TY - JOUR T1 - TÜRK KÜLTÜRÜNDE TILSIMLI HAZİNE EFSANELERİ TT - LEGENDS OF TALISMANIC TREASURES IN TURKISH CULTURE AU - Kara, Eser PY - 2025 DA - June Y2 - 2024 DO - 10.60163/tkhcbva.1511548 JF - Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Dergisi JO - TKHBVD PB - Ankara Hacı Bayram Veli Üniversitesi WT - DergiPark SN - 1306-8253 SP - 433 EP - 454 IS - 114 LA - tr AB - EEfsaneler ortaya çıktığı toplumun dünyayı, evreni, doğayı ve doğada yaşanan bazı olaylarıyorumlarken sahip oldukları duygu ve düşüncelerini ortaya koyarlar. Doğayla iç içe bulunaninsanoğlu tarih boyunca gizemli bulduğu olayları açıklama ihtiyacı hissetmiş ve bu amaçlahalk muhayyilesi ürünlerinden olan efsaneleri yaratmıştır. Zenginliğin ve refahın habercisiolan hazineler ve bu hazinelerin taşıdığı gizem de birçok efsanenin meydana gelmesinde etkiliolmuştur. Özellikle Tılsımlı olarak bilinen hazineler Türk halkının da ilgisini çekmiş, Türkkültüründe yer etmiş ve büyük bir merak konusu olmuştur. Dolayısıyla bu merak ve gizem,tılsımlı hazine efsanelerinin oluşumuna zemin hazırlamıştır. Tılsımlı hazine efsaneleri, Türkhalkının hayal gücünü ve yaratım gücünü gösterdiği gibi, kuşaktan kuşağa aktarılan Türk kültürmirasının önemli bir parçası olması özelliğiyle de toplumsal kimliğin, değerlerin ve inançsistemlerinin korunmasına ve aktarılmasına katkı sağlamıştır. Efsaneler, yalnızca fantastikhikâyeler olarak görülmemeli; toplumun tarihsel deneyimlerini, doğa ile ilişkilerini, dünyagörüşünü ve yaşam felsefesini sembolik olarak yansıtan unsurlar olarak değerlendirilmelidir.Bu nedenle özellikle tılsımlı hazine efsaneleri, toplumun inanç yapısını, ritüellerini, psikolojikve sosyal yönlerini, kültürel sürekliliklerini ve değişimlerini ortaya koyması bakımından önemtaşır. Bütün bu ifade edilenler göz önünde bulundurulduğunda, tılsımlı hazine efsanelerininbilimsel açıdan incelenmesi, tarih, antropoloji, sosyoloji ve psikoloji gibi disiplinleri de kapsayanzengin bir araştırma alanı sunmakta ve Türk kültürünün derin bir şekilde anlaşılmasına katkıdabulunmaktadır. Saha çalışmalarıyla kaynak kişilerden yapılan derlemeler, literatür taramaları,incelenen sosyal ve dijital platformlar tılsımlı hazine efsanelerinin oldukça zengin bir içeriğesahip olduğunu göstermektedir ki elde edilen veriler ve bu veriler ışığındaki incelemeler butespiti doğrulamaktadır. Bu çalışmanın konusunu Türk kültüründe önemli bir yere sahip olanve hazine efsanelerinin bir alt başlığı olarak nitelendirdiğimiz Tılsımlı Hazine Efsanelerioluşturmaktadır. KW - Türk Kültürü KW - Efsane KW - Hazine KW - Tılsım KW - Tılsımlı Hazine N2 - Legends reflect the emotions and thoughts of the society in which they emerge, as theyinterpret the world, the universe, nature, and certain natural phenomena. Throughout history,humankind, living in close connection with nature, has felt the need to explain mysterious eventsand, for this purpose, created legends as products of the collective imagination. Treasures, whichsymbolize wealth and prosperity, and the mysteries they carry have played a significant role inthe formation of many legends. In particular, treasures known as Talismanic have attracted theinterest of the Turkish people, become a part of Turkish culture, and sparked great curiosity.Consequently, this curiosity and mystery have laid the foundation for the creation of talismanic treasure legends. The legends of talismanic treasures, while showcasing the imagination andcreative power of the Turkish people, have also contributed to the preservation and transmissionof social identity, values, and belief systems, as they are an important part of the Turkish culturalheritage passed down from generation to generation. Legends should not be seen merely asfantastic stories; they should be regarded as symbolic elements reflecting a society’s historicalexperiences, its relationship with nature, worldview, and life philosophy. For this reason,particularly talismanic treasure legends are important, as they reveal a society’s belief structure,rituals, psychological and social dimensions, and cultural continuity and changes. Consideringall these factors, the scientific examination of talismanic treasure legends provides a rich fieldof research encompassing disciplines such as history, anthropology, sociology, and psychology,and contributes to a deeper understanding of Turkish culture. Field studies, compilations frominformants, literature reviews, and examined social and digital platforms demonstrate that thelegends of talismanic treasures possess a remarkably rich content, and the data obtained, alongwith analyses conducted in light of this data, confirm this observation. The subject of this studyis the Talismanic Treasure Legends, which hold a significant place in Turkish culture and arecategorized as a subheading of treasure legends CR - Aça, Mehmet., Ekici, Metin., & Yılmaz, A.Müge. “Anonim Halk Edebiyatı”. Türk Halk Edebiyatı El Kitabı. ed. M. Öcal Oğuz. 133-238. Ankara: Grafiker Yayınları, 2013. CR - Alptekin, Ali Berat. Efsane ve Motifleri Üzerine. Ankara: Akçağ Yayınları, 2014. CR - Bayat, Fuzuli. Türk Mitolojik Sistemi 1. İstanbul: Ötüken Yayınları, 2011. CR - Beyaz Ay (2010, Temmuz 16). Tılsımlı Defineler. https://gizliilimler.tr.gg/T%26%23305%3Bls%26%23305%3Bml%26%23305%3B-Defineler. htm adresinden alınmıştır. CR - Boratav, Pertev Naili. 100 Soruda Türk Halk Edebiyatı. Ankara: BilgeSu Yayıncılık, 2016. CR - Budunbilim Terimleri Sözlüğü. Erişim 7 Mayıs 2024. https://sozluk.gov.tr/ Çobanoğlu, Özkul. Halk Edebiyatına Giriş-1. Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Yayınları, 2012. CR - Çoruhlu, Yaşar. Türk Mitolojisinin Ana Hatları. İstanbul: Kabalcı Yayınevi, 2000. CR - Dağların Efsanesi (2010, Haziran 1). Tılsımlı Defineler. CR - https://gizliilimler.tr.gg/T%26%23305%3Bls%26%23305%3Bml%26%23305%3B-Defineler. htm adresinden alınmıştır. CR - Defineci (2014, Ağustos 14). Efsaneler ve Rivayetler. CR - http://hazinelerim.blogspot.com.tr/2014/08/efsane-ve-rivayetler.html adresinden alınmıştır. Derbeder (2010, Kasım 4). Tılsımlı Defineler. CR - https://gizliilimler.tr.gg/T%26%23305%3Bls%26%23305%3Bml%26%23305%3B-Defineler. htm adresinden alınmıştır. CR - Durbilmez, Bayram & Tekin, Fatma. “Kazan-Tatar Türklerinin Halk Anlatılarında ‘Yılan’, ‘Ejderha’ ve ‘Yuha’”. Türk Dünyası Araştırmaları 124/245 (Mart-Nisan 2020), 307-326. CR - Edebiyat ve Söz Sanatı Terimleri Sözlüğü. Erişim 7 Mayıs 2024. https://sozluk.gov.tr/ Eliade, Mircea. Şamanizm. İstanbul: İmge Yayınları, 2014. CR - Ergun, Metin. Türk Dünyası Efsanelerinde Değişme Motifi. 1. Cilt. Ankara: Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu Türk Dil Kurumu Yayınları, 1997. CR - Giresunlu (2011, Temmuz 27). Yaşanmış define hikayesi [Mesaj 13]. http://www.defineharitasi.com/yeniforum/viewtopic.php?t=2253 adresinden alınmıştır. Gösterim Sanatları Sözlüğü. Erişim 7 Mayıs 2024. https://sozluk.gov.tr/ Gümüş, Şule. “Türk Kültüründe Sihir/Büyü ve Fal: Türk Destanlarından Örneklerle”. Karadeniz Uluslararası Bilimsel Dergi 50 (Yaz 2021), 1-20. CR - Güncel Türkçe Sözlük. Erişim 7 Mayıs 2024. https://sozluk.gov.tr/ Güney, Yılmaz. & Gören, Şerif. Umut. (Film, 1970). https://www.imdb.com/title/ tt0066500/?ref_=ttrel_ov_i Hoppal, Mihály. Avrasya’da Şamanlar. çev. Bülent Bayram, H. Şevket Çağatay Çapraz. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları, 2014. CR - İbrahim (2017, Nisan 18). Tılsım Nedir Nasıl Çözülür?. https://www.defineisaretleri.gen.tr/tilsim-nedir-nasil-cozulur/#comment-8149 adresinden alınmıştır. CR - İnan, Abdülkadir. Tarihte ve Bugün Şamanizm. Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi, 3. Baskı, 1986. CR - Karataş, Hicran. “Azıcık suçlu”: Definecilik Folkloru. İstanbul: Doğu Kütüphanesi, 2021. Kaya, Doğan. Türk Halk Edebiyatı Terimleri Sözlüğü. Ankara: Akçağ Yayınları, 2010. Örnek, Sedat Veyis. 100 soruda İlkellerde Din, Büyü, Sanat, Efsane. Ankara: BilgeSu Yayıncılık, 2014. CR - Sakaoğlu, Saim. Anadolu-Türk Efsanelerinde Taş Kesilme Motifi ve Bu Efsanelerin Tip Kataloğu. Ankara: Kültür Bakanlığı Millî Folklor Araştırma Dairesi Yayınları, 1980. CR - Sakaoğlu, Saim. Efsane Araştırmaları. Konya: Kömen Yayınları, 2009. CR - Seyidoğlu, Bilge. Erzurum Efsaneleri, Erzurum’da Belli Yerlere Bağlı Olarak Derlenmiş Efsaneler Üzerinde Bir İnceleme. Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları, 1985. CR - Şirazi, Sadi. Bostan Gülistan, çev. Kilisli Rifat Bilge. İstanbul: Meral Yayınevi, 1980. CR - Tilsimli Kiz (2014, Ağustos 24). Tılsımlı Defineler. https://gizliilimler.tr.gg/T%26%23305%3Bls%26%23305%3Bml%26%23305%3B-Defineler. htm adresinden alınmıştır. CR - Umut (2010, Kasım 26). Tılsımlı Defineler. https://gizliilimler.tr.gg/T%26%23305%3Bls%26%23305%3Bml%26%23305%3B-Defineler. htm adresinden alınmıştır. CR - Uysal, Ahmet E. (1974). Türkiye’de Halk Defineciliğinde Folklor Unsurları. I. Uluslararası Türk Folklor Semineri Bildirileri, Başbakanlık Basımevi: Ankara, 416-424. CR - Yağbasan, Kudret. Malatya Efsaneleri. İstanbul: Malatya Kitaplığı Yayınları, 2013. CR - Yolcu, Mehmet Ali & Karakaya, Hüseyin. “Definecilik Folkloru”. Karadeniz Araştırmaları 14/54 (Yaz, 2017), 117-133. UR - https://doi.org/10.60163/tkhcbva.1511548 L1 - https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/4050021 ER -