TY  - JOUR
T1  - DOĞU AKDENİZ ENERJİ JEOPOLİTİĞİ VE BÖLGESEL GÜÇ MÜCADELESİ BAĞLAMINDA SAHİLDAR DEVLETLERİN ULUSAL GÜVENLİK ALGILARI
TT  - THE NATIONAL SECURITY PERCEPTIONS OF COASTAL STATES IN THE CONTEXT OF EASTERN MEDITERRANEAN ENERGY GEOPOLITICS AND REGIONAL POWER STRUGGLE
AU  - Duman, Ömer
PY  - 2025
DA  - April
Y2  - 2025
DO  - 10.58884/akademik-hassasiyetler.1554152
JF  - Akademik Hassasiyetler
PB  - Hüzeyfe Süleyman ARSLAN
WT  - DergiPark
SN  - 2148-5933
SP  - 632
EP  - 666
VL  - 12
IS  - 27
LA  - tr
AB  - Doğu Akdeniz, stratejik konumu nedeniyle uzun zamandır jeopolitik güç mücadelelerinin odak noktası olmuştur. 20.yüzyılın son çeyreğinden itibaren Doğu Akdeniz havzasında hidrokarbon rezervlerinin keşfedilmesiyle bölgenin enerji jeopolitiği ve bölgesel güç mücadelesi çetin bir hal almıştır. Bu anlamda Doğu Akdeniz’de doğal gazın keşfedilmesi ile enerji ve bölgesel güç mücadelesinde etkili olan sahildar ve sahildar olmayan devletler Doğu Akdeniz’e yönelik dış politikalarında değişikliğe gitmişlerdir. Bu tarihten itibaren, Doğu Akdeniz'deki etkili kıyı devletleri deniz yetki alanlarını belirlemek, sondaj faaliyetleri yürütmek, doktrinler ilan etmek, zirveler düzenlemek ve doğal gaz boru hattı projeleri planlamak gibi önemli girişimlerde bulunmuştur. Böylece bu devletlerin girişimleri ile Doğu Akdeniz’de ulusal çıkarların korunması hedeflenmiştir. Öyle ki, Doğu Akdeniz'deki kıyı devletleri bölgesel çıkarlarını zedeleyecek her türlü eylemi ulusal güvenliklerine doğrudan bir tehdit olarak algılamaktadır. Doğu Akdeniz havzasındaki önemli sorunlar da kıyıdaş devletlerinin ‘‘ulusal güvenliğine tehdit’’ niteliğini taşımaktadır. Bu çalışma Doğu Akdeniz'deki sahildar devletlerinin dış politika kararlarında ulusal güvenliğe nasıl öncelik verdiklerini incelemektedir. Bu çalışma, ulusal güvenlik ve stratejik çıkarların Doğu Akdeniz'e kıyısı olan devletlerin dış politika kararlarını temelden şekillendirdiği sonucuna varmakta ve bu devletlerin jeopolitik stratejilerine eleştirel bir bakış açısı sunmaktadır.
KW  - Doğu Akdeniz
KW  - Enerji Jeopolitiği
KW  - Bölgesel Güç Mücadelesi
KW  - Sahildar Devletler
KW  - Ulusal Güvenlik Tehdidi
N2  - The Eastern Mediterranean has long been a focal point of geopolitical power struggles due to its strategic location. Since the last quarter of the 20th century, with the discovery of hydrocarbon reserves in the Eastern Mediterranean basin, the energy geopolitics of the region and the regional power struggle have become more intense. In this sense, with the discovery of natural gas in the Eastern Mediterranean, coastal and non-coastal states, which are effective in the energy and regional power struggle, have changed their foreign policies. Since then, influential coastal states in the Eastern Mediterranean have taken significant steps, such as defining maritime jurisdiction zones, conducting drilling activities, declaring doctrines, organizing summits, and planning natural gas pipeline projects. Thus, the initiatives of these states have aimed to protect national interests in the Eastern Mediterranean. Coastal states in the Eastern Mediterranean perceive any action undermining their regional interests as a direct threat to national security. In addition, important problems in the Eastern Mediterranean basin also constitute a “threat to the national security” of the coastal states. This study examines how coastal states in the Eastern Mediterranean prioritize national security in their foreign policy decisions. This study concludes that national security and strategic interests fundamentally shape the foreign policy decisions of Eastern Mediterranean coastal states, offering a critical perspective on their geopolitical strategies.
CR  - Acer, Y. (2019). Doğu Akdeniz’de deniz yetki alanları ve Türkiye-Libya mutabakatı. SETA Analizi, (301), 7-15.
CR  - Acer, Y. (2020). Doğu Akdeniz’de Yunanistan-Mısır deniz sınırı antlaşması ve Türkiye. Adalet Dergisi, (65), 13-26.
CR  - Akan, S. (2024). Deniz güvenliği ve bölgesel sahiplik ilkesi perspektifinden Doğu Akdeniz. E. Arpa (Ed.), Akdeniz’de güvenlik, istikrar ve iş birliği içinde (s. 81-106.). Ortadoğu Yayınları.
CR  - Allahoum, R. (2020, Jan 9). Libya’s war: Who is supporting whom. Al Jazeera. 15 Eylül 2024 tarihinden https://www.aljazeera.com/news/2020/1/9/libyas-war-who-is-supporting-whom adresinden edinilmiştir.
CR  - Anadolu Ajansı. (20224, 5 Aralık). GKRY'nin İsrail'den "Demir Kubbe" hava savunma sistemini teslim aldığı iddiası. 21 Aralık 2024 tarihinde https://www.aa.com.tr/tr/dunya/gkrynin-israilden-demir-kubbe-hava-savunma-sistemini-teslim-aldigi-iddiasi/3414410 adresinden edinilmiştir.
CR  - Arı, T. (2017). Geçmişten günümüze ORTA DOĞU Irak, İran, ABD, Filistin sorunu ve Arap Baharı 2.cilt. Bursa: Alfa Yayınevi.
CR  - Arıdemir, H. & Allı, Ç. (2019). Doğu Akdeniz bölgesindeki münhasır ekonomik bölge tartışmalarının analizi. İktisadi İdari ve Siyasal Araştırmalar Dergisi, 4(10), 188-202.
CR  - Armaoğlu, F. (2007). 20. yüzyıl siyasi tarihi (Cilt 1-2: 1914-1995) (Genişletilmiş 16.Baskı). İstanbul: Alkım Yayınevi.
CR  - Armaoğlu, F. (2019). Filistin meselesi ve Arap-İsrail savaşları (1948-1988) (5.Baskı). İstanbul: Kronik Kitap.
CR  - Aslan, A. (2024). Hiyerarşi ve uluslararası ilişkiler: Yakın Doğu uluslararası düzeni. E. Arpa (Ed.). Akdeniz’de güvenlik, istikrar ve iş birliği içinde (s. 9-42). Ortadoğu Yayınları.
CR  - Associated Press. (2024, Eylül 9). Cyprus and the US sign a defense deal outlining ways to tackle regional crises. 15 Eylül 2024 tarihinde https://apnews.com/article/cyprus-us-defense-agreement-security-humanitarian-crisis-a53baa3af6173fb6c9886d16ff5bf0fe adresinden edinilmiştir.
CR  - Bayar, G. (2019, Kasım 27). Libya hails deal with Turkey on maritime boundaries. Anadolu Agency Energy. 10 Haziran 2024 tarihinde  https://www.aa.com.tr/en/energy/energy-security/libya-hails-deal-with-turkey-on-maritime-boundaries/27600 adresinden edinilmiştir.
CR  - BBC News Türkçe. (2019, Aralık 6). Doğu Akdeniz: Türkiye-Libya anlaşması bölgede dengeleri nasıl etkiler?. 08 Kasım 2024 tarihinde https://www.bbc.com/turkce/haberler-dunya-50682215 adresinden edinilmiştir.
CR  - BBC News Türkçe. (2022, 5 Ağustos). Abdülhamid Han: İlk sondajı için demir alan geminin maliyeti ne kadar, özellikleri neler? 28 Ocak 2025 tarihinde https://www.bbc.com/turkce/articles/cl57xxzj7yzo adresinden edinilmiştir.
CR  - BBC News Türkçe. (2022, Ekim 10). Türkiye-Libya hidrokarbon anlaşmasına Yunanistan ve Mısır’dan tepki. 11 Haziran 2024 tarihinde https://www.bbc.com/turkce/articles/c2eq524lveyo adresinden edinilmiştir.
CR  - Bektaş, A. (1993). Ortadoğu’da barışın ayak sesleri ve Filistin sorununa tarihsel bir bakış. İstanbul: Bağlam Yayıncılık.
CR  - Braudel, F. (1989). Akdeniz ve Akdeniz dünyası (birinci cilt) (Çev. M. A. Kılıçbay). Eren Yayıncılık.
CR  - Canik, M. E., Erdem, Ö. & Nedim, H. (2024, Eylül 12). İsrail'in 342 gündür saldırılarını sürdürdüğü Gazze'de can kaybı 41 bin 118'e çıktı. Anadolu Ajansı, 15 Eylül 2024 tarihinde, https://www.aa.com.tr/tr/dunya/israilin-342-gundur-saldirilarini-surdurdugu-gazzede-can-kaybi-41-bin-118e-cikti/3328312 adresinden edinilmiştir.
CR  - CURTIS. (2024). UNCLOS, 08 Kasım 2024 tarihinde https://www.curtis.com/glossary/public-international-law/unclos#:~:text=UNCLOS%20is%20the%201982%20United,respect%20to%20the%20maritime%20environment adresinden edinilmiştir.
CR  - Delimitation Treaties Infobase (2004, Jan 7). Agreement between the Republic of Cyprus and the Arab Republic of Egypt on the delimitation of the exclusive economic Zone 17 February 2003. 05 Haziran 2024 tarihinde https://faolex.fao.org/docs/pdf/bi-49011E.pdf adresinden edinilmiştir.
CR  - Dervişoğlu, S. (2023, 20 Mart). Denize hâkim olan cihana hâkim olur. TASAM. 27 Ocak 2025 tarihinde https://tasam.org/tr-TR/Icerik/70289/denize_hakim_olan_cihana_hakim_olur  adresinden edinilmiştir.
CR  - DEHUKAM. (2025). Türkiye’nin deniz mekânsal planlaması.23 Nisan 2025 tarihinde https://dmpturkiye.dehukam.org/ adresinden edinilmiştir.
CR  - Duman, Ö. (2022). Uluslararası hukuk açısından Libya’daki istikrar arayışları ve demokrasi deneyimi. Batman Üniversitesi Yaşam Bilimleri Dergisi, 12(2), 21-43.
CR  - Durul, T. (2022). 5 soruda Yunanistan'ın Doğu Ege adalarını silahlandırması. 28 Ocak 2025 tarihinde https://www.aa.com.tr/tr/gundem/5-soruda-yunanistanin-dogu-ege-adalarini-silahlandirmasi/2615986 adresinden edinilmiştir.
CR  - Fletcher, M. E. (1958). The Suez Canal and world shipping, 1869-1914. The Journal of Economic History, 18(4), 556-573.
CR  - Gafarlı, T. (2019). Standing against all odds: Turkey’s position in the Eastern Mediterranean. TRT World Research Centre, Discussion Paper, 1-22.
CR  - Gardosh, M., Yehezkel, D., Binyamin, B. & Michael, R. (2008). The Levant basin offshore Israel: stratigraphy, structure, tectonic evolution and ımplications for hydrocarbon exploration. 06 Haziran 2024 tarihinde https://www.gov.il/BlobFolder/reports/gardosh-et-al-report-2008-4/en/report_2008_GSI-4-2008.pdf adresinden edinilmiştir.
CR  - Goldstein, J. S. & Pevehouse, J. C. (2021). Uluslararası ilişkiler (3.Baskı). (Çev. Prof. Dr. Haluk Özdemir). Ankara: Serbest Akademi.
CR  - Gürdeniz, C. (2023). Doğu Akdeniz Mavi Vatan’ın güney cephesi (6.Baskı). Ankara: Pankuş Yayınları.
CR  - Gürel, A., Fiona, M. & Harry, T. (2013). TheCyprus hydrocarbons ıssue: context, positions and future scenarios. PCC REPORT 1/2013.
CR  - Hagan, C. B. (Nov., 1942). Geopolitics. The Journal of Politics, 4(4), 478-490.
CR  - Hatipoğlu, E. (2021). Türkiye, Birleşmiş Milletler ve Kıbrıs sorunu. T. Arı ve M. H. Caşın (Ed.). DOĞU AKDENİZ uluslararası güç mücadelesinin yeni arenası içinde (1.Baskı, s. 27-41). İdeal Kültür ve Yayıncılık.
CR  - Helfont, S. (2021). Turkish-Egyptian maritime negotiations: hype or substance?. INSS Insight, (1447), 1-4.
CR  - Henderson, S. (2014). Natural gas in the Palestinian authority: the potential of the Gaza marine offshore field. The German Marshall Fund of United States, Eastern Mediterranean Energy Project. 1-10.
CR  - Independent (2021, April 12). Turkey, Libya recommit to contested maritime borders deal. 10 Haziran 2024 tarihinde https://www.independent.co.uk/news/world/europe/turkey-libya-recommit-to-contested-maritime-borders-deal-libya-recep-tayyip-erdogan-tripoli-turkey-libyan-national-army-b1830316.html adresinden edinilmiştir.
CR  - Karbuz, S. (2012). Natural gas resources in the Eastern Mediterranean: challenges and opportunities. IEMed. 05 Haziran 2024 tarihinde https://www.iemed.org/publication/natural-gas-resources-in-the-eastern-mediterranean-challenges-and-opportunities/ adresinden edinilmiştir.
CR  - Kaymal, T. (2017). “Denizlere hâkim olan cihana hâkim olur” sözünü kim söylemiştir? Bahriye Enstitüsü. 27 Ocak 2025 tarihinde https://bahriyeenstitusu.org/2017/05/30/denizlere-hakim-olan-cihana-hakim-olur-sozunu-kim-soylemistir/ adresinden edinilmiştir.
CR  - Keser, U. (2006). Kıbrıs’ın stratejik önemi bağlamında adada askeri faaliyetler ve ilgili tarafların askeri gücü. Güvenlik Stratejileri Dergisi, 2(3), 114-147.
CR  - Livni E. & Gupta, G. (2023, Nov 20). What we know about the war between Israel and Hamas. The New York Times. 15 Eylül 2024 tarihinde https://www.nytimes.com/article/israel-gaza-hamas-what-we-know.html adresinden edinilmiştir.
CR  - Mahan, A. T. (2023). Deniz gücünün tarih üzerine etkisi (2.Baskı). İstanbul: Q-Matris Yayınları.
CR  - Maritime Directory. (2016). Cyprus oil and gas industry: Lloyd's Register crucial role in oil and gas development strategies. 08 Kasım 2024 tarihinde https://www.maritimedirectory.com.mt/newsread.asp?l=e&ID=4001 adresinden edinilmiştir.
CR  - Mavivatan.net. (2023). Mavi Vatan kavramı ve önemi. 28 Ocak 2025 tarihinde https://mavivatan.net/mavi-vatan-kavrami-ve-onemi/ adresinden edinilmiştir.
CR  - Middle East Monitor (2024, Dec 5). Cyprus takes delivery of Israeli air defence system. 21 Aralık 2024 tarihinde https://www.middleeastmonitor.com/20241205-cyprus-takes-delivery-of-israeli-air-defence-system/ adresinden edilmiştir.
CR  - Middle East Monitor. (2019, January 15). Eastern Mediterranean countries establish gas forum. 13 Haziran 2024 tarihinde https://www.middleeastmonitor.com/20190115-eastern-mediterranean-countries-establish-gas-forum/ adresinden edinilmiştir.
CR  - Mourad, M. (2020, August 6). Egypt and Greece sign agreement on exclusive economic zone. Reuters. 05 Haziran 2024 tarihinde https://www.reuters.com/article/idUSKCN25222G/ adresinden edinilmiştir.
CR  - NTV. (5 Aralık 2024). Gerilimi tırmandıracak hamle: İsrail'in "Demir Kubbe"si Güney Kıbrıs'ı koruyacak. 21 Aralık 2024 tarihinde https://www.ntv.com.tr/galeri/dunya/gerilimi-tirmandiracak-hamle-israilin-demir-kubbesi-guney-kibrisi-koruyacak,yGZqdTUQFEmoy9P5QZgkkQ adresinden edilmiştir.
CR  - Oil Price. (20 Apr 2017). Oil majors see huge opportunity in Eastern Mediterranean. 27 ocak 2025 tarihinde https://oilprice.com/Energy/Energy-General/Oil-Majors-See-Huge-Opportunity-In-Eastern-Mediterranean.html adresinden edilmiştir.
CR  - Okuduci, İ. (2022, Haziran 8). Lübnan ile İsrail arasındaki tartışmalı deniz sınırı gerilimi yeniden tırmanıyor. Anadolu Ajansı. 07 Haziran 2024 tarihinde https://www.aa.com.tr/tr/dunya/lubnan-ile-israil-arasindaki-tartismali-deniz-siniri-gerilimi-yeniden-tirmaniyor-/2608462 adresinden edinilmiştir.
CR  - Oruç, H. (2020). İsrail ve Filistin’in Doğu Akdeniz politikası. İ. N. Telci ve R. Yorulmaz (Ed.). Uluslararası siyasette DOĞU AKDENİZ içinde (1.Baskı, s. 201-239). Ortadoğu Yayınları.
CR  - Özgür, H. K. (2017). Eastern Mediterranean hydrocarbons: regional potential, challenges ahead, and the ‘hidrocarbon-ization’ of the cyprus problem. Perceptions, 2 (2-3), 31-56.
CR  - Özman, A. (1984). Birleşmiş Milletler deniz hukuku sözleşmesi. İstanbul Deniz Ticaret Odası Yayınları. 11 Haziran 2024 tarihinde http://www.turkishgreek.org/index.php/kuetuephane/item/153-unclos-turkish adresinden edinilmiştir.
CR  - Pazarcı, H. (2018). Uluslararası hukuk (17.Baskı). Ankara: Turhan Kitapevi
CR  - Pirinççi, F. (2021). Türkiye’nin Doğu Akdeniz politikası: jeopolitik bir değerlendirme. B. Duran, K. İnat ve M. Caner (Ed.). Türk Dış politikası yıllığı 2020 içinde (1.Baskı, s. 45-64). SETA Yayınları.
CR  - Psaropoulos, J. T. (2020, Jan 2). Greece, Israel, Cyprus, move to build East Med gas pipeline. Al jazeera. 13 Haziran 2024 tarihinde https://www.aljazeera.com/economy/2020/1/2/greece-israel-cyprus-move-to-build-east-med-gas-pipeline adresinden edinilmiştir.
CR  - Reuters (2019, April 5). Lebanon announces new blocks for offshore energy work. 07 Haziran 2024 tarihinde https://www.reuters.com/article/idUSKCN1RH15R/ adresinden edinilmiştir.
CR  - Reuters (2024, Dec 5). Cyprus takes delivery of Israeli air defence system, report says. 21 Aralık 2024 tarihinde https://www.reuters.com/world/middle-east/cyprus-takes-delivery-israeli-air-defence-system-report-says-2024-12-05/ adresinden edilmiştir.
CR  - Roucek, J. S. (1953). The geopolitics of the Mediterranean, I. The American Journal of Economics and Sociology. 12(4), 347-354.
CR  - Salık, N. (2023). Foreign policy analysis and critical geopolitics: beginning of a new dialog?. Külliye Uluslararası Sosyal Bilimler Dergisi, 4(2), 189-208.
CR  - Salihoğlu, K. C. (2020). Küresel güç odağında Kıbrıs sorunu ve bölgesel enerji denklemi Doğu Akdeniz’de satranç (1.Basım). İstanbul: Kaynak Yayınları.
CR  - Sevim, C. (2012). Küresel enerji jeopolitiği ve enerji güvenliği. Journal of Yasar University, 26(7), 4378-4391.
CR  - Skeet, I. (1996). Geopolitics of energy. energy exploration & exploitation, 14(3/4), 14th CERI Internaiıonal Oil And Gas Markets Conference Calgary September 1995, 265-272.
CR  - Sprout, H. (January, 1954). Geopolitical theories compared. Naval War College Review, 6(5), 19-36.
CR  - Sukkarieh, M. (2024). Between tales and facts: the long saga of Gaza marine. Public Policy & International Affairs (IFI), Analysis, 1-9.
CR  - Telci, İ. N. & Yorulmaz, R. (2020). Bölgesel rekabetten küresel güç mücadelesine Doğu Akdeniz. İ. N. Telci ve R. Yorulmaz (Ed.). Uluslararası siyasette Doğu Akdeniz içinde (1.Baskı, s. 7-17). Ortadoğu Yayınları.
CR  - Telci, İ. N. (2020). Mısır’ın Doğu Akdeniz politikası. İ. N. Telci ve R. Yorulmaz (Ed.). Uluslararası siyasette Doğu Akdeniz içinde (1.Baskı, s. 187-199). Ortadoğu Yayınları.
CR  - Temizer, M. (2020). Türkiye'nin denizlerdeki enerji filosu. 28 Ocak 2025 tarihinde https://www.aa.com.tr/tr/ekonomi/turkiyenin-denizlerdeki-enerji-filosu/1949802 adresinden edinilmiştir.
CR  - The Economist. (2020). A row between Turkey and Greece over gas is raising tension in the eastern Mediterranean. 09 Kasım 2024 tarihinde https://www.economist.com/international/2020/08/20/a-row-between-turkey-and-greece-over-gas-is-raising-tension-in-the-eastern-mediterranean adresinden edinilmiştir.
CR  - United Nations Treaty Collection. (1982). 6.United Nations Convention on the Law of the Sea. 07 Haziran 2024 tarihinde https://treaties.un.org/pages/ViewDetailsIII.aspx?src=TREATY&mtdsg_no=XXI-6&chapter=21&Temp=mtdsg3&clang=_en adresinden edinilmiştir.
CR  - Wilson, A. (May - Jun., 1939). The Suez Canal. International Affairs (Royal Institute of International Affairs 1931-1939), 18(3), 380-395.
CR  - Yaycı, C. (2019). Sorular ve cevaplar ile münhasır ekonomik Bölge (MEB) kavramı. (1.Baskı). İstanbul: Deniz Kuvvetler Komutanlığı Yayınevi.
CR  - Yaycı, C. (2020). Doğu Akdeniz’in paylaşım mücadelesi ve Türkiye. İstanbul: Kırmızı Kedi Yayınevi.
CR  - Yetin, M. (2020). Doğu Akdeniz denkleminin fark edilmeyen aktörü Lübnan. İ. N. Telci ve R. Yorulmaz (Ed.). Uluslararası siyasette doğu akdeniz içinde (1.Baskı, s. 241-256). Ortadoğu Yayınları.
CR  - Yıldız, D. & Yaşar, D. (2012). Doğu Akdeniz’de küresel satranç (1.Baskı). İstanbul: Truva Yayınları.
CR  - Yiallourides, C., Ioannides, N. A. and Partain, R. A. (2022). Some observations on the agreement between Lebanon and Israel on the delimitation of the exclusive economic zone. 09 Kasım 2024 tarihinde https://www.ejiltalk.org/some-observations-on-the-agreement-between-lebanon-and-israel-on-the-delimitation-of-the-exclusive-economic-zone/ adresinden edinilmiştir.
CR  - Yorulmaz, R. & Demirdöğen, O. (2020). Doğu Akdeniz’de enerji mücadelesi ve Türkiye. İ. N. Telci ve R. Yorulmaz (Ed.). Uluslararası siyasette Doğu Akdeniz içinde (1.Baskı, s.19-51). Ortadoğu Yayınları.
CR  - Yücel, Z. (2023). The Limits of the EU’s power in the context of sanctions ımposed to Türkiye in the Eastern Mediterranean. International Journal of Social Inquiry, 16(2), 461–477.
UR  - https://doi.org/10.58884/akademik-hassasiyetler.1554152
L1  - https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/4232292
ER  -