@article{article_1523063, title={Ebû Hayyân el-Endelûsî’nin Şâz Kıraatlere Yaklaşımı}, journal={Harran İlahiyat Dergisi}, pages={1–22}, year={2025}, DOI={10.30623/hij.1523063}, author={Kaya, Sedat}, keywords={Kur’ân-ı Kerim, Kıraat, Şâz Kıraat, Tefsîr, Ebû Hayyân el-Endelûsî}, abstract={Konusu doğrudan Kur’ân olması sebebiyle Kur’ân ilimleri içerisinde kıraatin ayrı bir yeri vardır. Kıraat ilmi konuları içerisinde de ilk dönemlerden itibaren farklı yorumlara açık ve tartışmalı bir alan olan şâz kıraatlerin ayrı bir yeri vardır. Şâz kıraatler vasıtasıyla Kur’ân kelimelerinin anlam dünyasının genişlemesi, kavram üzerinde oluşan tanım karmaşası, şâz kıraatlerin Kur’âniyet meselesi gibi birçok faktör, kavramın kıraat ilmindeki varlığını hep canlı tutmuştur. Vahyin bidayetinden günümüze kadar gelen süreçte Kur’ân’ın mevsûkiyeti noktasında herhangi bir şüphenin oluşmaması, ilk dönemden itibaren kıraat alanında atılan adımların ve alınan tedbirlerin etkisinin çok büyük olduğunu göstermektedir. Bu çalışma, sahih kıraatlerin bir sağlaması olarak düşünebileceğimiz şâz kıraatlerin, kavramsal çerçevesi, tarihsel alt yapısı ve Ebû Hayyân el-Endelûsî’nin şâz kıraatlere yaklaşımı konularını içermektedir. Şâz kıraatler vasıtasıyla oluşan tefsiri yorumların, hangi kaygıları yansıttığı meselesi de araştırmanın konuları arasındadır. Mevcut durum, şâz kavramının günümüzde bile sahih veya mütevâtir kıraate karşılık olarak kullanıldığıdır. Dil, hadis veya fıkıh alanında şâz kavramının değişik şekilde tanımlanması, o ilim dalları için ciddi manada sorun teşkil etmezken kıraat alanında büyük tartışmalara sebep olması bir sorun olarak karşımızda durmaktadır. Nüzul döneminde tedavülde olmayan ancak sonraki dönemlerde sahih kıraatler için ihdas edilen bir takım geçerlilik şartlarına bağlı olarak, şâz kavramı üzerinde oluşan olumsuz bakış açısı arasındaki bağlantı, araştırılmaya değer bir konudur. Kavramın farklı ilim dallarındaki tanım ve kullanımının kıraatler üzerinde bir etkisinin olup olmadığı sorgulanacaktır. Ebû Hayyân el-Endelüsî, Endelûs coğrafyasının dil, kıraat ve tefsir alanına sağladığı katkı neticesinde oluşan birikimi en güzel şekilde yansıtanlardan biridir. O, kaleme aldığı eserlerle özellikle dil, tefsir ve kıraat alanında ne kadar yetkin olduğunu ortaya koymuştur. Onun bu ilmi birikimi ile şâz kıraatleri nasıl yorumladığı, şâz kıraatlere dilsel perspektiften mi yoksa kıraatler üzerinde oluşan hassasiyeti ile mi yaklaştığı konusu irdelenecektir. Araştırmada öncelikle şâz kavramının lügat ve literal anlamı üzerinde durulacaktır. Kavramın kaynağı, ilk olarak hangi zaman diliminde ve hangi ilim dalında kullanılmaya başladığı ve kıraat ilmine nasıl geçtiği konuları ele alınacaktır. Şâz kıraatlerin tasnifi ve şâz kıraatleri rivayet etmekle öne çıkmış kıraat âlimleri kısaca tanıtılacaktır. Çalışmanın ana omurgasını oluşturan kısım, Ebû Hayyân’nın şâz kıraatlere yaklaşımıdır. Bu bağlamda onun hayatı, ilmi-edebi yönü, hocaları, talebeleri ve eserleri özetle ele alınacaktır. Onun “şâz kıraat yorumu”, “şâz kıraatlerin kıraat değeri”, “şâz kıraatleri kabul şartları”, “eserlerinde yer verdiği şâz kıraat örnekleri” gibi konu başlıkları üzerinden, meseleyi ele alışı değerlendirilecektir. Çalışma, şâz kavramı üzerinde oluşan olumsuz kanaatin izale edilmesi açısından büyük öneme sahiptir. Aynı zamanda farklı ilim dallarında adından oldukça söz ettiren Ebû Hayyân’ın şâz kıraatlere yaklaşımını, tefsirinde kullandığı örnekler üzerinden yansıtması yönüyle de özgün değere sahiptir. Çalışma neticesinde şâz kıraatlerin kıraat değeri ve diğer ilim dallarına sunduğu katkının tam manasıyla anlaşılmasının bir zorunluluk olduğu sonucuna varılmıştır. Ayrıca Endelûs kıraat birikimin ve özellikle de Ebu Hayyân’ın şâz kıraatleri ele alışının kavram üzerinde enine boyuna sağlıklı bir analiz yapmaya imkân sunduğu sonucuna varılmıştır.}, number={53}, publisher={Harran Üniversitesi}