@article{article_1547377, title={Gelibolulu Mustafa Âlî’nin Nevâdirü’l-Hikem İsimli Eseri}, journal={Edebiyat ve Beşeri Bilimler Dergisi}, pages={94–110}, year={2025}, DOI={10.55590/literatureandhumanities.1547377}, author={Lokmacı, Süleyman}, keywords={Osmanlı Tarih Yazıcılığı, 16. yüzyıl, Mustafa Âlî, Gelibolulu, Nevâdirü’l-Hikem.}, abstract={Gelibolulu Mustafa Âlî’nin "Nevâdirü’l-Hikem" adlı eseri, 16. yüzyıl Osmanlı toplumunun sosyal, kültürel ve dini yapısına dair derinlemesine bir inceleme sunmaktadır. Eser, İslam’ın ilk dönemlerindeki manevî zenginlik ile Osmanlı dönemindeki entelektüel gerileme arasında çarpıcı bir karşılaştırma yapmaktadır. Âlî, dönemin ulemasının yüzeyselliğine, toplumdaki ahlakî bozulmaya ve siyasî istikrarsızlığa dikkat çekerek, eleştirel bir bakış açısı sergilemiştir. Âlî, eserinde döneminin âlimlerini ve toplumun genelini eleştirirken, İslam’ın ilk dönemlerindeki manevi zenginliğe ve âlimlerin üstün özelliklerine vurgu yapmaktadır. Özellikle Osmanlı toplumundaki ilmiye sınıfının yüzeyselliğe düştüğünü, derinlemesine bilgi arayışından uzaklaştığını ve toplumun genelinde ahlakî çöküşün başladığını belirtir. Eserde hilafet meselesi, kader ve ömür kavramları, çok eşlilik, insanın meslek seçimi gibi konular detaylı bir şekilde incelenmiştir. Âlî, bu konularda kendi özgün yorumlarını sunarak, İslam düşüncesine yeni bir bakış açısı getirmiştir. Özellikle hilafet meselesindeki yorumları, İslam dünyasında yüzyıllardır süregelen tartışmalara yeni bir boyut katmıştır. Âlî, eserinde sadece dinî ve felsefî konulara değil, aynı zamanda dönemin sosyal ve kültürel hayatına da yer vermiştir. Sanat, müzik, edebiyat ve güzellik gibi konularda geçmişle kendi çağını karşılaştıran yazar, zamanla bu değerlerin kaybolduğunu ve toplumun maddiyatçı bir hale geldiğini ifade etmektedir. "Nevâdirü’l-Hikem", aynı zamanda Âlî’nin kişisel deneyimlerini ve düşüncelerini de yansıtmaktadır. Eser boyunca yazar, kendi yaşadığı haksızlıkları ve değersizleştirilmeyi örnek vererek, dönemin sosyal yapısındaki adaletsizlikleri eleştirir. "Nevâdirü’l-Hikem", Osmanlı düşünce tarihinde önemli bir yere sahip olup, dönemin sosyal ve kültürel yapısını anlamak isteyenler için değerli bir kaynak niteliğindedir. Eser, aynı zamanda İslam düşüncesinin farklı alanlarına dair derinlemesine bir inceleme sunarak, bu alandaki çalışmalara önemli katkılar sağlamaktadır.}, number={74}, publisher={Atatürk Üniversitesi}