Muhtariye Kurma Girişimi TT - The Greek Attempt to Establish an Autonomous Administration in Bursa during the Turkish War of Independence AU - Bozkurt, Celil AU - Korkmaz, Erdal PY - 2025 DA - June Y2 - 2025 DO - 10.26650/YTA2025-1466899 JF - Recent Period Turkish Studies PB - İstanbul Üniversitesi WT - DergiPark SN - 1304-9720 SP - 99 EP - 113 IS - 47 LA - tr AB - Sakarya Meydan Muharebesi’nde Türk ordusuna yenilen Yunanlıların Anadolu’da tutunamayacağı anlaşılmıştı. Bunun üzerine Yunan Hükümeti, Anadolu’daki bazı şehirlerde muhtar idareler kurarak işgalini sürdürmek istedi. Bu hususta ilk olarak İzmir’de İyonya Devleti’nin kurulması kararlaştırıldı. Yunanlılar, İyonya Devleti’ne koşut olarak Bursa merkezli bir muhtar devlet daha kurmak amacındaydı. Bu kapsamda, Bursa Belediyesi’nde bütün dini temsilcilerin katıldığı bir toplantı yapılarak, muhtariyetin şeklinin nasıl olacağı konuşuldu. Ardından Yunanlılar, Bursa’da muhtar devletin ilk valisi olarak Bursa Vilayet Göçmen Müdürü Aziz Nuri Bey’i atadı. Daha sonra Bursa’nın Mustafa Kemal Paşa, Gemlik ve Karacabey gibi Rum nüfusun olduğu ilçelerinde muhtariyet mitingleri düzenlendi. Yunanlıların muhtar devlet kurma çabaları, Mustafa Kemal Paşa’nın liderliğindeki Türk ordusunun Anadolu’da kazandığı zaferle son buldu. Bu çalışmada, Millî Mücadele döneminde Yunanlıların Bursa ve çevresinde muhtar bir idare kurmaya yönelik girişimleri ile bu süreçte yaşanan gelişmeler ele alınmaktadır. Araştırma, Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı ile Millî Savunma Bakanlığı Arşivi ve Askeri Tarih Daire Başkanlığı (ATASE) Arşivi’nden temin edilen belgeler ile dönemi yansıtan tetkik eserler, hatıratlar ve süreli yayınlar temel alınarak yürütülmüştür. Elde edilen bulgular, Yunanlıların askeri yöntemlerle elde tutamadıkları Bursa ve çevresini siyasi ve idari yollarla kontrol altına almayı hedeflediklerini; ancak Mustafa Kemal Paşa önderliğinde yürütülen Millî Mücadele sayesinde bu amacın gerçekleşemediğini ortaya koymaktadır. KW - Millî Mücadele KW - Yunanlılar KW - İşgal KW - Bursa KW - Muhtariyet N2 - After their defeat by the Turkish army at the Battle of Sakarya, it became clear that the Greeks could no longer maintain control in Anatolia. In an attempt to preserve their presence, the Greek government sought to establish autonomous administrations in certain regions. The first such plan involved creating the Ionian State in İzmir. A parallel initiative aimed to establish an autonomous entity centered in Bursa. A meeting was held at Bursa Municipality with religious leaders to discuss the nature of this autonomy. Aziz Nuri Bey, Director of the Bursa Immigration Office, was appointed as the proposed autonomous state’s first governor. Pro-autonomy rallies were organized in districts with significant Greek populations, such as Mustafa Kemal Paşa, Gemlik, and Karacabey. This study examines the Greek attempts to create an autonomous administration in Bursa during the Turkish War of Independence. It draws on archival documents from the Presidential State Archives and the Military History Directorate, as well as memoirs and periodicals of the period. The findings show that the Greeks aimed to control Bursa and its surroundings through political means after military failure. However, these efforts were ultimately thwarted by the victories of the Turkish National Movement under Mustafa Kemal Pasha’s leadership. CR - Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı Osmanlı Arşivi (BOA) google scholar CR - Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı Türk Diplomatik Arşivi (TDA) google scholar CR - Millî Savunma Bakanlığı Arşiv ve Askeri Tarih Daire Başkanlığı (Genelkurmay Askeri Tarih ve Stratejik Etüt Daire Başkanlığı (ATASE Arşivi) google scholar CR - Ertuğrul google scholar CR - İntibah google scholar CR - Yoldaş google scholar CR - Akkılıç, Yılmaz, Kurtuluş Savaşı'nda Bursa, C. 1-2, Nilüfer Akkılıç Kütüphanesi Yayınları, Bursa, 2008. google scholar CR - Arıkan, Zeki, “İşgal Dönemi İzmir Basını”, Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi, C. 5, S. 13, 1988, ss. 145-166. google scholar CR - Arslan, Lütfi, “MillÎ Mücadele Döneminde Manda ve Himaye Tartışmaları ve Mandacılık Yaklaşımları”, Ankara Üniversitesi Türk İnkılâp Tarihi Enstitüsü Atatürk Yolu Dergisi, S. 64, Bahar 2019, ss. 1-38. google scholar CR - Arslan, Lütfi, “Mondros Ateşkes Antlaşması’ndan Mudanya Mütarekesi’ne Türk Siyasal Egemenlik Mücadelesi”, Bengi Dünya Yörük-Türkmen Araştırmaları Dergisi, S. 1, 2023, ss. 35-60. google scholar CR - Aydın, Tugay, “Türkiye’de Avukatlığın Tarihi ve İlk Kurulan Barolar Hakkında”, Adalet Dergisi, S. 71, 2023, ss. 503-526. google scholar CR - AysaL, Necdet, “Türk İstiklal Harbi’nde İnönü Muharebeleri”, Savaş Tarihi, ed. Erdal Korkmaz, Sadık Emre Karakuş, Paradigma Akademi Yayınları, Çanakkale, 2023, ss. 475-500. google scholar CR - AYsaL, Necdet, “Ulusal Direnişin ve Umudun Adı: Mustafa Kemal Paşa-Ankara”, Karadeniz Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, (Milli MücadeLe’den Milli Egemenliğe Karadeniz Özel Sayısı), C. 6, S. 10, 2020, ss. 215-229. google scholar CR - Bakar, BüLent, “MiLLÎ MücadeLe’de Yunanistan’ın Son Teşebbüsü: Batı AnadoLu’da MuhtariYet İlanı”, Türk Kültürü İncelemeleri Dergisi, S. 22, İstanbuL, 2010, ss. 127-166. google scholar CR - Baş, Mehmet Fatih, “KütahYa-Eskişehir MuharebeLeri ve Türk Ordusunun SakarYa Nehri Gerisine ÇekiLmesi”, Sakarya Melhame-i Kübrâsı (100’üncü Yıl Dönümünde Sakarya Meydan Muharebesi Sempozyumu Bildirileri/19-20 Ekim 2021), ed. GüLtekin YıLdız, Mehmet Fatih Baş, MiLLÎ Savunma Üniversitesi Kara Harp OkuLu Basımevi, Ankara, 2022, ss. 3-19. google scholar CR - Bingöl, Sedat, 150'likler Meselesi, Bengi Yayınları, İstanbul, 2010. google scholar CR - Bozkurt, Celil “MillÎ Mücadele Karşıtı Bir Devlet Adamı: Mehmet Ziver Bey ve Siyasi Faaliyetleri”, Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi, C. 39, S. 107, 2023, ss. 79-104. google scholar CR - Bozkurt, CeLiL, “MiLLÎ MücadeLe’de Bursa ULeması: Yunan İşgaLinde Bursa’da SaLtanata BağLıLık Mitingi”, Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi, C. 37, S. 103, 2021, ss. 77-104. google scholar CR - Bozkurt, CeLiL, “YüzeLLiLik Aziz Nuri BeY’in II. MeşrutiYet ve MiLLÎ MücadeLe FaaLiYetLeri: Cumhurbaşkanı İsmet İnönü’Ye Sunduğu Mektup Üzerinden Bazı TespitLer”, 100. Yılında Büyük Taarruz ve Başkomutan Meydan Muharebesi, ed. GürsoY Şahin, C. 4, AfYon Kocatepe Üniversitesi YaYınLarı, AfYonkarahisar, 2024, ss. 1964-1983. google scholar CR - Budak, Mustafa, “OsmanLı DevLeti’nin Paris Barış Konferansı’na Davet EdiLmesi ve MuhtıraLar Sunması iLe İLgiLi TartışmaLar”, Tarih Dergisi-Turkish Journal of History, S. 71, 2020/1, ss. 445-472. google scholar CR - Cengiz, Hasan Ali, “Halepa Fermanı ve Sonrası Girit’te Yapılan Düzenlemeler”, Trakya Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, C. 8, S. 16, Temmuz 2018, ss. 74-89. google scholar CR - CeYhan, Semih, “Sâdık VicdânÎ (1866-1939)”, TDV İslam Ansiklopedisi, C. 35, 2008, ss. 401-402. google scholar CR - Criss, BiLge, İşgal Altında İstanbul (1918-1922), İletişim Yayınları, İstanbul, 2007. google scholar CR - Çınar, Semih, “Yunanistan’ın Batı Anadolu’da Kurduğu Muhtariyet İdaresinin Türk Basınındaki Yansımaları”, Tarih ve Günce Dergisi, S. 13, (2023/Yaz), ss. 119-146. google scholar CR - Eğilmez, Mümtaz Şükrü, Milli Mücadele'de Bursa, Yay. haz. İhsan Ilgar, Tercüman Tarih Yayınları, İstanbul, 1981. google scholar CR - Erdem, Nilüfer, "Yunan Kaynaklarına Göre 1922 Yılında Batı Anadolu'da Otonom Devlet Kurmaya Yönelik FaaliyetLer", Çağdaş Türkiye Araştırmaları Dergisi, XIV/29, Güz 2014, ss. 97-140. google scholar CR - HaLaçLı, Cengizhan, “Amerikan Basınının Gözünden İşgaL YıLLarında İzmir’de KuruLmuş Özerk Bir Yunan İdaresi: İYonYa DevLeti”, Tarih ve Günce Dergisi, S. 11, 2022, ss. 133-153. google scholar CR - HaLıcı, Şaduman, “YüzeLLiLik YeşiLizâde Aziz Nuri’nin Yunan KraLı’na Sunduğu Mektup ve Sürgün YıLLarı”, 9. Uluslararası Atatürk Kongresi, 12-15 Kasım 2019, C. 3, Atatürk Araştırma Merkezi YaYınLarı, Ankara, 2021, ss. 2291-2332. google scholar CR - KapLanoğLu, Raif, "Özerk Bursa DevLeti'nin KuruLuşu", Bursa Araştırmaları Kent Tarihi ve Kültürü Dergisi, S. 41, Güz 2013, ss. 20-30. google scholar CR - Kapucu, Davud, “Arşiv BeLgeLeri Çerçevesinde İnönü MuharebeLerinin KazanıLmasında Türk HavacıLarının Katkısı”, Belgi Dergisi, S. 23, 2022, ss. 73-98. google scholar CR - MüderrisoğLu, ALptekin, “Batı AnadoLu'da KuruLan Kısa ÖmürLü Bir DevLet: İYonYa”, Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi, C. IX, S. 27, Temmuz-Kasım 1993, ss. 569-579. google scholar CR - Özkan, Asaf, “MiLLÎ MücadeLe’nin SonLarına Doğru İşbirLikçi İki Örgüt: AnadoLuLuLar CemiYeti ve AnadoLu-OsmanLı İhtiLaL Komitesi”, Atatürk Dergisi, C. 5, S. 4, 2007, ss. 163-184. google scholar CR - Özkan, Kenan, “Doğu TrakYa’da MiLLÎ MücadeLe’nin ÖrgütLenişi ve Yunan İşgaLi”, Türk İstiklal Harbi Muharebeleri, ed. ErdaL Korkmaz, Paradigma Akademi YaYınLarı, ÇanakkaLe, 2022, ss. 71-145. google scholar CR - Öztürk, YüceL, “Bursa Civarının İşgaL ve KurtuLuş Sürecinde AskerÎ HarekâtLar”, Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, S. 65, 2019, ss. 381-405. google scholar CR - Sarıhan, Zeki, Kurtuluş Savaşı Günlüğü, C: IV, Türk Tarih Kurumu, Ankara, 1996. google scholar CR - SofuoğLu, Adnan, “OsmanLı Arşiv BeLgeLeri Işığında İşgaL Döneminde Bursa”, Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi, S. 55, C. 19, Mart 2003, ss. 51-82. google scholar CR - Şimşir, BiLaL N., İngiliz Belgeleri İle Sakarya’dan İzmir’e “1921-1922”, BiLgi YaYınevi, 2. Baskı, Ankara, 1989. google scholar CR - TanseL, SeLahattin, Mondros'tan Mudanya'ya Kadar, C. I, IV, MiLLÎ Eğitim BakanLığı YaYınLarı, İstanbuL, 1991. google scholar CR - TunaYa, Tarık Zafer, Türkiye’de Siyasal Partiler II, Mütareke Dönemi (1918-1922), HürriYet Vakfı YaYınLarı, İstanbuL, 1986. google scholar CR - Umar, BiLge, İzmir'de Yunanlıların Son Günleri, BiLgi YaYınevi, İstanbuL, 1974. google scholar CR - Yüceer, Saime, Bursa'nın İşgal ve Kurtuluş Süreci, ULudağ Üniversitesi Atatürk İLkeLeri ve İnkıLâp Tarihi UYguLama ve Araştırma Merkezi, Bursa, 2001. google scholar UR - https://doi.org/10.26650/YTA2025-1466899 L1 - https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/3855917 ER -