TY  - JOUR
T1  - AN EPIGRAPHIC PERSPECTIVE ON THE TAMGAS (EMBLEMS) OF KAZAKH TRIBES
TT  - KAZAK BOYLARI DAMGALARININ EPİGRAFİK AÇIDAN İNCELENMESİ
AU  - Syeitkhan, Shynarbyek
PY  - 2025
DA  - June
Y2  - 2024
DO  - 10.60163/tkhcbva.1469374
JF  - Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Dergisi
JO  - TKHBVD
PB  - Ankara Hacı Bayram Veli Üniversitesi
WT  - DergiPark
SN  - 1306-8253
SP  - 329
EP  - 350
IS  - 114
LA  - en
AB  - The Turkic peoples, who were part of the great steppe nomads, used emblems to define their sovereignty and independence since ancient times. Kazakh tribes also used individual emblems to preserve their independence and property. The history of these emblems, that defines the unity and integrity of tribes, is very deep. Determination of Kazakh tribes emblems, scientifically proof their image-forms still requires scientific research. Therefore, this theme is considered as a new theme that needs to be studied. Scientists studying Kazakh tribes often pay more attention to social and cultural issues of tribes, so their political views, nаtional values, and ideolоgy are oftеn neglected. We can see that this was influenced by various reasons. Аmong these issues, the study of the genealogy, slogans and emblems of Kazakh tribes is considered very important. The aim of the research is detailed study of Kazakhs’ tribe emblems of Ulu Juz (Great Horde), Orta Juz (Middle Horde) and Kishi Juz (Small Horde) based on scientific research, various expertises and historical data, scientific analysis and more. It was determined that most of alphabets used in Orkhon and Yenisei inscriptions are similar to these emblems after studying the shape form of emblems used among Kazakh tribes from an epigraphic point of view in the given article. Scientific examinations were made that the emblems of Kazakh tribes were mainly composed of such signs and emblems. The types of emblems were given according to special tables analyzing the emblems of Kazakh tribes given in the scientific data. In addition, new scientific information related to the common values, interests and cultures of peoples of the same Turkic origin was provided in our article.
KW  - Tamga
KW  - Nomads
KW  - Three Horde
KW  - Kazakh people
KW  - Tribe
N2  - Büyük bozkır göçebelerinin bir parçası olan Türk halkları, eski çağlardan beri egemenlik ve bağımsızlıklarını kanıtlamak amacıyla damga kullanmışlardır. Kazak kabileleri de bağımsızlıklarını ve mülklerini korumak için bireysel damgalar kullandıkları bilinmektedir. Kabilelerin birlik ve bütünlüğünü ifade eden bu damgaların tarihi oldukça derindir. Kazak boyları damgalarının belirlenmesi, görüntü-biçimlerinin bilimsel olarak kanıtlanması hala bilimsel araştırmalara ihtiyaç duymaktadır. Bu nedenle üzerinde çalışılması gereken yeni bir konu olarak değerlendirilmektedir. Kazak boylarını inceleyen bilim adamları genellikle boyların sosyal ve kültürel konularına daha fazla önem vermişlerdir. Dolayısıyla onların siyasi görüşleri, milli değerleri ve ideolojileri detaylı bir şekilde incelenmemiştir. Bunun çeşitli nedenlerden etkilendiği görülmektedir. Bu meseleler arasında Kazak boylarının soyağacı, slogan ve damgalarının incelenmesi oldukça önemli sayılmaktadır. Makalemizde Kazakların Büyük Yüz, Orta Yüz ve Küçük Yüz içerisinde yer alan kabile damgaları ile ilgili daha önceden yapılan bazı bilimsel araştırmaları incelemek, arşiv belgeleri ile karşılaştırmak veya daha detaylı araştırmak amaçlanmıştır. Ayrıca Kazak boyları arasında kullanılan damga biçimlerini epigrafik açıdan incelediğimizde onların Eski Türk dönemlerine ait Orhun ve Yenisey yazıtlarında kullanılan alfabelerin çoğuna benzediği görülmektedir. Makalemizde bu alfabelerin Kazak boylarında kullanılan damga, sembollerin kökenleri olduğu yönünde bilimsel analizler söz konusudur. Kazak boylarında kullanılan damga türleri tablo çekilinde verilmiştir. Yanı sıra Türk kökenli halklarının ortak değerleri ve kültürlerine ilişkin yeni bilimsel bilgilere de yer verilmektedir.
CR  - Agca, Faruk. Uygur Harfli Oğuz Kağan Destanı. Ankara: Türk Kültür Araştırma Enstitüsü.
2019.
CR  - Akshokrakly, Osman. Kırım’da Tatar Tamgaları (Tatar Tamgas in Crimea). Edi: Ünver Sel,
Ankara: KDKY, 1996.
CR  - Alaaddin Ata Melik Jüveyni. Tarih-i Cihan Gusha. Trans Mürsel Öztürk. Ankara: TTK. 2013.
CR  - Ali Yazıcızâde. Tevârîh-i Âl-i Selçuk (Selçuklu Tarihi). İstanbul: Çamlıca, 2009.
CR  - Alyılmaz, Cengiz. Orhun yazıtlarının bugünkü durumu. Ankara: Kurmay, 2005.
CR  - Alyılmaz, Cengiz. “Gobi Çölünde ve Altay Dağlarında Kaya Üstü Tasvirler”. Yeni Türkiye
Dergisi, 2002, pp. 613-615.
CR  - Amanjolov, S. Voprosii dialektology i istory kazakskogo yzika. Alma-Ata: 1959.
CR  - Arginbaev, H. Mukhanov, M. Vostov, V. Kazak Shejiresi Hakynda (About the Kazakh
Chronicle). Almaty: 2000.
CR  - Aristov, N.A. Opyt viyasneniya etnicheskogo sostava kirgiz-kazakov Bol’shoi Ordy i
karakirgizov osnovanii rodoslovnykh, skazanii i svedenii o sushchestvovavshikh rodovykh
deleniyakh i rodovykh tamgah a takzhe istoricheskikh dannykh i nachinayushchikhsya
antropologicheskikh issledovanii. Jivaya starina, 4/2-3), 1894. 411-421.
CR  - Artykhbayev, J.O. Kazak Shejiresi: Ulu dala tarihinin haynar kozu men tujyrymdamasy.
Astana: Folyant, 2015.
CR  - Bazylkhan, Napil. “Kazakh Tanbalaryna Bailanysty Tarihi-Derektanulyk Keibir Maseleler”.
BULLETIN of the National center of archaeography and source studies. Astana: 2/2013.
CR  - Ebulgazi Bahadır Han. Şecere-i Terâkime (Türkmenlerin Soykütüğü) Trans Olmez, Zuhal Kargı.
Ankara: Simurg. 1996.
CR  - Enveroğlu, İlham. Çağdaş Azerbeycan Resim Sanatında Eski Türk Damgalarının Etkisi
(The Influence of Old Turkish Stamps on Contemporary Azerbaijani Painting Art).
Yayımlanmamış Doktora Tezi. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2005. Konya:
s. 13.
CR  - Eyüpoğlu, İ. Z. Türk Dilinin Etimolojik Sözlüğü (Etymological Dictionary of the Turkish
Language). İstanbul, 1988.
CR  - Gabain, A. Eski Türkçenin grameri. Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi. 1988.
CR  - Gökyay, O. Ş. Dedem Korkudun kitabı. İstanbul: Kabalcı. 2007. S. 260.
CR  - Grodekov, N. I. Kirgizy i kara kirgizy Syrdariinskoi oblasti. c. 1. Tashkent: 1889.
CR  - Haydar, Abduali. Kazak handai halyh? Almaty: Daik-Pess, 2008.
CR  - Kuznesov, A. Onadpisi na kame Tamgaly-Tas v pustyne Betpak-Dala Atbasarskogo uezda
Akmolinskoi guvernii. Zapiski Semipalatinskogo otdela Geograficheskogo obchestva.
XVI, 1927. pp. 1-3.
CR  - Karamendina, Magjan. Kazak Halhynyn tanbalary men urandary. Almaty: 2021.
CR  - Kazaktyn etnografiyalyh kategorialar, ugymdar men ataularinin dasturli juyesi, Ensiklopedie.
Vol.5, Edi: Nursan Alimbay and others, Astana: Asya Arnasi. 2014.
CR  - Kashgarlı Mahmud. Divânü lugâti’t-Türk. Trans Seçkin Erdi et al. İstanbul: Kabalcı 2005.
CR  - Kerestedjian, Bedros Effendi. Quelques Materiaux pour un Dictionnaire etymologique de la
Langue Turque, Vols. I-II, London: Luzac. 1912.
CR  - Khojan, Manasbai. “Turk Halyhlary onun ishinde Kazak Shejiresinde kezdesetin Tanba atauy
hakynda”. Hoja Ahmet Yssaui atyndagy Halykaralyh Kazak-Turk universitesti. Türkoloji,
2006. s. 81.
CR  - Kydyrali, Darkhan. Babayar, Gaybullah. Turk mangi tasy: «Shiveet ulaan» tanbaly eskeritkishi
Astana: 2015.Etnograficheskie izvestia. S. Peterburg: 1832.
CR  - Mert, Osman. “Kemaliye’de Eski Türk İzleri: Dilli Vadisindeki Petroglif ve Damgalar” A.U.
Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, no. 34, 2007 s. 234.
CR  - Mynjan, Nygmet. Kazaktyn Hyskasha Tarihi. Almaty: Jalyn, 1994.
CR  - Reshiduddin Fazlullah. Câmi’ü’t-Tevârih (JAMI‘U’T-TAWARIKH). Eng/Trans. W. M.
Thackston. Amerika: Harvard University. 1998.
CR  - Rogojinskii, A.E. “My, nijeprilojivshie istinnie tamgi...” (opit identifikasii rodoplemennikh
znakov kazakhov Starshego juza). Roli Nomadov v Formirovanii Kulturnogo Nasledia
Kazakstana, Almaty: Prine-S. 2010. pp. 101-127.
CR  - Rogojinskii, A.E. “Problemii izuchenia udostoveritelnik znakov srednevekovih kochevnikov
Kazakistana”. Izvestia NAN RK. Seria obshestennih i gumanitarnih nauh. Almaty: 3-289,
2013. p. 226-240 (In Rus.)
CR  - Samashev, Samat. “Kazakh Tamgas”. Traditional Marking Systems: A Preliminary Survey.
London & Dover: Dunkling Books, 2010. pp. 331-340.
CR  - Samashev, Samat. “Kazak Dalasinin Orta Gasyrlyk tanbalaryn Zertteudin Keybir Maseleleri”
Elektronnii nauchnii journal. Edu.e-history.kz. no. 4/16, Astana: 2018. pp.1-6.
CR  - Samashev, Zainolla. Bazylkhan, Napil. Samashev, Samat. Kone Turki Tanbalary. Almaty:
Abdi, 2021.
CR  - Seydimbek, Akseleu. Kazaktyn Auyzsha Tarihi. Astana: Folyant. 2008.
CR  - Shnanov, U.R. “Ru tanbalarynyn shygu tarihy”. BULLETIN of the L.N. Gumilyov Eurasian
National University. Astana. 2 (123)/2018. p. 70.
CR  - Somuncuoğlu, Servet. Sibirya’dan Anadolu’ya Taştaki Türkler (Turks in Stone from Siberia to
Anatolia). İstanbul: 2008.
CR  - Syeitkhan, Shynarbyek. “Moğollarda at damgalama gelenekleri ve damga (tamga) türleri”.
Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim Dergisi, 13(1), 2024. pp. 1-21
CR  - Tekin, Talat. Orhon Türkçesi Grameri. Türk Dilleri Araştırmalar Dizisi: 9, Istanbul: 2003.
CR  - Tezcan, Mehmet. Eski Türklerde Damga. Yayımlanmamış Doktora Tezi. Erzurum: Atatürk
Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü. 1990.
CR  - Tezcan, Мehmet. “Tamgas among the Turks in the Middle Ages: Their Role as Legal Signs,
and Some Related Terms”. Traditional Marking Systems: A Preliminary Survey. London &
Dover: Dunkling Books, 2010. pp. 373-394.
CR  - Tietze, A. Tarihi ve Etimolojik Türkiye Türkçesi Lugatı (Sprachgeschichtliches und
etymologisches Wörterbuch des Türkei-Türkischen). İstanbul, 2002.
CR  - Tynyshpaev, M. Istorya Kazakskogo Naroda. Almaty: Sanat, 2009.
CR  - Tynyshpaev, M. Kazak halkinin tarihy Karagandy. Bolashak-Baspa, 2010.
CR  - Yusuf Has Hacip. Kutadgu Bilig. Trans Reshid Rahmeti Arat. İstanbul: Kabalcı 2006.
CR  - Levshin, Alekspia. Opisanie Kirgiz’-Kazach’ikh’ ili Kirgiz’-Kaisatskikh’ Ord’ i Stepei. 2.
UR  - https://doi.org/10.60163/tkhcbva.1469374
L1  - https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/3866771
ER  -