TY - JOUR T1 - القدس في الأدب الأفريقي العربي: رمز للهوية والمقاومة TT - Batı Afrika Arap Edebiyatında Kudüs: Bir Kimlik ve Direniş Sembolü AU - Maiga, Mohamadou Aboubacar PY - 2024 DA - December Y2 - 2024 DO - 10.61304/did.1544106 JF - Diyanet İlmi Dergi PB - Diyanet İşleri Başkanlığı WT - DergiPark SN - 1300-8498 SP - 1525 EP - 1554 VL - 60 IS - 4 LA - ar AB - تحتل القدس مكانة كبيرة في العالم الإسلامي، سواء من الناحية التاريخية أو الدينية، وتعتبر رمزاًً مركزياًً للهوية الإسلامية العربية. إذ تضم المسجد الأقصى، أولى القبلتين وثالث الحرمين الشريفين، مما جعلها تحتل مكانة خاصة في قلوب المسلمين عبر العصور. تهدف هذه الدراسة إلى تناول تمثيل القدس في الأدب العربي الأفريقي واستكشاف الروابط بين هذا التمثيل والهوية الإسلامية العربية، إلى جانب التركيز على الوضع المحتل للقدس ودوره في تشكيل هذا الأدب. تستند الدراسة إلى تحليل مجموعة من الأعمال الأدبية لكتّّاب وأدباء أفارقة مستعربين من دول الغرب الإفريقي مثل مالي، السنغال، نيجيريا، غينيا، النيجر، موريتانيا، غانا، وتوغو. تبرز هذه الأعمال القدس كأكثر من مجرد مكان جغرافي، إذ يتم تقديمها كرمز للنضال والمقاومة ضد الظلم والاحتلال، وتجسيد لقيم العدالة والكرامة في الوعي الإسلامي. بالإضافة إلى ذلك، تكشف الدراسة عن أن القدس تشكل بُُعداًً هاماًً في الهوية الدينية والسياسية للمسلمين في تلك المنطقة، حيث يُُنظر إليها كمصدر إلهام لنضالاتهم ضد القهر السياسي والاجتماعي. يعتقد هؤلاء الأدباء أن القدس تمثل رمزاًً أعمق من الصراعات الجغرافية والسياسية، فهي تجسد وحدة الأمة الإسلامية والعربية في وجه التحديات العالمية. ومن هنا، يظهر جلياًً أن قضية القدس ليست مجرد مسألة إقليمية تخص فلسطين وحدها، بل هي قضية إسلامية عالمية تمس وجدان الأمة بأسرها، وتحظى بدور أساسي في تشكيل الخطاب الأدبي في إفريقيا الغربية. KW - تحليل KW - تنديد KW - دفاع KW - القدس KW - الغرب الإفريقي KW - الأدب الإفريقي N2 - Kudüs, İslâm dünyası için hem tarihî hem de dinî açıdan büyük bir öneme sahip olan bir şehirdir. İlk kıble ve üçüncü kutsal harem olan Mescid-i Aksa’yı bünyesinde barındıran Kudüs, yüzyıllardır Müslümanların gönüllerinde özel bir yere sahiptir. Bu çalışmanın amacı, Batı Afrika edebiyatında Kudüs temsilinin nasıl işlendiği ve bu temsilin Müslüman-Arap kimliği ile Kudüs’ün işgal altındaki durumu arasındaki ilişkiyi incelemektir. Özellikle Mali, Senegal, Nijerya, Gana, Togo, Nijer, Gine ve Moritanya gibi ülkelerin yazarlarının eserlerinde Kudüs’e atfedilen anlamlar ve bu şehir üzerinden dile getirilen duyguların incelenmesi hedeflenmektedir. Bu çalışma, Batı Afrika edebiyatında Kudüs temsilinin, bu bölgedeki Müslümanların kimlik inşası ve siyasi bilinçlenme süreçlerinde önemli bir rol oynadığını ortaya koymaktadır. Batı Afrika yazarları, eserlerinde Kudüs’ü sadece coğrafi bir yer olarak değil, aynı zamanda Müslüman-Arap kimliğinin bir parçası ve adaletsizliğe karşı mücadele sembolü olarak görmektedir. Bu durum, Kudüs meselesinin sadece bölgesel değil, aynı zamanda küresel bir Müslüman sorunu olduğunu bir kez daha göstermektedir. CR - Alby, Ebubekir İsa. Divânu’r-Riyad. İlorin: Matbaatu alby, 2005. CR - B. Killing, Suzan. et-Târîhu’l-hafiy, el-Vâki` es-sirry. Cuzûrun ve vâki-u’l-filistinyyûn el-efârika. çev. Salah ez-Zuru. Kudüs: Mektebetü’l-Endülüs, 1998. CR - Cemil, Abdullah. Enâtü’l-Kudüs. Kano: Mektebetu’şair, Kesâidî, 4458,1a,19b. Cevf, Muhammed. Târihu’l-medâris el-Kurâniyyah bi garbi İfrikiyyâ. Senegal: Matbaa mahallîye, 1998. CR - Diabate, Ebû Cafer Muhammed. “Şezâ’ el-mevedde”. Sahifetü’s-sadâka 1/35 (Ağustos, 2002), 148-170. CR - Hakikî, Abdüsselam Murtaza. Yâ Çeyşü’l-akîde. Ilorin: Maktaba mahalliye, ts. CR - Jake, C. Miller. “African-Israeli Relations: Impact on Continental Unity”. Middle East Journal 29/4 (Autumn, 1975), 393-408. CR - Jean, Baptiste. “Onana, L’afrique, Les Palestiniens et Israël : Système a Double Entente”. Outre-Terre 14/1 (2006), 393-401, doi 10.3917/oute.014.0393. CR - Kaba, İmrân. eş-Şi’rul-Arabî fi’l-garbi’l-İfrîkî hilale’l-karni’l-işrîn el-mîlâdî. Fas: Menşûrâti’l-munazzameti’l-islâmiyye li’t-terbiye ve’l-ulum ve’s-sekâfe, 2011. CR - Mecmûatü Müellifin. el-Arap ve’l-dâiretü’l-İfrîkiyye. Beyrut: Merkezu’d- dirâsâti’l-arabiyye, 2005. CR - Muâz, Mehdi el-Hac. Maâsâtü Filistin. Niamey: Mektebetü’ş-şair, el-âlemü’l- arabi, 16,1a, 09b. CR - Muhammed Musa, Abdulkadir. Resâu’l-kâid el-azîm şeyh Ahmed Yasin. Akra: Mektebetü’ş-şair, el-Mücahidin, 13,1a,18b. CR - Rabî‛, Muhammed Abdülaziz. İsrail ve’l-kâretü’l-İfrîkiyye: el-Eb’âd ve’lmehâtır. Amman: Dâru’l-Kermel Sâmid, 1986. CR - Salih, Ömer Muhammed. es-Sekâfetü’l-Arabiye el-İslâmiyye fî garbi İfrîkiyye. Beyrut: Dâru’l-Kutubi’l-ilmiye, 2005. CR - Sâr, Abdülaziz. Sarkatün fi vechi’l-yehûd. Senegal: Mektebetü’ş-şair, Kadâyâ Âlemiyye,1113, 1a, 27c. CR - Sîdî Vuld, Muhammed el-Emin. “el-Kadiyyetü’l-Filistiniyye fi’ş-şiiri’l-Moritanî”. Mecelletü’l-âdâb 101 (Nisan, 2017), 12-35. CR - Vatare, Bedreddin Muhammed Yakup. Hadikatü’l-ezhâr fî medhi’n-nebiyyi’l- muhtâr. Abijan: Matbaa mahalliye, ts. UR - https://doi.org/10.61304/did.1544106 L1 - https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/4193108 ER -