TY  - JOUR
T1  - الاختيار في القراءات عند الأزهري في كتابه معاني القراءات
TT  - “Me`âni’l-Ḳirâât” Kitabı Özelinde Ezherî’ye Göre Kıraatlerde İhtiyâr
AU  - Eıd, Israa Mahmood Eıd
AU  - Ensari, Abdurrahman
PY  - 2024
DA  - December
Y2  - 2024
DO  - 10.55918/islammedeniyetidergisi.1507082
JF  - İslam Medeniyeti Dergisi
JO  - İMD
PB  - İslam Medeniyeti Vakfı
WT  - DergiPark
SN  - 2687-3672
SP  - 260
EP  - 283
VL  - 10
IS  - 52
LA  - ar
AB  - الاختيار في القراءات هو اجتهاد من القارئ في الاختيار من القراءات المروية الصحيحة الثابتة عن رسول الله صلى الله عليه وسلم، لعلةٍ ما، وهو شائع منذ عهد الصحابة الكرام، وسار العلماء على نهجهم من بعدهم، وجاء هذا البحث ليُسلط الضوء على الاختيار في القراءات عند أبي منصور الأزهري (ت 370/1000) في كتابه (معاني القراءات)، وتزداد قيمة البحث بتقدُم مؤلِفه، فهو من المؤلَفات القديمة جدًا والنادرة،  وقد عَنِيَ البحث بذكر  الأساليب التي استخدمها في الاختيار مثل: (أحبُّ إليَّ، أتم، أفصح، أجود، أكثر القراء، أختار، هو الاختيار، أجمع القراء) وغيرها، كما كان ينقل اختيار غيره من العلماء مما يدل على موافقته لهم، كما اهتمّ البحث بذكر تعليلاته رحمه الله لتلك الاختيارات؛ حيث كان حريصًا على تلك التعليلات إلا ما ندر، ومن أبرز ما اعتمد عليه في التعليل: قواعد النحو واللغة، والأفشى في اللغة، وقراءة الجمهور، واختيار من سبقه من العلماء، وتمام اللفظ، واتباع السُّنة، والمعنى وغيرها. ومما يؤخذ عليه أنه كان مُقلًا في الاعتماد على القراءات الشاذة، والحديث الشريف، والرسم العثماني، كما انتقد بعض القراءات المتواترة بأسلوب لاذع لا يتوافق مع صحتها وتواترها عن رسول الله صلى الله عليه وسلم.
KW  - القراءات
KW  - الأزهري،
KW  - الاختيار،
KW  - القُراء
KW  - التعليل
N2  - Kıraatte ihtiyar kârînin Peygamber’den (s.a.v.) rivayet edilen sahih ve sabit kıraatler arasında herhangi bir sebebe dayanarak ictihad yoluyla tercihte bulunmasıdır. Sahâbe döneminden beri bu yaygın olarak bilinmektedir. Sonraki âlimler de sahâbenin izinde yürümüşlerdir. Bu araştırmada Ebû Mansûr el-Ezherî (370 h)’nin Meâni’l-Kırâât eseri incelenmiş kıraatlerdeki tercihleri tespit edilmeye çalışılmıştır. Müellifin mütekaddim âlimlerden olması ve kitabının da nadir eserler arasında yer alması çalışmaya değer katmaktadır. Çalışmada müellifin tercihlerinde kullandığı ehebbu ileyye, etemm, esahh, ecved, ekseru’l-kurra, ihtiyar, ecma`a’l-kurrâ vb. üsluplar zikredilmiştir. Ayrıca müellif, kendilerine muvafakat ettiğine delalet etmek üzere önceki âlimlerin bazı tercihlerini de nakletmiştir. Müellif genellikle tercihlerinin gerekçelerini arz etmeye önem vermiştir. Bundan dolayı bu çalışmada tercihlerinin gerekçelerini zikretmeye özen gösterilmiştir. Müellif tercihlerini gerekçelendirirken dayandığı başlıca kaynaklar nahiv ve lügat kuralları, dildeki yaygın kullanım, cumhurun kıraatı, önceki âlimlerin tercihleri, lafzın kemali, sünnete ittibâ, manayı esas alma vb. olmuştur. Genel olarak tenkit edildiği hususlar ise şaz kıraatlere, hadisi şeriflere ve resm-i osmaniye’ye pek itimat etmemesi, ayrıca Peygamber’den (s.a.v.) mütevâtir olarak gelen bazı kıraatleri tevâtür ve sıhhatine uygun düşmeyecek şekilde tenkit etmesi olarak zikredilebilir.
CR  - `Askerî, Ḥasan b. Abdullâh. el-Furûku’l-luġaviyye. Kahire: Dâru’l-`İlmi ve’s-Seḳâfe, ts.
CR  - `Askerî, Ḥasan b. Abdullâh. et-Telḫîs fi m`arifeti esmâi’l-eşya. ed. İzzet Hasan. Dimaşk: Dâru’t-Talâs, 1996.
CR  - Ezherî, Muḥammed b. Aḥmed. Meâni’l-ḳırâât. Suudi Arabistan: Külliyetü’l-Âdâb Camiatu Melik Suûd, 1991.
CR  - Faḍlî, `Abdulhâdî. el-Ḳırââtü’l-Ḳur’âniyye târiḫ ve ta`rîf. Beyrût: Merkezü’l-Ğadîr, 2009.
CR  - Fârisî, Ḥasan b. Aḥmed Ebû `Alî. el-Ḥucce li’l-ḳurrâi’s-seb`a. ed. Bedruddin Kahvecî ve Beşîr Cüveycâbî. Dimaşk: Dâru Me’mûn li’t-Turâs, 2. Basım, 1993.
CR  - Ḫaleveyhî, Ḥuseyn b. Aḥmed. el-Ḥucce fi’l-ḳırââti’s-Seb`. ed. Abdulâl Sâim. Beyrût: Dâru’ş-Şurûk, 4. Basım, 1401.
CR  - İbn `Aṭiyye, `Abdulḥaḳḳ. el-Muḥarreru’l-vecîz fi tefsiri’l-Kitâbi’l-Azîz. ed. Abdusselâm Abduşşâfî. Beyrût: Dâru’l-Kutubi’l-İlmiyye, 1422.
CR  - İbn Âşûr, Muḥammed Ṭâhir. et-Taḥrîr ve’t-tenvîr. Tunus: Dâru’t-Tunisiyye li’n-Neşr, 1984.
CR  - İbn Ebî Ṭâlib, Mekkî. el-İbâne an meâni’l-ḳırâât. Kahire: Dâru Nahdeti Mısır, ts.
CR  - İbn Ḫallikân, Aḥmed b. Muḥammed. Vefeyâtu’l-A`yân ve Enbâu Ebnâi’z-Zemân. ed. İhsân Abbâs. Beyrût: Dâru Sâdır, 1994.
CR  - İbn Mücâhid, Aḥmed b. Mûsâ. Kitâbu’s-seb`ati fi’l-ḳırâât. ed. Şevki Dayf. Mısır: Dâru’l-Meârif, 1400.
CR  - İbn Zencele, Abdurrahman b. Saîd. Ḥuccetü’l-Kıraat. Beyrût: Dâru’r-Risâle, ts.
CR  - İbnü’l-Cezerî, Muḥammed. en-Neşr fi’l-Kıraati’l-’Aşr. ed. Ali Dabba’. Mısır: el-Matbaatü’t-Ticariyetü’l-Kubrâ, ts.
CR  - İbnü’l-Cezerî, Muḥammed. Ġâyetu’n-nihâye fi ṭabaḳâti’l-ḳurrâ. Kahire: Mektebetü İbn Teymiyye, 1351.
CR  - Ḳıfṭî, ’Alî b. Yûsuf. İnbâhu’r-ruvât ‘alâ enbâhi’n-Nuḥât. ed. Muhammed İbrâhîm. Kahire: Dâru’l-Fikri’l-’Arabî, 1982.
CR  - Mehâriş, Zeyd. Menhecu’l-İmâm eṭ-Ṭaberî fi’l-ḳırâât ve ḍavabitü iḫtiyârihâ fi tefsîrihi. Riyad: Dâru’t-Tedmuriyye, 1433.
CR  - Neḥḥâs, Ebû C`afer. İ`râbu’l-Ḳur’ân,. Beyrût: Dâru’l-Kutubi’l-İlmiyye, 1421.
CR  - Semîn el-Halebî, Aḥmed b. Yûsuf. ed-Durru’l-meṣûn fî ulûmi’l-kitâbi’l-meknûn. ed. Ahmed Harrat. Dimaşk: Dâru’l-Kalem, ts.
CR  - Sübkî, Takiyüddîn. Ṭabaḳâtu’ş-Şâfiiyyeti’l-Kubrâ. ed. Mahmûd et-Tanâhî ve Abdulfettâh el-Hulv. Mısır: Dâru Hecr, 2. Basım, 1413.
CR  - Vasiṭî, Abdullâ b. Mübârek. el-Kenz fi ḳırââti’l-`aşr. ed. Halid el-Meşhedâni. Kahire: Mektebetu Sekafeti’d-Diniyye, 2004.
CR  - Yakût el-Ḥamevî. Mu’cemü’l-Büldân. Beyrût: Dâru Sâdır, 1995.
CR  - Zehebî, Muḥammed Aḥmed. M`arifetü’l-ḳurrâi’l-kibâr `ala’ṭ-ṭabaḳâti ve’l-e`sâr. Beyrût: Dâru’l-Kutubi’l-`İlmiyye, 1997.
UR  - https://doi.org/10.55918/islammedeniyetidergisi.1507082
L1  - http://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/4031196
ER  -