@article{article_1498657, title={EVRENSEL KAVRAM SİSTEMLERİNE BİR ÖRNEK: ESKİ UYGURCA YWL’ŞY}, journal={Türkbilig}, volume={2025}, pages={59–71}, year={2025}, DOI={10.59257/turkbilig.1498657}, author={Azılı, Kenan and Çapan, Ezgi}, keywords={Eski Uygurca, Dilbilgiselleşme, Kavramsal İlişkiler, YWL’ŞY}, abstract={Dünya dillerinin kimi işlevsel ve görevli dil birimleri için çeşitli stratejilerle meydana getirdiği dilbilgiselleşmiş yapılar, aynı zamanda bilişsel ipuçları taşıyan evrensel bir dizi kavramsal ilişkileri de barındırmaktadır. Çoğu zaman bilişsel bir sürecin mahsulü olan kavramsal ilişkilerin aynı zamanda, evrensel değer taşıdıkları da göz önünde bulundurulması gereken bir gerçektir. Dilbilgiselleşmeye katılan dil birimlerinin bünyesinde kodlanan kavramsal ilişkiler, dil birimlerinin çözümlenişi için çok önemli ipuçlarını barındırmakta; bununla birlikte geçirdikleri kavramsal geçişlerdeki evrenselliklerle yine bu amaca hizmet etmektedir. Bu çerçevede tarihsel dil araştırmalarının önemli bir aracı olan art zamanlı yaklaşım, bu kavramsal ilişkiler yardımıyla sözcüksel birimlerin işlev, semantik, fonoloji ve morfoloji gibi kimi yönlerden çözümlenişini sağlayabilmektedir. Bu makalede, tarihsel Türk dili alanlarında fiil+zarf-fiil şeklindeki en tipik dilbilgiselleşme örneklerinden biri olan YWL’ŞY sözcüğü ele alınarak dilbilgiselleşme aşamaları incelenecektir. Öncelikle benzerlik edatı işleviyle sözdizimine katılan sözcüğün nasıl okunması gerektiği konusunda kanıtlar aranacaktır. Ardından önceki çalışmalarda sözcüğün yapısı için önerilen yölä- ve yöläş- fiillerinin kavramsal ilişkileri ve dilbilgiselleşmeye olan etkileri değerlendirilecektir. Ayrıca sözcük için önerilen kök ve gövde ile mevcut bağlantılarının işteşlik semantiği ışığında evrensel karşılıkları sorgulanacaktır. Son olarak dilbilgiselleşme sürecine katılmış sözcüğün yalnızca Budist bir metinde tanıklanıyor oluşundan hareketle, diyalektik bir değeri yansıtıp yansıtmadığı irdelenecektir. Ayrıca eş değer bir yapı olarak benzer dilbilgiselleşme ve kavramsal geçiş süreçlerine sahip olan yöläşürü ile mukayese edilerek dilbilgiselleşme süreci için tarihlendirme denemesi yapılacaktır.}, number={49}, publisher={Hacettepe Üniversitesi}