TY  - JOUR
T1  - ECZÁ-YI LOKMÁN ḤEKÌM’DEKİ BİTKİ, ORGAN, HAYVAN VE HASTALIK ADLARI
AU  - Bişkin, Hacı Veli
PY  - 2024
DA  - June
Y2  - 2024
DO  - 10.55774/mikad.1497670
JF  - Milli Kültür Araştırmaları Dergisi
JO  - MİKAD
PB  - Bülent KARA
WT  - DergiPark
SN  - 2587-1331
SP  - 78
EP  - 86
VL  - 8
IS  - 1
LA  - tr
AB  - İnsan yaşamının her döneminde hastalıklar var olagelmiştir. Bu hastalıkların tedavileri de önem arz etmiştir. Bu tecrübeler yazıya da aktarmıştır. İnsanoğlunun bu tecrübelerini bizler tıp metinleri aracılığıyla öğreniyoruz. Tarihi tıp metinleri Türkçeye, bilime, kültüre ve dile katkı sunmasının yanı sıra aynı zamanda geçmişle gelecek arasında köprü görevi de üstlenmiştir Türklerdeki ilk Türkçe esere de Uygurlar döneminde rastlıyoruz. Yine Kıpçak, Çağatay döneminde tıbbî metinlere rastlarken yoğunluğun Batı Türkçesi döneminde olduğunu görmekteyiz. Bu metinlerindeki terimlere verilen karşılıklar aynı zamanda Türkçenin gücünü de yansıtmaktadır. Çalışmada dönemi, müellifi veya müstensihi, yazıldığı yer, dönem; eserin yazılış amacı ve ithaf edilen kişisi bilinmeyen EczÀ-yı LoúmÀn Óekím adlı eserdeki bitki, organ, hayvan ve hastalık adları ele alınmıştır. Eser, Vatikan Kütüphanesi Türkçe El Yazma Eserler Kataloğu 430 numarada kayıtlı olup eserden aynı zamanda burç ve tılsıma dair bilgiler de edinmek mümkündür. Eser Arap harfleriyle nesih yazı şekliyle harekeli olarak yazılmış 146 varak 13 satırdan oluşur. Eseri oluşturan metin kısmı genellikle siyah mürekkeble yazılmışken başlık, dua, şekil, tablolar ve bazı bölümler kırmızı mürekkeble yazılıdır. Eser Türkoloji’ye değişik açılardan katkı verirken diğer bilim dallarına da katkı sunmaktadır. Tarihi tıp metin araştırmalarında başvurulan temel kaynak eserlerde yer almayan bu eserin çalışılmış olması bu alanda çalışma yapanlara da ayrıca katkı ve kaynaklık edecektir.
KW  - Tıp
KW  - eczÀ-yı lokman hekim
KW  - türkoloji
KW  - tıp metinleri
KW  - söz varlığı
CR  - Adıvar, A. A. (1970). Osmanlı Türklerinde İlim. Remzi Kitabevi.
 
Alkayış, F. (2009). Türkçede Kullanılan Alıntı Bitki Adları. Turkısh Studies, Volume 4/4, Summer, 71-92.
CR  - Arslan, M (2019). Vatikan Kütüphanesinde Türkçe Bir Tıp Metni: Ecza-yı Lokman Hekim. Türk Dili Araştırmaları Yıllığı Belleten, S. 67(Haziran), s. 153-184.
CR  - Arslan S., M. (2014). Kitab-ı Tercüme-i Tezkire-i Dâvud Fì' İlmi't-Tıbb (Metin-Dizinler-Sözlük). Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayımlanmamış Doktora Adana.
CR  - Aydın, M. B. Z.-Tören, H. (1996). Çağatayca Bir Tıp Kitabı. IV. Tıp Tarihi Kongresi Bildiri Özetleri. 18-20 Eylül 1996: 16.
CR  - Aynacı, M. (2014). Sultâniyye (İnceleme-Metin-Dizin). Kocaeli Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayımlanmamış Doktora Tezi, Kocaeli.
CR  - Bayat, A. H. (2013). Tıp Tarihi. İstanbul: Zeytinburnu Belediyesi Kültür.
CR  - Canpolat, M. (1973). 14. Yüzyılda Yazılmış Değerli Bir Tıp Eseri Edviye-i Müfrede. DTCF Türkolji Dergisi, 5: 20-47.
CR  - Güven, Meriç (2005). Abdulvehhâb bin Yusuf’un Müntahab-I Fi’t-Tıbb’ı (Dil İncelemesi-Metin-Dizin). Pamukkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayımlanmamış Doktora Tezi, Denizli.
CR  - İhsanoğlu, E.-Şeşen, R., v.d. (2008). Osmanlı Tıbbi Bilimler Literatürü Tarihi. C. 1, İstanbul: IRCİCA Yayınları.
CR  - Kanar M. (2000). Farsça- Türkçe Sözlük. İstanbul: Deniz Kitabevi.
CR  - Károly, L. (2003). Lexical Analysis of a Seventeenth-Century Chaghatay Treatise on Medicine. Altaica 
Budapestinensia MMII, Proceedings of the 45th Permanent International Altaistic Conference (PIAC) (June 23-28, 2002), Alice Sarközi-Attila Rakos (ed.). Budapest, Hungary: 171–180.
CR  - Küçüker, P. (2010). Lügat-ı Müşkilat-ı Ecza’da Türkçe Bitki Adları, Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, Voluma 3/11, Spring: 401-415.
CR  - Özgür, C. (2009). Kıpçak Sahasına Ait Sözlük ve Kaynaklarda At ve Atçılıkla İlgili Terminoloji. Turkish Studies, 4/4: 891-905.
CR  - Sertkaya, O. F. (1997). Uygur Tıp Metinlerine Toplu Bir Bakış. Uluslararası Osmanlı Öncesi Türk Kültürü Kongresi Bildirileri 4-7 Eylül 1989, Azize Aktaş Yaşa- Sevay Okay Atılgan (haz.), Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Yayınları: 349-359.
CR  - Steingass, F. (1930). Persian- English Dictinary. London.
CR  - Steingass, F. (1993). Arabic-English Dictinary. New Delhi, First Reprint.
CR  - Doğan, Ş. (2009), Terceme-i Akrabâdîn Sabuncuoğlu Şerefeddin (Giriş-İnceleme-Metin-Dizinler). Sakarya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayımlanmamış Doktora Tezi, Sakarya.
CR  - Tokat, F. (2012). Hezârfen Hüseyin Efendi’nin “Tuhfetü’l- Erîbi’n- Nâfia Li’r-Rûhânî Ve’t-Tabîb’i (İnceleme-Metin-Dizin). Pamukkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Doktora Tezi, Denizli.
CR  - Turan, A.D. (2014). Eski Anadolu Türkçesiyle Yazılmış Bir Tıp Metni Kitabü Tıbbü’l-Hikmet. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 7(29): 312-318.
CR  - Önler Z. (1985). Eski Anadolu Türkçesi Döneminde Yazılmış İki Tıp Kitabında Yer Alan Sağlık Bilgisi Terimleri. TDAY Belleten, 89-130.
CR  - Önler Z. (2004). XIV.-XV.Yüzyıl Tıp Metinlerinde Türkçe Bitki Adları. Türk Dünyası Araştırmaları, İstanbul: 52, 53-63.
CR  - Özdemir, G. (2019). Mecmûatü’l Fevâyid’deki Tıbbi Söz Varlığı, SBAD, 14/1, Summer, 197-227.
CR  - Tokat, F. (2012). Hezârfen Hüseyin Efendi’nin “Tuhfetü’l- Erîbi’n- Nâfia Li’r-Rûhânî Ve’t-Tabîb’i (İnceleme-Metin-Dizin). Pamukkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Doktora Tezi, Denizli.
CR  - Uysal, İ. N. (2020). XX. Yüzyılın Başlarında Çağatay Türkçesiyle Yazılmış Bir Tıp Metni Ṭabíbçılıḳ. İstanbul: Kesit Yayınları.
UR  - https://doi.org/10.55774/mikad.1497670
L1  - http://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/3990177
ER  -