@article{article_1468893, title={el-ʻAvâmilü Cürcânî’nin Manzum Türkçe Tercümeleri}, journal={İSTEM}, pages={589–622}, year={2025}, DOI={10.31591/istem.1468893}, author={Yılmaz, Oğuz}, keywords={Türk İslam Edebiyatı, Arap Dili, Abdülkâhir Cürcânî, el-ᶜAvāmilü Cürcânî, Manzum Türçe tercüme}, abstract={Türk İslâm edebiyatı özgün kitap telifinde “ezber kolaylığı, akılda uzun süre kalıcılık vb.” pratik ve pedagojik sebeplerden ötürü dinî konuların nazma aktarılarak kaleme alınması bir geleneği yansıtmaktadır. Öte yandan hadis, kelâm, fıkıh, tasavvuf, kıraat-tecvid gibi ilim dalları hakkında yazılmış dinî-talimî nitelikli olan ve özellikle Osmanlı medreselerinde okutulan yabancı dildeki bir kaynak metnin yine çeşitli nedenlerle manzum olarak tercüme edildiği görülmektedir. Yabancı dildeki kaynak metnin yazım tarzı, biçimi ve muhtevası gibi etkenlerle -özellikle yabancı dildeki mensur eserleri- Türkçeye manzum olarak tercüme eden mütercim, nazma aktarma esnasında nazım şekli, aruz, kafiye vb. şeklî/teknik yönlerden bazı zorluklarla karşılaşabilmektedir. Bu ise nazma aktarımda “eksiltme, genişletme, kelimeleri/lafızları takdim ya da tehir etme” gibi nâzım-mütercimin kaynak metne yönelik bazı tasarruflarda bulunmasını ya da inisiyatif almasını beraberinde getirmektedir. Her ne kadar durum böyle olsa da ilgili tasarrufta bulunma ya da inisiyatif alma hususlarına tercümelerde genellikle değinilmediği de fark edilmektedir. Bu bağlamda dinî bir ilim sayılan Arapçanın gramerine (nahvî) yönelik temel konularının öz bir şekilde işlendiği “el-ʻAvâmilü’l-mi’e” türü eserler de kaynak metni yabancı dilde olup nazmen Türkçeye tercüme edilen eserler arasındadır. “el-ʻAvâmil” türü eserler arasında ise şimdilik sadece Abdülkāhir el-Cürcânî (ö. 471/1078-79) ve Birgivî’nin (ö. 981/1573) el-ʻAvâmil’lerine manzum tercümeler yapıldığı tespit edilmiştir. Çalışma da; dinî ilimlerin öğretilmesine aracılık etmesinin yanı sıra kendisi de dinî bir ilim addedilen Arapçanın temel gramer kitaplarından biri olan, Osmanlı medreselerinde okutulan -hatta ezberletilen-, hakkında fazla inceleme de bulunmayan Cürcânî’nin el-Avâmîl’ine yapılan manzum tercümelere dair bir literatür oluşturmayı, bu tercümeleri tanıtmayı ve tercümelerin metotlarına dair genel değerlendirmeleri konu edinmektedir. Çalışmanın amacı; kavramsal çerçeve ve manzum tercümelere dair teorik bilgilerin de ışığında; Arapçanın talim edilmesi hususunda yardımcı bir eserin Türk edebiyatında nazmen ne şekilde tercüme edildiğini, nazma aktarma ameliyesi esnasında mütercimlerin kaynak metne ne gibi müdahalelerde bulunduğunu/bulunmak zorunda kaldığını ortaya çıkarmaktır. Çalışma ile dinî ilimlere yönelik kaleme alınmış yabancı dildeki eserlerin manzum tercümeleri literatürüne; Osmanlı dil eğitim-öğretim sisteminde nazmın/şiirin yeri ve işlevi meselesinin biraz daha aydınlatılmasına katkı sağlanacağı öngörülmektedir.}, number={45}, publisher={Necmettin Erbakan Üniversitesi}, organization={---}