TY - JOUR T1 - Deniz Kuvvetleri Komutanlığı’ndan Milli Birlik Komitesi’ne Demokrat Parti Ekseninde Yassıada Analizi TT - From the Naval Forces Command to the National Unity Committee: An Analysis of Yassıada in the Context of the Democrat Party AU - Göktürk Çetinkaya, Selma PY - 2025 DA - June Y2 - 2025 DO - 10.26650/YTA2025-1476933 JF - Recent Period Turkish Studies PB - İstanbul Üniversitesi WT - DergiPark SN - 1304-9720 SP - 177 EP - 198 IS - 47 LA - tr AB - Yassıada denildiğinde akla Demokrat Partililerin 27 Mayıs sonrasında yargılandığı yer gelmektedir. Ancak darbeden önceki süreçte bu adada neler olduğu ile ilgili bilgiler oldukça sınırlıdır. Hazırlanan çalışmanın amacı bu boşluğu doldurmaktır. Bizans’tan Osmanlı’ya sürgün yeri olarak kullanılan Yassıada, Cumhuriyet’in ilk yıllarında hazineye devredilmiştir. Sadece balıkçıların uğradığı adanın çehresi İkinci Dünya Savaşı’ndan sonra değişmeye başlamış, Deniz Kuvvetleri Komutanlığı’na verilen ada, Demokrat Parti döneminde komutanlığın eğitim merkezi haline gelmiştir. Bunun için ellili yıllarda pek çok inşa çalışmasına girişilen adada oluşturulan binalar maalesef bu tesisleri yapanlar için hapishaneye dönüştürülmüştür. Demokrat Partililerin 27 Mayıs sonrasında ada ile ilgili ilişkisi ise çok bilinmekle beraber detaylı incelemelerde farklı bilgileri içeren bir mahiyete sahiptir. Bu nedenle makalenin son bölümü, Demokratların Yassıada’ya götürülmesine kim/ler tarafından ve ne zaman karar verildiği, neden son durak olarak bu adanın seçildiği üzerine tartışma zeminine oturtulmaya çalışılmıştır. Ayrıca makale, son durak olan Yassıada’ya partililerin ne zaman götürüldüğüne de yanıt bulmak istemiştir. Yanı sıra 27 Mayıs’ta rolüne pek dikkat çekilmeyen Deniz Kuvvetlerine de değinilmiştir. Makalenin oluşumunda Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı Osmanlı Arşivi ile Cumhuriyet Arşivi belgeleri, hatıralar, tetkik eserler ve süreli yayınlardan istifade edilmiştir. KW - Yassıada KW - Demokrat Parti KW - Deniz Kuvvetleri Komutanlığı KW - Yassıada Eğitim Merkezi Komutanlığı KW - 27 Mayıs Darbesi N2 - Yassıada is commonly associated with the trials of Democrat Party members following the May 27, 1960 coup. However, information about the island’s use prior to the coup is quite limited. The aim of this study is to fill that gap. Historically used as a place of exile from the Byzantine to the Ottoman periods, Yassıada was transferred to the state treasury in the early years of the Republic. The island, which had previously only been visited by fishermen, began to change after World War II. During the Democrat Party era, it was handed over to the Naval Forces Command and transformed into an educational center. In the 1950s, extensive construction projects were undertaken on the island; however, tragically, the buildings erected for educational purposes later served as prisons for their builders. Although the association between the Democrat Party members and Yassıada after May 27 is well known, a closer examination reveals lesser-known aspects. The final section of the article discusses who decided to transfer the detainees to Yassıada, when this decision was made, and why the island was chosen as the final destination. The article also seeks to determine the exact timing of the transfer of party members to the island. Additionally, it addresses the often-overlooked role of the Naval Forces on May 27. The study draws on documents from the Presidential State Archives (Ottoman and Republican Archives), memoirs, scholarly works, and periodicals. CR - Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı google scholar CR - Osmanlı Arşivi (BOA) google scholar CR - Hariciye Nezareti Mektubî Kalemi (HR.MKT), 523/9. google scholar CR - Yıldız Esas Evrakı (Y.EE.), 5/20. google scholar CR - Yıldız Sadaret Hususi Evrakı (Y.A. HUS), 279/150. google scholar CR - Zaptiye Nezareti Evrakı (ZB), 354/60. google scholar CR - ZB, 626/7. google scholar CR - ZB, 626/13. google scholar CR - Cumhuriyet Arşivi (BCA) google scholar CR - Başbakanlık Özel Kalem Müdürlüğü Evrakı Kataloğu (30.1.0.0), 58.357.8. google scholar CR - Bakanlıklararası Tayin Daire Başkanlığı Evrakı Kataloğu (30.11.1.0), 274.4.6. google scholar CR - 30.11.1.0, 274.4.7. google scholar CR - 30.11.1.0,286.18.1. google scholar CR - 30.11.1.0,294.11.2. google scholar CR - Kararlar Daire Başkanlığı Evrakı Kataloğu (30.18.1.2), 117.74.6. google scholar CR - 30.18.1.2, 120.72.6. google scholar CR - 30.18.1.2, 125.30.17. google scholar CR - 30.18.1.2, 155.4.18. google scholar CR - 30.18.1.2, 153.58.18. google scholar CR - “Yer Adının Değiştirilmesine Dair Karar”, Resmi Gazete, 14 Aralık 2013, S. 28851 google scholar CR - TBMM Albümü (1920-2010), C. 4, ed. Sema Yıldırım, Behçet Kemal ZeYnel, TBMM YaYınları, Ankara, 2010. google scholar CR - Yassıada Broşürü, Milli Birlik Komitesi İrtibat Bürosu, İstanbul 1960. google scholar CR - Akis google scholar CR - Akşam google scholar CR - Cumhuriyet google scholar CR - Hürriyet google scholar CR - Milliyet google scholar CR - The Times google scholar CR - Vatan google scholar CR - Ağaoğlu, Samet: Arkadaşım Menderes-İpin Gölgesindeki Günler, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul 2011., google scholar CR - Ağaoğlu, Samet: Marmara’da Bir Ada, 2. Baskı, Alkım Yayınevi, İstanbul, 2024., google scholar CR - Ağaoğlu, Samet: Yassıada, Kayseri ve Toptaşı Cezaevi Günlükleri, haz. Gülay Sarıçoban, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul, 2013., google scholar CR - ArcaYürek, CüneYt: Yeni Demokrasi Yeni Arayışlar 1960-1965, Bilgi Yayınevi, Ankara 1984., google scholar CR - ArsLan, Zehra: “27 Mayis’tan Yassıada’Yya...”, Parlamenter, S. 2, Haziran 2021, s. 18-23., google scholar CR - Aydemir, Şevket Süreyya: Menderes’in Dramı, Remzi Kitabevi, İstanbul, 1969., google scholar CR - AYtekin, Mehmet Emin: İhtilal Çıkmazı, Dünya Matbaası, İstanbul 1967, google scholar CR - Başgil, Ali Fuad: 27 Mayıs İhtilali ve Sebepleri, 4. Baskı, Kubbealtı Yayınları, İstanbul 2017, google scholar CR - Beriş, Hamit Emrah: Millî İradeye ve Demokrasiye İlk Darbe-27 Mayıs 1960, TBMM Yayınları, Ankara 2022, google scholar CR - Bezirgan Tanış, Bengi: “Karanlık Geçmişten Karanlık Mirasa: Yassıada ve Robben Adası’nda Hafıza Mekânlarının İnşası”, Sosyoloji Araştırmaları Dergisi, C. 25, S. 2, Nisan 2022, s. 169-187., google scholar CR - Çelikoğlu, Adnan: Bir Darbeci Subayın Anıları 27 Mayıs Öncesi ve Sonrası, haz. Ergin Konuksever, 3. Baskı, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul 2021., google scholar CR - Çıracıoğlu, Vecdi: 27 Mayıs Milli Birlik Komitesi Üyesi 14’lerden Kurmay Yarbay Mustafa Kaplan’ın Devrim Anıları, Scala Yayıncılık, İstanbul 2019., google scholar CR - Çoker, Fahri: Bahriyemizin Yakın Tarihinden Kesitler, Deniz K.K.lığı Karargah Basımevi, Ankara 1994., google scholar CR - Çoker, Fahri: Deniz Harp Okulumuz, Deniz Basımevi, İstanbul 2013., google scholar CR - Daver, Abidin: “Denizde Türkler”, Cumhuriyet, 9 Ocak 1939, s. 2., google scholar CR - Demirbilek, Sinan: Demokrat Partililerin Anılarında Yassıada, Uşak Akademi Kitap Dağıtım Pazarlama Yayınevi, Uşak 2012., google scholar CR - Dilligil, Turhan: İmralı’da Üç Mezar, Dem Yayınları, İstanbul 1988., google scholar CR - Eker, Kemal: “Deniz Kuvvetleri Komutanlığı’nın Kuruluşundan (1 Temmuz 1949) 11 EYlül 2001 Tarihine Kadar BahriYemizin Teşkilatlanması”, Türk Denizcilik Tarihi ve Bahriye Teşkilatı, edt. Demet Cansız, Murat Açmuz, Milli Savunma Üniversitesi Yayınları, İstanbul 2023, s. 261-297., google scholar CR - Ekşi, Rasim, Yassıada Çığlığı, 27 Mayıs Darbesi ve İdam Edilen Hasan Polatkan’ın Savunması, Kızılelma Yayıncılık, İstanbul 2005., google scholar CR - Erkanlı, Orhan: Askeri Demokrasi 1960-1980, Güneş Yayınları, İstanbul 1987., google scholar CR - Ertürk, Yaşar: “27 MaYıs 1960 Askeri Darbesi ve Darbe Sürecinde Silahlı Kuvvetler İçindeki Bölünme ve Rekabet”, Türk Dünyası Araştırmaları, C. 134, S. 264, Mayıs-Haziran 2023, 1-42., google scholar CR - Fersoy, Orhan Cemal: Devlet ve Hizmet Adamı Fatin Rüştü Zorlu, Hun Yayınları, İstanbul, 1979., google scholar CR - Gülen, Nejat: Anılarımda 27 Mayıs ve Yassıada, Kastaş Yayınevi, İstanbul, 2005., google scholar CR - Gündeş, Osman Nuri: İhtilallerin ve Anarşinin Yakın Tanığı, VPA Grup Basım Yayım, İstanbul 2010., google scholar CR - GürYaY, Tarık: Bir İktidar Yargılanıyor, Cem Yayınevi, İstanbul 1971., google scholar CR - Işın, Bülent: Cumhuriyet Bahriyesi Kronolojisi 1923-2005, Deniz Basımevi, İstanbul 2006., google scholar CR - İpekçi, Abdi- Coşar, Ömer Sami: İhtilalin İçyüzü, Uygun Yayınevi, İstanbul 1965., google scholar CR - Kirişçioğlu, Nusret: Yassıada Kumandanına Cevap, Baha Matbaası, İstanbul 1971., google scholar CR - Koç, Rasim: İdam Sehpasındaki Dışişleri Bakanı Fatin Rüştü Zorlu, Ötüken Neşriyat İstanbul, 2010., google scholar CR - Kuban, ZeYnep-Ozar, Yiğit: “Issız Adalar: Yassıada-Sivriada”, Toplumsal Tarih, S. 269, Mayıs 2016, s. 15-20., google scholar CR - Küçük, Sami: Rumeli’den 27 Mayıs’a İhtilalin Kaderini Belirleyen Köşk Harekatı, Mikado Yayınları, İstanbul 2008., google scholar CR - Metel, Raşit: Türk Denizaltıcılık Tarihi, Deniz Basımevi, İstanbul 1960., google scholar CR - Nadi, Nadir: 27 Mayıs’tan 12 Mart’a, Sinan Yayınları, İstanbul 1971., google scholar CR - Nalbant, Tamer: Demokrat Parti Döneminde Ordu-İktidar İlişkileri, Ankara Üniversitesi Türk İnkılap Tarihi Enstitüsü (Yayımlanmamış Doktora Tezi), Ankara 2019., google scholar CR - Orhon, Orhan SeYfi: “Yassıada’da Bir Saat!”, 27 Mayıs Askeri Darbesinde Gerçeği Savunan Yazarlar ve Yazıları, Demokratlar Kulübü Yayınları, Ankara 1996, s. 62-63., google scholar CR - Özdağ, Ümit: Menderes Döneminde Ordu-Siyaset İlişkileri ve 27 Mayıs İhtilali, 2. Baskı, Boyut Kitapları, İstanbul 2004., google scholar CR - ÖYmen, Altan: Umutlar ve İdamlar 1960-1961, Doğan Kitap, İstanbul 2018., google scholar CR - Öztürk, Hikmet: Fahri S. Korutürk, Deniz İkmal Grup Komutanlığı Basımevi, Ankara 2006., google scholar CR - Perin, Mithat: Menderes’i Kim Astırdı?, Dünya Yayıncılık, İstanbul 1995., google scholar CR - SeYhan, Dündar: Gölgedeki Adam, Nurettin Uycan Matbaası, İstanbul 1966., google scholar CR - UlaY, Sıtkı: Harbiye Silah Başına, Kitapçılık Yayınları, İstanbul 1968., google scholar CR - Ünlü, Rasim: “CumhuriYet Döneminde Türk Denizcilik Eğitimi”, Türk Denizcilik Tarihi, C. 2, ed. Zeki Arıkan, Lütfü Sancar, Deniz Basımevi, İstanbul 2009, s. 285-297., google scholar CR - İzzeddin Çalışlar, “Sir Bulwer’ı Google’lamak”, (Çevrimiçi) https://adalidergisi.com/tum-sayilar/2022/haziran-sayi-204/sir-bulweri-googlelamak/ Erişim Tarihi: 20 Nisan 2024. google scholar UR - https://doi.org/10.26650/YTA2025-1476933 L1 - https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/3899315 ER -