TY  - JOUR
T1  - Seyyid Ahmed er-Rifâî ve Hâletü Ehli’l-Hakîkati Me‘allâh Adlı Kırk Hadis Şerhi
AU  - Öz, Ümmügülsüm Yeşil
PY  - 2024
DA  - June
Y2  - 2024
JF  - Hadis Tetkikleri Dergisi
JO  - HTD
PB  - Süha Danışmanlık Araştırma Yayıncılık
WT  - DergiPark
SN  - 1304-3617
SP  - 35
EP  - 54
VL  - 22
IS  - 1
LA  - tr
AB  - Seyyid Ahmed er-Rifâî, Rifâî tarîkatının kendisine nisbet edildiği ve tarîkatların kurumsal bir hüviyet kazandığı dönemde yaşamış önemli mutasavvıf âlimlerdendir. Günümüzde özellikle Irak bölgesi olmak üzere dünyanın birçok yerinde etkinliği devam eden Rifâî tarîkatının kendisine nisbet edildiği bir âlimin hadis rivayet ediş usûlü ve sünnet anlayışını tespit etmek günümüzdeki birtakım inhirafları görmek açısından da önem arz etmektedir. Anne ve baba tarafından soyu Hz. Peygamber’e (s.a.v) dayanan Seyyid Ahmed er-Rifâî, eserlerinde Hz. Peygamber’in (s.a.v.) sünnetine bağlı olmanın her daim önemine vurgu yapmış ve şeriata mutâbık bir tasavvuf anlayışı benimseyerek buna muhalif olanlara karşı çıkmıştır. Hadis ilimleri literatürü arasında kırk hadis edebiyatı olarak gelenek haline gelmiş olan alanda Ah-med er-Rifâî de bir eser yazmış ve bu rivayet etmiş olduğu hadisleri halka açık sohbet or-tamında şerh etmiştir. Bu şerhlerin bir araya getirilmesiyle oluşmuş olan ve kırk hadis şerhi niteliği taşıyan Hâletü Ehli’l-Hakîkati Me‘allâh adlı eseri ele alınarak Seyyid Ahmed er-Rifâî’nin hadisleri rivayet ederken izlediği yöntemler ve sünnet anlayışı incelenecektir. Ule-mânın devlet ricâli tarafından kuvvetli destek görmesi sebebiyle hem tasavvuf hem de hadis ilmi açısından önemli bir dönemde yaşamış olan ve Türklerin İslâm’ı kabulünde büyük kat-kıda bulunmuş Ahmed Yesevi’nin de kendisinden tarîkat icâzeti aldığı Seyyid Ahmed er-Rifâî’nin mezkûr eserinde yer alan rivayetleri incelemek, bir mutasavvıfın hadisçiliğine mütevazı bir ışık tutmasının yanı sıra hadis şerh ederek topluma nasıl bir sünnet anlayışı sunduğunu da ortaya koyacaktır. Bununla beraber makale, bahse konu eser özelinde sûfîlerin hadis rivayet ederken hadis usûl kaideleri konusunda ihmalkâr davrandıklarına dair genellemelerin aksine hadis kullanımındaki özen ve ihtiyata dikkat çekmesi bakımından da önemlidir.
KW  - Hadis
KW  - Sünnet
KW  - Tasavvuf
KW  - Ahmed er-Rifâ‘î
KW  - Kırk Hadis.
CR  - Aclûnî. Keşfu’l-hafâʾ. Kahire: Mektebetü’l-Kudsî, 1351/1962.
CR  - Ahmed er-Rifâî, Seyyid Ahmed b. Alî el-Mekkî b. Yahyâ er-Rifâî (ö. 578/1182). Hâletü Ehli’l-hakikati Meʿallah. thk. Ahmed el-Mezîdî, Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1425/2004.
CR  - Aslan, Ahmet. “Şeyh Hayat b. Kays el-Harranî’nin Hayatı, Kerametleri ve Bazı Hikmetli Sözleri”. Harran Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 30/30 (01 Aralık 2013), 63-87.
CR  - Beyhakî. Kaza ve Kader, nşr. Muhammed b. Abdullah Âl Â’mir, Riyad: Mektebetü’l-Abîkân, 1461/2000.
CR  - Çakır, Abdullah. El Yazması İki Menakıb-ı Seyyid Ahmed er-Rifâî : -inceleme ve karşılaştırma-. ; İstanbul : Marmara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2007.
CR  - Elbânî. Silsiletü’l-ehâdîsi’z-zaʿîfe ve’l-mevzûʿa ve Eseruhe’s-seyyiʾü fi’l-ümme. Riyad: Mektebetü’l-Meârif, 1416.
CR  - Süyûtî. Şerefü’l-Muhattem. Bulak: el-Matba'tü'l-Mîriyye, 1301/1884.
CR  - Fârûsî. İrşâdü’l-Müslimîn li Tarîkat-ı Şeyh-i Metkîn. Mısır: Dâr-ı Tıbâati’l- Âmira, 1307/1889.
CR  - Fettenî, Cemâlüddîn Muhammed Tâhir b. Alî. Tezkiretü’l-mevzûʿât. Mısır: İdâretü’t-Tabâa’tü’l-Münîriyye, 1343/1924.
CR  - Hâkim en-Nîsâbûrî. Ma’rifetü ’Ulûmi’l-hadis. Beyrut: Dâru’l-kütübi’l-ilmiyye, 1397/1977.
CR  - Hatiboğlu, İbrahim. “Ahlâk ve Tasavvuf Kitaplarındaki Hadislerin Sıhhati: Bir İlmî Münakaşanın Seyri Üzerine Bâzı Notlar”. Kubbealtı Akademi Mecmuası 31/3 (2002), 77-87.
CR  - İbn Ebû Âsım eş-Şeybânî. Kitâbü’s-Sünne. thk. Muhammed Nasıruddin Elbânî: Beyrut: Mektebetu’l-İslâmiyye, 1400/1980.
CR  - İbn Hacer, Ebü’l-Fazl Ahmed b. Alî el-Askalânî. Lisânü’l-Mîzân. 7 Cilt. Beyrut: Müessesetü’l-Â’lemî, 1390/1970.
CR  - İbnü’d-Dübeysî, Ebû Abdillâh Cemâlüddîn. Zeylü Târîhi Medîneti’s-selâm Bağdâd. thk. Beşşar Avvad Ma’ruf. 5 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Garbi’l-İslâmiyye, 1427/2006.
CR  - İbnü’l-Cevzî, Ebü’l-Ferec. el-Mevzûʿât. thk. Abdurrahman Muhammed Osman. 3 Cilt. Medine: el-Mektebetü’s-selefiyye, 1388/1968.
CR  - İbnü’l-Mülakkın. Tabakatü’l-evliyâʾ. thk. Nurettin Şerîbe, Mektebetü’l-Hâncî, 4. baskı., 1415/1994.
CR  - İbnü’s-Sâî. Muhtasaru Ahbâri’l-hulefâʾ. Bulak: el-Emîriyye, 1309/1891.
CR  - Karapınar, Fikret. Muhaddis Sûfîlerin Hadis Usûlü ve Hadisleri Anlama Yöntemleri (H. 4-5. / M. 10-11. asır). Konya: Selçuk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2006.
CR  - Münzirî. et-Tekmile li-Vefeyâti’n-nakale. thk. Beşşar Avvad Ma’ruf, Beyrut:Müesseseti’r-Risâle, 2. Basım., 1401/1981.
CR  - Râfiî, Abdülkerim b. Muhammed. Sevâdü’l-Ayneyn fi Menâkıbı’l-Gavsi Ebi’l-Âlemeyn. Bulak: el-Matba'tü'l-Mîriyye 1388/1968.
CR  - Saklan, Bilal. Hadis Tarihinde Muhaddis Sufiler. İnsan Yayınları, 2012.
CR  - Salâh Uzzâm. Aktâbuʼt-Tasavvufiʼs-Selâse. tah. Abdülhalîm Mahmud: Kahire: Müessesetu Dâriʼş-Şâʼb, 1388/1968.
CR  - Sayrafî. Fadailu’t-tesmiye bi Ahmed ve Muhammed. thk. Ebû Meryem Mecidî. Tanta: es-Sahâbetu li’t-türâs, 1411/1990.
CR  - Sayyâd, Seyyid İzzeddin Ahmed. el-Maârifu’l-Muhammediyye fi’l-Vazâifi’l-Ahmediyye. thk. Âsım Mustafa Cehdû – Ömer Abdülkerîm Rahmûn: Dımaşk: Dâru’l-Farkad, 2010.
CR  - Sayyâdî. Tenvîru’l-Ebsâr fî Tabakâti’s-sâdati’r-Rifâiyyeti’l-ahyâr. thk. Abdülkâdir Muhammed Ali, Beyrut: Kitâb Nâşirûn, 2019.
CR  - Sıbt İbnü’l-Cevzî. Mirʾâtü’z-zamân fî Târîhi’l-aʿyân. thk. İbrahim Zeybak. 23 Cilt. Beyrut: Risaletü’l-’Alemiyye, 1434/2013.
CR  - Süyûtî. el-Leʾâli’l-masnûʿa fi’l-ehâdîsi’l-mevzûʿa. thk. Ebû Abdurrahman Salâh b. Muhammed, Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1417/1996.
CR  - Tahralı, Mustafa. “Rifâiyye”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 35/99-103. Ankara: TDV Yayınları, 2008.
CR  - Tahralı, Mustafa. “Ahmed er-Rifâî”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 2/127-130. Ankara: TDV Yayınları, 1989.
CR  - Tirmizî. Sünen-i Tirmizî, nşr. Muhammed Fuâd Abdülbâkī, Kahire: 1395/1975.
CR  - Uysal, Muhittin. Tasavvuf Kültüründe Hadis. Ensar Neşriyat, 2022.
CR  - Uzunlar, Aliye. “Seyyid Ahmed er-Rifâî’nin Âsitâne ve Türbesinin Tarihçesi”. Akademik İncelemeler Dergisi 17/1 (15 Nisan 2022), 199-214.
CR  - https://doi.org/10.17550/akademikincelemeler.1034965
CR  - Vâsıtî, Ebû’l-Hasan Ali b. Hasan. Hülâsatü’l-İksîr fî nesebi Seyyidünâ’l-Gavs er-Rifâî el-Kebîr. thk. Şeyh Ahmed Ferîd el-Mezîdî, Beyrut: Dâru’l-Kitâbü’l-İlmiye, 2010.
CR  - Veterî. Ravdatü’n-Nâzırîn ve Hulâsatü Menâkıbı’s-Sâlihîn. Mısır: Matbaati’l-Hayriyye, 1885.
CR  - Yıldırım, Ahmet. Tasavvufun Temel Öğretilerinin Hadislerdeki Dayanakları. Ankara: Diyanet Vakfı Yayınları, 2020.
CR  - Yüceer, Mustafa. “Hadis İlmi Açısından ‘Men Hafiza’ Rivâyeti ve Manzum Kırk Hadis Geleneğine Tesiri”. Tasavvur / Tekirdağ İlahiyat Dergisi 6/2 (31 Aralık 2020), 931-970.
CR  - https://doi.org/10.47424/tasavvur.791737
CR  - Zehebî. Târîhu’l-İslâm ve Vefeyâtü’l-(tabakatü’l-)meşâhîr ve’l-aʿlâm. thk. Beşşar Avvad Ma’ruf. 17 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Garbi’l-İslâmiyye, 1424/2003.
CR  - Zehebî. el-Muhtasarü’l-muhtâc ileyhi min Târîhi İbni’d-Dübeysî. Bağdat: Matbaati’l-Maârif, ts.
CR  - Zehebî. Mîzânü’l-iʿtidâl fî Nakdi’r-ricâl. thk. Ali Muhammed el-Bicâvî. 4 cilt.Beyrut: Dâru’l-Mârife, 1382/1962.
UR  - https://dergipark.org.tr/tr/pub/htd/issue//1507757
L1  - https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/4033870
ER  -