TY  - JOUR
T1  - DOLAYLI VERGİ GELİRLERİ İLE ENFLASYON ORANI ARASINDAKİ SAKLI İLİŞKİNİN ANALİZİ
TT  - ANALYZING THE HIDDEN RELATIONSHIP BETWEEN INDIRECT TAX REVENUES AND INFLATION RATE
AU  - İrteş Gülşen, Meltem
AU  - Özer, Mustafa Orhan
PY  - 2024
DA  - October
Y2  - 2024
DO  - 10.25287/ohuiibf.1471131
JF  - Ömer Halisdemir Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi
JO  - ÖHÜİİBFD
PB  - Niğde Ömer Halisdemir Üniversitesi
WT  - DergiPark
SN  - 2564-6931
SP  - 912
EP  - 924
VL  - 17
IS  - 4
LA  - tr
AB  - Dolaylı vergiler gelişmekte olan ülkelerin vergi sistemlerinde önemli bir paya sahiptir. Bu ülkeler aynı zamanda yüksek enflasyon sorunuyla başa çıkmaya çalışmaktadırlar. Dolayısıyla bu iki gösterge arasındaki ilişkinin açığa çıkarılması büyük önem taşımaktadır. Bu çalışmanın amacı Türkiye’de dolaylı vergiler ile enflasyon oranı arasındaki ilişkiyi araştırmaktır. Bu amaçla, 2006:01-2023:12 dönemine ait veriler diğer çalışmalardan farklı olarak asimetrik eşbütünleşme ve nedensellik testleri aracılığıyla sınanmaktadır. Dahası, yalnızca tüketici fiyatları değil aynı zamanda üretici fiyatları da dikkate alınmaktadır. Durağanlık analizi, dolaylı vergi gelirleri ile tüketici ve üretici fiyat endeksleri serilerinin tüm bileşenlerinin I(1) olduğunu göstermektedir. Hatemi-J- Irandoust saklı eşbütünleşme testinden elde edilen bulgular negatif bileşenlerin aksine pozitif bileşenlerin eşbütünleşik olduklarına ortaya koymaktadır. Bu durum dolaylı vergiler ile tüketici ve üretici fiyatları arasında saklı bir eşbütünleşme olduğuna işaret etmektedir. Hatemi-J saklı nedensellik testinden elde edilen bulgular, nedensellik yönünün tüketici ve üretici fiyatlarından dolaylı vergilere doğru olduğunu göstermektedir. Asimetrik etki-tepki analizi ise tüketici ve üretici fiyatlarının dolaylı vergiler üzerinde olumsuz etki yarattığını ortaya koymaktadır. Dolayısıyla fiyat istikrarının sağlanmasının dolaylı vergi gelirlerini olumlu yönde etkileyeceği düşünülmektedir. Fakat dolaylı vergilerin üretici ve tüketici fiyatları üzerinde herhangi bir etkisi olmadığından, enflasyonla mücadelede para politikalarına öncelik verilmesi daha isabetli olacaktır.
KW  - Dolaylı vergiler
KW  - Enflasyon
KW  - Vergi gelirleri
KW  - Zaman serisi analizi
N2  - Indirect taxes have an important share in the tax systems of developing countries. These countries also fight against the problem of high inflation. Therefore, it is very important to reveal the relationship between these two indicators. The purpose of this study is to investigate the relationship between indirect taxes and inflation in Turkiye. For this purpose, data for the period 2006:01-2023:12 are tested using asymmetric cointegration and causality tests, unlike other studies. Moreover, not only consumer prices but also producer prices are taken into account. The stationarity analysis shows that all components of the series of indirect tax revenues, and consumer and producer price indices are I(1). The findings obtained from the Hatemi-J-Irandoust hidden cointegration test indicate that the positive components are cointegrated, unlike the negative components. This implies that indirect taxes have a hidden relationship with consumer and producer prices. Findings from the Hatemi-J asymmetric causality test show that the direction of causality is from consumer and producer prices to indirect taxes. The asymmetric impulse-response analysis reveals that consumer and producer prices have a negative impact on indirect taxes. Therefore, it is thought that ensuring price stability will positively affect indirect tax revenues. However, since indirect taxes do not have any effect on producer and consumer prices, it would be appropriate to give priority to monetary policies in the fight against inflation.
CR  - Akduğan, U. (2020). Enflasyon ve dolaylı vergiler arasındaki bağlantı: Türkiye örneği. MANAS Sosyal Araştırmalar Dergisi, 9(4), 2248–2262. https://doi.org/10.33206/mjss.719936
CR  - Akıncı, A., & Özçelik, Ö. (2018). Türkiye’de dolaylı vergilerin enflasyon üzerindeki etkisi. Maliye ve Finans Yazıları, (110), 9-20. https://doi.org/10.33203/mfy.455483
CR  - Anderson, S. P., de Palma, A., & Kreider, B. (2001). The efficiency of indirect taxes under imperfect competition. Journal of Public Economics, 81(2), 231–251. https://doi.org/10.1016/S0047-2727(00)00085-2
CR  - Arısoy, İ., & Ünlükaplan, İ. (2011). Katma değer vergisi, enflasyon oranı ve kamu harcamaları arasındaki ilişkilerin dinamik analizi. Sosyoekonomi, 16(16), 93–112.
CR  - Askari, A. (2011). Impacts of taxation on inequality and income distribution in Iran. Mimeo, 1–18.
CR  - Başaran Yavaşlar, F. (2011). Gelir vergilendirmesinin temelleri. Ankara: Seçkin Yayınevi.
CR  - Birinci, N., & Akyazı, H. (2017). Düz ve artan oranlı kişisel gelir vergisi tarifelerinin ekonomik etkileri. Ekonomik ve Sosyal Araştırmalar Dergisi, 13(1), 45–60.
CR  - Birinci, Y. (2011). Enflasyon, para politikası ve stratejileri. İstanbul Üniversitesi İktisat Fakültesi Mecmuası, 47(1–4), 19–30.
CR  - Blinder, A.S. (1981). Thoughts on the Laffer curve. L. H. Meyer (Ed.), The supply–side effects of economic policy içinde (s. 81–92). Dordrecht: Springer Netherlands. https://doi.org/10.1007/978-94-009-8174-4_3
CR  - Çakmaklı, C., Demiralp, S., Yeşiltaş, S., & Yıldırım, M. A. (2018). Tütün ürünlerine uygulanan dolaylı vergilerin enflasyona etkileri. Koç University-Tüsiad Economic Research Forum Working Paper Series, No: 1811.
CR  - Çelik, S. B. (2016). Vergilemede adalet açısından Türkiye’nin dolaysız ve dolaylı vergileme politikası. S. Sarı, A. H. Gencer ve İ. Sözen (Ed.), International Conference on Eurasian Economies (29-31 Ağustos 2016) Bildirileri içinde (s. 201–215). İstanbul: Beykent University Publications.
CR  - Erginay, A. (1976). Kamu Maliyesi. Ankara: Sevinç Matbaası.
CR  - Engle, R. F., & Granger, C. W. J. (1987). Co-integration and error correction: Representation, estimation, and
testing. Econometrica, 55(2), 251–276. https://doi.org/10.2307/1913236
CR  - Esmaeel, E. S. (2013). The impact of direct-indirect taxation on consumer. IOSR Journal of Engineering
(IOSRJEN), 3(6), 8–13. https://www.doi.org/10.9790/3021-03620813
CR  - Everest-Phillips, M. (2019). Lessons from Lagash: Public service at the start of history and now. A. Baimenov and P. Liverakos (Ed.), Public service excellence in the 21st century içinde (s. 53–104). Singapore: Springer Singapore.
CR  - Gelardi, A. M. D. (2014). Value added tax and inflation: A graphical and statistical analysis. Asian Journal of Finance & Accounting, 6(1), 138–158. https://doi.org/10.5296/ajfa.v6i1.5065
CR  - Gürler Hazman, G., & Bıçaksız, A. D. (2022). Dolaylı vergilerin enflasyon ile ilişkisi: Türkiye deneyimleri. Ekonomi, İşletme ve Maliye Araştırmaları Dergisi, 4(1), 64–85. https://doi.org/10.38009/ekimad.1094990
CR  - Granger, C. W. J., & Yoon, G. (2002). Hidden cointegration. University of California, Economics Working Paper, No: 02, 1–48. http://dx.doi.org/10.2139/ssrn.313831
CR  - Güvenek, B., Alptekin, V., & Çetinkaya, M. (2010). Enflasyon ve dolaylı vergilerden elde edilen gelirler arasındaki ilişkinin VAR yöntemiyle analizi. Kamu-İş Dergisi, 11(3), 1–28.
CR  - Hacker, R. S., & Hatemi-J, A. (2006). Tests for causality between integrated variables using asymptotic and bootstrap distributions: Theory and application. Applied Economics, 38(13), 1489–1500. https://doi.org/10.1080/00036840500405763
CR  - Hatemi-J, A. (2012). Asymmetric causality tests with an application. Empirical Economics, 43(1), 447-456. https://doi.org/10.1007/s00181-011-0484-x
CR  - Hatemi-J, A., & Irandoust, M. (2012). Asymmetric interaction between government spending and terms of trade volatility: New evidence from hidden cointegration technique. Journal of Economic Studies, 39(3), 368– 378. https://doi.org/10.1108/01443581211245937
CR  - Johansen, S. (1988). Statistical analysis of cointegration vectors. Journal of Economic Dynamics and Control, 12(2-3), 231–254. https://doi.org/10.1016/0165-1889(88)90041-3
CR  - Kalas, B., Vera, M., & Andrasic, J. (2018). Empirical analysis of value added tax and inflation rate: Tuckey's HSD test in selected Western Balkan countries. Ekonomika 64(2), 99–109. https://www.doi.org/10.22004/ag.econ.290257
CR  - Kaya, M. G., Yıldız, Y., & Kaya, P. H. (2022).Interaction of indirect taxes and inflation: The case of Turkey. 12th International Scientific Conference, Business and Management Kongresi’nde Sunulan Bildiri, 12–13 Mayıs 2022, Vilnius, Lithuania, 357–365.
CR  - Kiser, E., & Karceski, M. (2017). Political economy of taxation. Annual Review of Political Science, 20, 75–92. https://doi.org/10.1146/annurev-polisci-052615-025442
CR  - Koutsouvelis, P., & Papastathopoulos A. (2013). The effects of indirect taxes on consumer prices: Empirical evidence for Greece. Advances in Management & Applied Economics, 3(1), 61–76.
CR  - Kurt, O. (2022). Dolaylı ve dolaysız vergilerin enflasyona ve ekonomik büyümeye etkileri: Türkiye örneği. (Yüksek Lisans Tezi). Bartın Üniversitesi, Lisansüstü Eğitim Enstitüsü, Bartın.
CR  - Martinez-Vazquez, J., Vulovic, V., & Liu, Y. (2011). Direct versus indirect taxation: Trends, theory, and economic significance. E. Albi and J. Martinez-Vazquez (Ed.), The Elgar guide to tax systems içinde, (s. 37–92). UK & USA: Edward Elgar Publishing Limited.
CR  - Matthew, A. S., Victor, O. I., & Sunday, O. C. (2021). Value added tax rate change: Effects on inflation rate and government borrowing in Nigeria. Journal of Contemporary Issues in Accounting (JOCIA), 2(1), 157–176.
CR  - Mozdzierz, A. (2017). The impact of changes in indirect tax rates on inflation in selected EU countries. Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska, Sectio H Oeconomia, 51(4), 257–267. https://www.doi.org/10.17951/h.2017.51.4.257
CR  - Münyas, T. (2020). Türkiye’de dolaylı ve dolaysız vergi gelirlerini etkileyen finansal piyasa göstergeleri. Beykoz Akademi Dergisi, 8(2), 270–282. https://doi.org/10.14514/byk.m.26515393.2020.8/2.270-282
CR  - Noyan, E. (2023). Enflasyon, deflasyon ve döngüsel Politikalar. Denizli: Kafka Kitap Kafe Yayınları.
CR  - Patoli, A. Q., Zarif, T., & Syed, N. A. (2012). Impact of inflation on taxes in Pakistan: An empirical study of 2000- 2010 period. Journal of Management and Social Sciences, 8(2), 31–41. https://doi.org/10.46745/ilma.ibtjbs.2012.82.0
CR  - Öncel, H. (1969). Maliye politikası. Maliye Araştırma Merkezi Konferansları, (19), 103-122.
CR  - Öncel, M., Kumrulu, A., & Çağan, N. (2012). Vergi Hukuku. 21. Bs., Ankara: Turhan Kitabevi.
CR  - Saez, E. (2002). Direct or indirect tax instruments for redistribution: Short-run versus long-run. NBER Working Paper Series, No: 8833, 1–25. https://doi.org/10.1016/S0047-2727(02)00222-0
CR  - Stoilova, D. (2017). Tax structure and economic growth: Evidence from the European Union. Contaduria y Administracion, 62(3) 1041–1057. https://www.doi.org/10.1016/j.cya.2017.04.006
CR  - Sundari, R., & Maulana, F. (2018). Inflation and number of taxable entrepreneurs (NTE) towards admission of value added tax (VAT). Trikonomika, 17(2), 84–92. https://www.doi.org/10.23969/trikonomika.v12i1.597
CR  - Şen, H., & Sağbaş, İ. (2015). Vergi teorisi ve politikası. Ankara: Kalkan Offset.
CR  - Tanzi, V. (1978). Inflation, real tax revenue, and the case for inflationary finance: Theory with an application to
Argentina. IMF Economic Review, 25(3), 417–451. https://doi.org/10.2307/3866679
CR  - TC. Anayasası (1982). Erişim adresi: https://www.mevzuat.gov.tr/mevzuat?MevzuatNo=2709&MevzuatTur=1&MevzuatTertip=5, (Erişim Tarihi: 21.02.2024).
CR  - TCMB, Elektronik Veri Dağıtım Sistemi (EVDS). Erişim adresi: https://evds2.tcmb.gov.tr (Erişim Tarihi: 19.01.2024).
CR  - TCMB. (2004). Enflasyon. Erişim adresi: https://www.tcmb.gov.tr/wps/wcm/connect/b62e1fb7-ebc1-4922-99dc- b3ba23320b9f/enflasyon.pdf?MOD=AJPERES&CACHEID=ROO, (Erişim Tarihi: 23.02.2024).
CR  - TCMB. (2013). Enflasyon ve fiyat istikrarı. Erişim adresi: https://www.tcmb.gov.tr/wps/wcm/connect/06084069- 3751-44a3-ba98-fc5a65b908ba/Enflasyon_FiyatIstikrari.pdf?MOD=AJPERES, (Erişim Tarihi: 23.02.2024).
CR  - Toda, H. Y., & Yamamoto, T. (1995). Statistical inference in vector autoregressions with possibly integrated processes. Journal of Econometrics, 66(1-2), 225–250. https://doi.org/10.1016/0304-4076(94)01616-8
CR  - Tosun, U., Canyaş, O., & Tosun, N. (2012). Türk vergi hukukunda gecikme faizi oranının belirlenmesinde idarenin takdir yetkisi sorunu: İktisadi ve hukuki bir analiz. Maliye Dergisi, 163, 204–222.
CR  - Uzunyılmaz, Ç. (2019). Vergi ve gelir dağılımı arasındaki ilişki: Türkiye örneği. (Yüksek Lisans Tezi). Bursa Uludağ Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Bursa.
CR  - Vergi Usul Kanunu (1961). Erişim adresi: https://www.mevzuat.gov.tr/mevzuat?MevzuatNo=213&MevzuatTur=1&MevzuatTertip=4, (Erişim Tarihi: 26.02.2024).
CR  - Vlad, C., Ibadula, B., Ionita, C., & Brezeanu, P. (2017). The influence of VAT on prices and inflation rate: Romania case. Theoretical and Applied Economics, Asociatia Generala a Economistilor din Romania - AGER, 0(Special), 106–114.
CR  - Yılmaz, G. S. (2012). Türkiye’de dolaylı vergilerin politik ekonomisi: 1950-2011 dönemi. (Yüksek Lisans Tezi). Adnan Menderes Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Aydın.
CR  - Yurttagüler, İ. M., & Kutlu Horvath, S. (2022). Dolaylı vergi gelirleri ve enflasyon ilişkisi: Türkiye üzerine bir araştırma. Ekev Akademi Dergisi, 26(91), 126–139. https://doi.org/10.17753/sosekev.1125595
UR  - https://doi.org/10.25287/ohuiibf.1471131
L1  - https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/3874572
ER  -