TY  - JOUR
T1  - الإشاريَّات التَّداوليةُ الزَّمانيَّةُ والمَكانيَّةُ في رسالةِ التَّوابعِ والزَّوابعِ لابنِ شُهَيدٍ الأَندَلُسيِّ
TT  - İbn Şüheyd el-Endelüsî'nin (tevâbi‘ ve zevâbi) risâlesinde'deki zaman ve mekân edimbilimsel gösterimleri
AU  - Alkhlıf, Ayat
PY  - 2024
DA  - June
Y2  - 2024
DO  - 10.29000/rumelide.1502234
JF  - RumeliDE Dil ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi
JO  - RumeliDE
PB  - Yakup YILMAZ
WT  - DergiPark
SN  - 2148-7782
SP  - 729
EP  - 741
IS  - 40
LA  - ar
AB  - تتناولُ هذه الدِّراسة موضوعَ الإشاريَّات الزَّمانيَّة والمكانيَّة في رسالة التَّوابع والزَّوابع لابن شُهَيد الأندلسي في ضوء المقاربة التَّداولية. وينطلق تحليل هذا النوع من الإشاريَّات من طبيعتها الاستعمالية، فهي لا تمثِّل علامات لغويةً تهدف إلى تحديد مرجع معين فحسب، بل إنها تمثِّل وسائلَ تواصليةً ضروريةً ترتبط بدلالاتٍ سياقيةٍ متنوِّعة تبعًا لتنوع مقاصد المتَكلمين وأدوارِهم في الخطاب، وهي تؤدِّي دورًا مهمًّا في مساعدة القارئ في عملية الفهم والتأويل. ويهتمُّ البحث بتحليل الإشاريَّات  الزَّمانيَّة والمكانيَّة الواردة في النص؛ لأن هذه الإشاريَّات تعدُّ من أنواع الإشاريَّات الحاضرة بكثرةٍ في اللغة، ويعكسُ استعمالُها الدَّورَ المحوريَّ للسَّياق إلى جانب مقاصد المتكلِّم في عملية تحديد المعنى المرادِ بصورةٍ صحيحةٍ، مثلما يُبرِز أهمية التّحديد الدّقيق للزَّمان والمكان في الخطاب، للتعبير عن الأحداث الكلاميّة المتشكِّلة في فضاءٍ ما وعلاقتِها بأطراف الحوار. ولا تتحدَّد أهميّة الإشاريَّات  الزَّمانيَّة والمكانيَّة بكونها علاماتٍ لغويةً ترتبط بمرجعٍ معيَّنٍ، بل تنطوي استعمالاتُها الفعليةُ في الكلام على فروقاتٍ دقيقةٍ تكشف عن نمط التّفاعل اللغوي الذي يحصل بين المتكلِّمين في المواقف المختلفة، كما تكشف عن الاختلافات الحقيقيَّةِ في المعاني، تبعًا للسِّياقات التي يتشكَّل ضمنَها الحدَث الكلاميّ. والعلاماتُ اللّغويةُ المشَكِّلةُ لبنية خطابٍ ما، تتمتَّع بخصوصيةٍ واضحةٍ عندما تُستَعمَل في الخطاب الأدبيّ القائمِ على المعاني غيرِ المباشرةِ والخيال. ومن هنا تبرز أهميّة تناولِ طبيعةِ الدورِ التواصليّ والتفاعليّ الذي تضطَّلع به الإشاريَّات الزَّمانيَّة والمكانيَّة من وجهة نظرٍ تداوليةٍ. ويهدف البحث إلى الكشف عن الدّور الاستِعماليّ (التَّداوليّ) الذي تقوم به الإشاريَّات  الزَّمانيَّة والمكانيَّة في تحديد المعاني الدقيقةِ المتشكِّلةِ أثناء عملية التفاعل اللغويّ بين المتخاطِبين في النصِّ الأدبيِّ. ويعتمد البحث على المنهجِ الوصفيّ التّحليليّ، إذ يتناولُ الإطارُ النَّظَريّ مفهومَ الإشاريَّاتِ وأنواعَها عمومًا والإشاريَّاتِ الزَّمانيَّة والمكانيَّة خصوصًا، بوصف الإشاريَّاتِ أحدَ أهمِّ المباحثِ التَّداولية. ويركّز الجانب التحليلي على تحليل الوظائف التَّداولية (الاستعماليّة) للإشاريات الزَّمانيَّة والمكانيَّة بهدف التحقُّق من الدَّور الذي تقوم به في إطار اللّغة الأدبيّة.
KW  - التَّداولية
KW  - الإشاريَّات الزمانية
KW  - الإشاريَّات المكانية
KW  - رسالة التوابع والزوابع
KW  - ابن شُهَيد الأندلسيّ
N2  - Bu çalışma، İbn Şüheyd el-Endelüsî'nin (Tevâbi‘ ve Zevâbi) risâlesinde'deki zaman ve mekân gösterimleri konusunu edimbilimsel yaklaşım çerçevesinde ele almaktadır. Bu tür ifadelerin analizi, kullanım doğasından kaynaklanmaktadır; çünkü bunlar yalnızca belirli bir referansı belirtmeyi amaçlayan dilsel işaretleri temsil etmekle kalmaz، aynı zamanda konuşmacıların niyetlerinin çeşitliliğine bağlı olarak çeşitli bağlamsal çağrışımlarla bağlantılı gerekli iletişim araçlarını da temsil ederler  ve söylemdeki roller. bu tür bir anlatım, okuyucunun anlama ve yorumlama sürecinde yardımcı olmasında önemli bir rol oynar. Araştırma, metinde yer alan zaman ve mekân gösterimlerin analiz edilmesiyle ilgilidir. Çünkü bu gösterimler dilde bol miktarda bulunan gösterimlerin türleri arasında yer almakta ve kullanımları، kastedilen anlamın doğru bir şekilde belirlenmesi sürecinde konuşmacının niyetinin yanı sıra bağlamın da önemli rolünü yansıtmaktadır. Söylemdeki zaman ve mekânın kesin olarak belirtilmesi, bir mekânda oluşan sözlü olayların ve bunların diyaloğun taraflarıyla olan ilişkilerinin ifade edilmesi. zaman ve mekân gösterimlerin önemi، bunların belirli bir referansla bağlantılı dilsel göstergeler olması gerçeğiyle belirlenmez. Daha ziyade, onların konuşmadaki gerçek kullanımları, farklı durumlarda konuşmacılar arasında meydana gelen dilsel etkileşim modelini ortaya çıkaran ince farkları içerir. konuşma olayının oluştuğu bağlamlara bağlı olarak anlamlardaki gerçek farklılıkları da ortaya çıkarır. Bir söylemin yapısını oluşturan dilsel gösterimler, dolaylı anlamlara ve hayal gücüne dayalı olarak edebi söylemde kullanıldığında belirgin bir özgüllüğe sahiptir. Zaman ve mekân gösterimlerin oynadığı iletişimsel ve etkileşimli rolün doğasını pragmatik bir bakış açısıyla ele almanın önemi buradan kaynaklanmaktadır. Araştırma، edebi metinde muhataplar arasındaki dilsel etkileşim sürecinde oluşan kesin anlamların belirlenmesinde zaman ve mekân gösterimlerin oynadığı kullanım (edimbilimsel) rolünü ortaya çıkarmayı amaçlamaktadır. Araştırma، teorik çerçevenin genel olarak sinyal kavramını ve türlerini، özel olarak da zaman ve mekân gösterimleri ele alması ve gösterimleri edimbilimin en önemli konularından biri olarak tanımlaması nedeniyle  tanımlayıcı analitik  yaklaşıma dayanmaktadır. Analitik yön، edebi dil çerçevesinde oynadıkları rolü doğrulamak amacıyla zaman ve mekân gösterimlerin edimbilimsel (kullanım) işlevlerini analiz etmeye odaklanır.
CR  - Armingaud، Françoisee. )1986(. el-Mukârebetu’t-Tedâvuliyye، Çeviren. Saʻîd ʻAllûş. Ribat:  Merkezu’l-İnmâi’l-Kavmî.
CR  - Charaudeau، Patrick ve Dominique Maingueneau. )2008(. Muʻcemu Tahlil’l-Hitâb، Çeviren. ʻAbdulkâdir el-Muhayrî ve Hammâdî Samûd.  Tunus: Dâr Sinatra  el-Merkezu’l-Vatanî li’t-Terceme.
CR  - eş-Şâvîş، Muhammed.)2001(. Usûlu Tahlîli’l-Hitâbi fi’n-Nazariyyeti’n-Nahviyyeti’l-ʻArabiyye (Te’sîsu Nahvi’n-Nass). 1.Baskı. 2.Bölüm. Tunus: el-Munazzamatu’l-ʻArabiyyetu li’t-Tevzî’، 2001.
CR  - eş-Şehrî، ʻAbdulhâdî b. Zâfir. )2004(. İstrâticiyyâtu’l-Hitâb: Mukârebetun Luğaviyyetun Tedâvuliyye. 1. Baskı. Beyrut: Dâru’l-Kitâbi’l-Cedîdi’l-Muttehide.
CR  - eş-Şenterînî، Ebu’l-Hasan ʻAlî b. Bessâm.(1997). eẕ-Zahîretu fî Mehâsini Ehli’l-Cezîre. 2.Baskı. Beyrut: Daru’s- Sakâfe.
CR  - et-Taberî، Muhammed b. Cerîr. )1994(. Tefsîru’t-Taberî: Câmiʻu’l-Beyân ‘an Te’vîli Âyi’l-Kur’ân. 1.Baskı. 1. Bölüm.  Thk. Beşşâr ʻEvvâd Mâʻrûf ve ʻİsâm Fâris el-Herestânî، Beyrut: Muessesetu’r-Risâle.
CR  - Levinson، Stephen C. (1983). Pragmatics. (2nd ed.). Cambridge University Press.
CR  - Levinson، Stephen C. (1983). Pragmatics. (2nd ed.). New York: Cambridge University Press.
CR  - Nahle، Mahmûd Ahmed. (2002). Âfâkun Cedîdetun fi’l-Bahsi’l-Luğaviyyi’l-Muʻâsir. Dâruʼl- Maʻrifeti’l-Câmiʻyye.
CR  - Roboul، Anne ve Jacques Moeschler. )2016). Limâza Yahtâcu Tahlîlu’l-Hitâbi ilâ Nazariyyetin Zihniyye، Çeviren Zehebiyye Hâc Hemû. 1. Baskı. Amman: Daru Kunuzi’l- Maʻrifeti li’n-Neşri ve’t-Tevzîʻ.
CR  - Yule، George. (2010). et- Tedavuliyye (Pragmatics)، Çeviren. Kuseyi el-ʻEttâbî. 1. Baskı. Ribât: ed-Daru’l-ʻArabiyyetu li’l-ʻUlûm Nâşirun.
UR  - https://doi.org/10.29000/rumelide.1502234
L1  - https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/4010066
ER  -