@article{article_1541685, title={Afyonkarahisar Yöresinde Haşhaş Bitkisi Etrafında Gelişen Geleneksel Ekolojik Bilgi Kökenli İnanç ve Uygulamalar}, journal={Folklor Akademi Dergisi}, volume={8}, pages={822–842}, year={2025}, DOI={10.55666/folklor.1541685}, author={Karakaya, Hüseyin}, keywords={Haşhaş Bitkisi, Geleneksel Ekolojik Bilgi, Afyonkarahisar, Halk Bilimi, Kültür Çevre İlişkisi}, abstract={Diğer canlılarla kıyaslandığı zaman fiziki olarak avantajsız konumda bulunan ilkel insanlar, hayata tutunabilmek adına doğada bulunan kaynaklardan yararlanarak “kültür” adı verilen çeşitli yaşamsal kalıplar meydana getirmişlerdir. İnsan-doğa eşitliği paradigmasında oluşturulan kültürel oluşumlar süreç içerisinde insan topluluklarının barınma, beslenme, korunma ve giyinme gibi temel ihtiyaçlarının giderilmesini sağlamıştır. Uzun yılların birikimleriyle oluşan tarımsal uygulamalar da kültüre ait oluşumlardan sayılmaktadır. Tarıma yönelik üretimlerle birlikte toplulukların yaşam şekilleri üzerinde ciddi farklılıklar ortaya çıkmış ve köklü toplumsal dönüşümler meydana gelmiştir. Söz konusu değişikliklere sebep olarak insanlık tarihini derinden etkileyen tarımsal ürünlerden birisi de haşhaş bitkisine yönelik olarak gerçekleştirilen etkinliklerdir. Tarih boyunca gastronomi, tıp, tasarım ve endüstri gibi maddi alanlarda kullanılan haşhaş bitkisi sahip olduğu manevi özellikler dolayısıyla toplulukların inanç dünyalarında da kendisine yer edinebilmiştir. Sosyal, ekonomik ve güvenlik alanlarında geçmişten günümüze kadar değerini hiç kaybetmeyen haşhaş bitkisi uluslararası ilişkiler çerçevesinde de kendisine önemli bir etki alanı meydana getirmiştir. Bu özellikleri sebebiyle dünya genelinde haşhaş bitkisinin; ekimi, çizim kontrolü, toplanması, satın alınması, bu maddeden uyuşturucu üretilmesi, değerlendirilmesi, satılması, ihraç ve ithal edilmesi işlemleri çeşitli yönetmeliklere göre şekillendirilmiştir. Afyonkarahisar yöresi sahip olduğu coğrafik ve iklimsel özellikler dolayısıyla dünya üzerinde haşhaş bitkisinin en kaliteli şekilde yetiştirilebildiği bölgelerden birisi olmuştur. Yörede üretilen haşhaş bitkisinden elde edilen ürünler uluslararası alanda Afyonkarahisar’ın tanınırlığını artırmıştır. Bu çalışmada Afyonkarahisar yöresinde uzun yıllardır ekimi yapılan haşhaş bitkisinin; tarihçesi, tarım şekilleri, işlenmesi, gıda, sağlık, yakacak ve endüstri alanlarındaki kullanım biçimleri ve geleneksel dünya görüşü çerçevesinde oluşturulan inanç dünyalarına yönelik aktarımları verilmiştir. Çalışmanın evrenini Afyonkarahisar ili oluşturmuştur. Çalışmada kullanılan malzemeler sözlü, yazılı ve elektronik kaynaklardan elde edilmiştir. Sözlü kaynaklardan gerçekleştirilen derleme çalışması; ekonomik uğraşı genellikle tarım ve hayvancılığa dayanan, kırsal çevre özellikleri gösteren, fazla göç olayları yaşamayan ve teknolojiye uzak bölgelerde yapılmıştır. Derleme çalışması sırasında daha önceden hazırlanmış yarı-yapılandırılmış mülakat formlarıyla birlikte, nitel araştırmaya dayanılarak katılımlı ve katılımsız gözlem ve derinlemesine görüşme (mülakat) teknikleri kullanılmıştır. Ayrıca çalışma yapısal-işlevselci kuram çerçevesinde değerlendirilmiştir.}, number={3}, publisher={İsmail Abalı}