TY - JOUR T1 - FOLKLORİK SERAMİK BİBLOLAR TT - FOLKLORIC CERAMIC BIBELOTS AU - Belleyici, Alime AU - Yılmaz, Seyhan PY - 2024 DA - June Y2 - 2024 DO - 10.32704/akmbaris.2024.194 JF - Arış Dergisi JO - Arış PB - Atatürk Kültür Merkezi Başkanlığı WT - DergiPark SN - 1301-255X SP - 106 EP - 127 IS - ARIŞ 24. SAYI LA - tr AB - Anadolu kültürünün en köklü unsurlarından birisi olan giyim kuşam kültürü büyük zenginliğesahiptir. Bu zenginlik yedi coğrafi bölgenin yanı sıra illerde, bağlı bulunduğu ilçelerde ve hattaköylerde bile benzer ve farklı yönleriyle göze çarpmaktadır. Söz konusu zenginlik bağlı bulunduğuyerin yaşamı, inançları ve gelenekleriyle şekillenmektedir. Ancak içinde bulunduğumuz çağınetkileriyle geleneklerin değişmesi, buna bağlı olarak modanın da evrimleşmesiyle giyim kuşamkültürü zamanla değişmektedir. Çoğu giyim geleneği yok olmuş veya yok olmaya yüz tutmuştur.Tamamen yok olan giyim kültürüne ait bilgilere kayıtlar üzerinden ulaşılmaktadır. Bu makaledekaybolmaya yüz tutmuş olan Anadolu folklorik giyim kuşam kültürünün seramik biblolar üzerindenizi sürülmektedir.Anadolu’da seramik sanatının tarihi incelendiğinde figürlü objeler olarak ilk örneklerin AnaTanrıça heykelcikleri ile başladığı görülmektedir. Sonraki dönemlerde mezar hediyesi, oyuncak vebiblo gibi figürlerle devam etmiştir. Bu çalışmada tarihsel süreçte üretilen figürlü objeler ele alınarak12. yüzyıldan itibaren üretilen seramik biblolar Anadolu folklorik giysileri açısından incelenmiştir.Çalışma kapsamında özellikle kadın folklorik giysilerinin ele alındığı Türkiye’deki dört coğrafibölgeden Ankara, Ardahan, Bursa, Çanakkale, Tokat ve Yozgat illerine ait folklorik giysili biblolarseçilmiştir. Çalışmanın amacı ve buna bağlı önemi, kaybolmaya yüz tutmuş geleneksel kültüredikkat çekmek, gelecek nesillere farklı sanat disiplini aracılığı ile ilgili kültürün tanıtımını sağlamakve Türkiye’de üretilen biblo geleneğinin mevcut durumunu ortaya koymaktır.Sonuç olarak Avrupa’da çeşitli fabrikaların üretimi olan Anadolu’ya özgü ilk bibloların,kaliteli ve ince işçilikleriyle porselenden yapıldıkları görülmüştür. Biblolarda Osmanlı Dönemi’ningiyim kuşam kültürü ile saray halkının betimlendiği anlaşılmıştır. 12. yüzyıldan başlamak üzereAnadolu’da üretilen örneklerin çoğunlukla çini ve seramik olarak düşük dereceli bünyeler olduğu,yine o dönemin geleneksel unsurlarının biblolar üzerinde sergilendiği bilgisine ulaşılmıştır. Günümüzörnekleri arasından seçilen altı farklı ilin folklorik biblo figürlerinde; her bir figürün üzerinde ayırtedici giysi özelliklerinin betimlenmiş olduğu gerek kumaşlardaki ayrıntıdan gerekse aksesuarlaraçısından ince işçilik örneklerinin dikkat çektiği görülmüştür. KW - Seramik KW - Biblo KW - Heykelcik KW - Folklorik Kıyafet KW - Anadolu N2 - The clothing and dressing culture, a deeply rooted element of Anatolian heritage, exhibits aremarkable richness across its seven geographical regions, provinces, districts, and even villages.This cultural wealth is shaped by local life, beliefs, and traditions, yet it is subject to change over timedue to evolving traditions and fashion. Many traditional clothing customs have disappeared or are onthe verge of vanishing, with knowledge of these practices often preserved only through records. Thisarticle explores the near-lost Anatolian folkloric clothing culture through ceramic bibelots.Analyzing the history of ceramic art in Anatolia reveals that the earliest figured objects wereMother Goddess figurines, followed by grave gifts, toys, and bibelots in subsequent periods.This study examines ceramic bibelots from the 12th century onwards, focusing on those depictingAnatolian folkloric clothing. Figurines from Ankara, Ardahan, Bursa, Çanakkale, Tokat, and Yozgat,representing four geographical regions in Turkey, were selected, with a particular emphasis onwomen’s folkloric attire. The study aims to highlight the vanishing traditional culture, promote it tofuture generations through various art forms, and assess the current state of figurine production inTurkey.It was found that the first Anatolia-specific figurines, produced by European factories, weremade of high-quality porcelain with fine craftsmanship, depicting Ottoman Period clothing andpalace inhabitants. Anatolian examples, dating from the 12th century, were mainly earthenwareceramics showcasing the traditional elements of their time. Contemporary bibelot figures from thesix selected provinces display distinctive clothing features and intricate craftsmanship, particularlyin fabric details and accessories. These observations underline the importance of preserving andstudying traditional Anatolian clothing culture through artistic mediums like ceramic figurines. CR - Aslan, A. (2019). Erken Tunç Çağı Batı Anadolu’da Oyuncaklar [Yüksek Lisans Tezi, Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Arkeoloji Ana Bilim Dalı Arkeoloji Programı]. CR - Ay G., & Bakır, S. (2008). Giysileri Koruyup-Yaşatmada Standartlık; Yozgat Yöresi Kadın Giyimi Teknik ve Kalıp Çizimlerinin Örnek Çalışması. (M. T. Koçkar Ed.). Halk Kültürü’nde Giyim-Kuşam ve Süslenme Sempozyumu. https://www.academia.edu/28302562/ Halk_K%C3%BClt%C3%BCr%C3%BCnde_Giyim_Ku%C5%9Fam_ve_S%C3%BCslenme_ Sempozyumu_Bildirileri_Kitab%C4%B1_Edit%C3%B6r_M_Tekin_KO%C3%87KAR_2008. CR - Bahar, T. (2013). Beypazarı’nda Geleneksel Kadın Giyim Kuşamında İşlemeli Başörtüleri. Süleyman Demirel Üniversitesi Güzel Sanatlar Fakültesi Hakemli Dergisi, ART-E Kasım-Aralık (12), 139-152. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/193444 CR - Begiç, H. N. (2015). Kadın Girişimciliğinde Alternatif Bir Üretim: Geleneksel Giysili Keles Yöresi Yapma Bebekleri. İdil Dergisi, 4 (16), 107-124. CR - https://www.idildergisi.com/makale/pdf/1428043695.pdf CR - Belleyici, A. (2020). Anadolu Folklorik Bebekleri ve Seramik Biblo Olarak Uygulamaları [Yüksek Lisans Tezi, Kastamonu Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü]. CR - Bilgi, H. (2006). Suna ve İnan Kıraç Vakfı Koleksiyonu, Kütahya Çini ve Seramikleri. Pera Müzesi Yayın https://www.peramuzesi.org.tr/images/pdf/dijital-kitaplar/Kutahya-CiniveSeramikleri CR - Çokay Kepçe S., Özden Gerçeker S. (2011). Kilden Suretler - Sadberk Hanım Müzesi Koleksiyonundan Antik Çağ Terrakotta Figürinleri. Sadberk Hanım Müzesi. https://www.sadberkhanimmuzesi.org.tr/tr/ muze/tarihce CR - Demirtaş, M. S. Ş. (1996). Çanakkale ve Gelibolu Yöresi Kadın-Erkek Kıyafetlerinin İncelenmesi [Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Teknik Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü] CR - Dilek Tekstil (t.y.). Yozgat Yöresel Kıyafetleri. http://www.dilekisleme.com/folklor-kostumleri/ yozgat-yoresel-kiyafetleri CR - Dilek Textil (t.y.). Tokat Yöresel Kıyafetleri. https://www.dilektextil.com/urun_detaylar.asp?baslik=Tokat%20Y%F6resel%20 K%FDyafeti&kategoriler=10&isimler=FOLKLOR+KOST%C3%9CMLER%C4%B0&urun_ kodu=720 CR - Doğan Gürbüzer, E. (2019). Pişmiş Toprak Figürinler ve Anıtsal Heykeller: Bağımsız Mı Takipçi Mi. CEDRUS The Journal of MCRI, Cedrus VII, 299-331. http://www.mediterra.org/wp-content/ uploads/CDR_Jun2019_299to331.pdf CR - Doğan Alparslan, M. (2020 Ağustos 07). Hititlerde Kadın. Aktüel Arkeoloji. https://aktuelarkeoloji. com.tr/kategori/arkeoloji/hititlerde-kadin#google_vignette CR - Dorotheum (2023 Mayıs 02). A Turkish Couple from the Ethnic Groups Series, Meissen c. 1740- 1750, https://www.dorotheum.com/cz/l/8511550/ CR - Duran, Ö. (2007). Çinili Köşk Koleksiyonu’nda Figürlü Seramikler [Yüksek Lisans Tezi Marmara Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü]. CR - Erdal, O. (2017). Selçuklu Silisli Seramik Biblo Geleneğinin Sanatsal Tasarım Açısından Değerlendirilmesi [Yüksek Lisans Tezi, Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü]. CR - Fikriyat (2017 Aralık 19). Anadolu’nun Geleneksel Giysileri. https://www.fikriyat.com/kultursanat/ 2017/12/19/anadolunun-geleneksel-giysileri CR - Folklor. Gen. Tr. (2009 Nisan 04). Ankara Yöresi Giysileri. https://www.folklor.gen.tr/halkgiysileri/ ankara-yoresi-giysileri.html CR - Folklor. Gen. Tr. (2009 Nisan 07). Bursa Yöresi Giysileri. https://www.folklor.gen.tr/halk-giysileri/ bursa-yoresi-giysileri.html CR - Gefäßkeramik (t.y.). Staatliche Museuen zu Berlin https://recherche.smb.museum/detail/1523734 Gök, S. (2015). Kütahya Çini ve Seramikleri, Suna ve İnan Kıraç Vakfı Koleksiyonu, Pera Müzesi Yayını 77, Https://Www.Peramuzesi.Org.Tr/Images/Pdf/Dijital-Kitaplar/Kutahya-Cini-Ve- Seramikleri2.Pdf CR - Güngör, M. C. (2020). 18. Yüzyıl Avrupa Porselenlerinde Osmanlı Figürleri. İdil, 69. 769–778. https://www.idildergisi.com/makale/pdf/1591363159.pdf CR - Gürlek (t.y.a). Ardahan Kız-1 https://gurlekmilli.com/urun-kategori/yetiskin-yoresel-kostumler/ ardahan/ Gürlek (t.y.b). Çanakkale Kız –2 Pomak. https://gurlekmilli.com/urun/canakkale-kiz-2-pomak/ CR - Kagan, D. (2017 January 27). Athens vs. Sparta: The Peloponnesian War. Brewminate: A Bold Blend of News and Ideas. https://brewminate.com/athens-vs-sparta-the-peloponnesian-war/ CR - Karakaya, B. ve Öztürmen, M. E. (2019). Porselen Bibloda Kolaj ve Asambalaj. Journal Of Interdisciplinary And Interculturel Art, 4 (9), 24-26. Https://Dergipark.Org.Tr/En/Download/Article- File/1417350 CR - Sevim, C., Gönül, E. (2012). Tarihsel Süreç İçerisinde Oyuncağın Gelişimi ve Seramik Oyuncaklar, Sanat ve Tasarım Dergisi, 2(2), 23-40. https://earsiv.anadolu.edu.tr/xmlui/bitstream/handle/11421/1827/makale.pdf?sequence=1 CR - Sakin, N. (2016). Türkiye’de Geleneksel Kıyafetlerin Yaşatılmasında Folklorik Yapma Bebekler, Turkish Studies International Periodical for the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic Volume. 11(18), 177-202. https://turkishstudies.net/DergiTamDetay.aspx?ID=9814 CR - Ulukütük, M. E. (2010). Türkiye’de Cumhuriyet Dönemi Biblolar [Yüksek Lisans Tezi, Afyon Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü]. CR - Okşul, J. (2019). Anadolu Selçuklu Çini Sanatında Kullanılan İnsan Figürlerinin Araştırılması ve Günümüze Yönelik Yeni Tasarım Önerileri̇ [Yüksek Lisans Tezi, Dokuz Eylül Üniversitesi Güzel Sanatlar Enstitüsü]. CR - Özcan, A. (2003). Antik Çağda Pişmiş Toprak Oyuncaklar, 3. Uluslararası Pişmiş Toprak Sempozyumu 166-172. Eskişehir https://pismistoprak.tepebasi.bel.tr/bildiriler/bildiri3.pdf CR - Özus, E. E., Erden, F., Tufan, M. (2016). Tokat Geleneksel Kadın Giysileri. International Journal of Cultural and Social Studies, 2 (1), 205-218. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/253533 TDK https://sozluk.gov.tr/ CR - Turani, A. (1998). Sanat Terimleri Sözlüğü. (7.Basım). İstanbul: Remzi Kitapevi CR - Tutal, T. (2018). 17. ve 18. Yüzyıllarda Osmanlı Giyim Kültürüne Batı Giyim Kültürünün Etkileri [Yüksek Lisans Tezi, Beykent Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü]. CR - Victoria and Albert Museum. (2009). Figure. https://collections.vam.ac.uk/item/O333305/figureeberlein- johann-friedrich/ CR - Yıldız, V., Şakar, G. (2017). Akhisar Arkeoloji Müzesi’nden Bir Grup Pişmiş Toprak Figürin. Manisa Celal Bayar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 15 (1), 397-430. Doi: 10.18026/cbayarsos.298124 UR - https://doi.org/10.32704/akmbaris.2024.194 L1 - https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/4025490 ER -