TY  - JOUR
T1  - Klasik Nusayrî Metinlerinde Mezhebe Giriş Dini Eğitim ve Amcalık Geleneği
TT  - The Process of Initiation into the Sect in Classical Nusayrī  Texts: Religious Education and Unclehood Tradition
AU  - Erdoğdu Başaran, Reyhan
PY  - 2025
DA  - April
Y2  - 2025
DO  - 10.29288/ilted.1555438
JF  - İlahiyat Tetkikleri Dergisi
JO  - ilted
PB  - Atatürk Üniversitesi
WT  - DergiPark
SN  - 2458-7508
SP  - 71
EP  - 83
IS  - 63
LA  - tr
AB  - Gālî fırkalar içinde tasnif edilen Nusayrîlik’te mezhebe kabul süreci “Dini Eğitim” (ينيدّلا ميلعتّلا) kapsamında değerlendirilmiştir. Bâtınî bilginin, mezhebe özgü sırların, duaların ve uygulamaların öğretildiği bu eğitim süreci muayyen vakitlerin tayin edildiği sistematik ve planlı bir eğitim ile tamamlanmaktadır. Bu eğitim sürecini tamamlamamış bireylerle paylaşılmayan mezhebi sır (Ma’nâ–Isim–Bâb), yalnızca dini eğitim sürecine kabul edilmiş, ergenlik çağına ulaşmış ve aldığı eğitimi başkalarıyla paylaşmayacağına dair güven duyulan erkek çocuklara aktarılmaktadır. Birey bu eğitim sürecinde belirtilen aşamaları usulüne uygun bir şekilde tamamladığında iman sahibi bir Nusayrî olarak kabul edilir ve bâtınî ilmin zikredildiği meclislerde bulunabilir. Şeyh ile mürid arasında manevi bir bağın tesis edilmesi ilkesine dayanan bu eğitim süreci, Şurbu’s-Sâr (sâr’ın içilmesi), ta‘lîk (bağlanma), ve tefaḳḳuh (derin bilgi edinimi) olarak adlandırılan aşamalardan oluşmaktadır. Şeyh ile mürid arasında kurulan bu manevi bağ, mecazi olarak evlilik akdine benzetilmiş ve bu bağa ilişkin düzenlemeler, evlilik hukukunun temel prensipleri esas alınarak şekillendirilmiştir. Kitabu’l-havî fî ilmi’l-fetavî, Kitabu’l-meşyeha ve et-Ta’lîmü’ddînî’de bu eğitim süreci ile ilgili ayrıntılı bilgiler yer almaktadır. Bu makale, Nusayrî mezhebine kabul sürecini, klasik Nusayrî literatüründe yer alan veriler doğrultusunda detaylı bir şekilde incelemeyi hedeflemektedir.
KW  - Mezhepler Tarihi
KW  - Nusayrilik
KW  - Din Eğitimi
KW  - Amcalık
KW  - Sırrın Gizlenmesi
N2  - In Nusayrīsm, categorized among the Ghulat sects, the process of initiation into the sect is regarded as part of Religious Education (ينيدّلا ميلعتّلا). Through this educational process, bātinī knowledge, sect-specific secrets, prayers, and practices are taught within a systematic and structured framework. The sect’s secrets (Ma’nā–Isim–Bāb), strictly withheld from individuals who have not completed this educational process, are shared exclusively with male youths who have reached maturity, been formally admitted into the educational process, and are trusted to uphold the secrecy of the knowledge. Once an individual successfully completes the prescribed stages of this education, they are acknowledged as a devout Nusayrī and permitted to participate in assemblies where bātinī knowledge is discussed. The educational process, centered on the establishment of a spiritual connection between the sheikh and the disciple, includes the stages of shurb al-sār (consumption of the sār), ta‘līq (spiritual attachment), and tafakkuh (deep understanding). This spiritual bond between the sheikh and disciple is metaphorically compared to a marriage contract, with its associated regulations modeled on the principles of marital law. Kitāb al-Hāwī fī ‘Ilm al-Fatāwī, Kitāb al-Mashyakha, and al-Ta‘līm al-Dīnī give extensive details about this educational process. This article seeks to thoroughly analyze the initiation process into Nusayrīsm, based on data derived from classical Nusayrī literature.
CR  - “Düstur”. Silsiletu’t-Turasi’l-Alevi: Kitabu’l-Aleviyyîn el-Mukaddesîn. Thk. Ebû Mûsâ el-Harîrî – Şeyh Mûsâ et-Tartusî. 9/1228. Lübnan: Dâr li’ecli’l-Marife, 2008.
 
“Fıkhu’l-Kâmer”. Silsiletu’t-Turasi’l-Alevi: Kitabu’l-Aleviyyîn el-Mukaddesîn. Thk. Ebû Mûsâ el-Harîrî – Şeyh Mûsâ et-Tartusî. 9/29-43. Lübnan: Dâr li’ecli’l-Marife, 2008.
CR  - “Kitâbu’l-Meşyeha”. Silsiletu’t-Turasi’l-Alevi: Kitabu’l-Aleviyyîn el-Mukaddesîn. Thk. Ebû Mûsâ el-Harîrî – Şeyh Mûsâ et-Tartusî. 9/141–230. Lübnan: Dâr li’ecli’l-Marife, 2006.
CR  - “Kitâbu’l-tâati metâ tegûmu’s-sâat”. Silsiletu’t-Turasi’l-Alevi: Kitabu’l-Aleviyyîn el-Mukaddesîn. Thk. Ebû Mûsâ el-Harîrî – Şeyh Mûsâ et-Tartusî. 9/361-424. Lübnan: Dâr li’ecli’l-Marife, 2008.
CR  - “Kitabu’l-Yunan”. Silsiletu’t-Turasi’l-Alevi: Kitabu’l-Aleviyyîn el-Mukaddesîn. Thk. Ebû Mûsâ el-Harîrî – Şeyh Mûsâ et-Tartusî. 9/231–358. Lübnan: Dâr li’ecli’l-Marife, 2008.
CR  - Adanî, Süleymân. Kitabu’l-bakuru’s-Sulaymaniyye fi kesfi esrari’d-diyaneti’n-Nusayriyye. Kahire: y.y., 1990.
CR  - Avcu, Ali. İslam’ın İlk Marjinalleri: Gulat-i Şia. Ankara: Fecr, 2020.
CR  - Bağlıoğlu, Ahmet. Nusayrîliğin Teşekkül Süreci, İnanç ve Ritüelleri. Ankara: Ankara Okulu, 2024.
CR  - Bozan, Metin. “Şiî Literatürde Hz. Ali”. Şarkiyat 5 (2011), 4-18.
CR  - Bulut, Halil İbrahim. “Tarih, İnanç, Kültür ve Dini Ritüelleriyle Nusayrîlik”. Ortadoğu Yıllığı (2011), 578–614.
CR  - Dalkılıç, Mehmet. “Nusayriyah: An Esoterıc Lıvıng Religious Sect in the Secular Milieuof Turkish Republic”. Journal 
of Istanbul University Faculty of Theology 17 (2012), 62-64.
CR  - Dalkıran, Sayın. “Tarih-i Cevdet’te İslam Mezhepleri II: Dürzîlik ve Nusayrîlik”. AÜ Türkiye Araştırmaları Enstitüsü Dergisi 21 (2003), 201-217.
CR  - El-Bedevi, Abdurrahman. Mezahibu’l-İslamiyyin. Beyrut: Daru’l-İlm li’l-Melayin, 1997.
CR  - El-Cu’fî, Mufaddal b. Ömer. “Kitâbu’s-sırât”. Silsiletu’t-Turasi’l-Alevi: el-Mecmûʿatü’l-Mufaddaliyye. Thk. Ebû
CR  - Mûsâ el-Harîrî – Şeyh Mûsâ et-Tartusî. 6/95-166. Lübnan: Dâr li’ecli’l-Marife, 2006.
CR  - El-Eş’arî, Ebû’l-Hasan Ali. Makâlâtü’l-İslâmiyyîn ve’htilâfü’l-musallîn. Beyrut: y.y., 1980.
CR  - Eş-Şerif, Münir. el-Müslimûn el-Aleviyyûn: Men hüm ve eyne hüm. Beyrut: Müessesetü’l-Belâğa 1994.
CR  - Erdoğdu Başaran, Reyhan. “Nidâ’dan Takiyye’ye: Nusayrî-Alevî İnancında Nidâ ve Takiyye Uygulaması”. Eskiyeni 46 (2022), 53-71. https://doi.org/10.37697/eskiyeni.1029112.
CR  - Erdoğdu Başaran, Reyhan. “Er-Risâletü’l-Numâniyye Eseri Doğrultusunda Nusayrî-Alevî İnancinda Tevhîd İlkesinin İzahı”. e-Makalat Mezhep Araştırmaları Dergisi 14/2 (2021), 948-969. 10.18403/emakalat.1023074
CR  - Erdoğdu Başaran, Reyhan. Nusayrîlik, İshakîlik, Alevîlik: Tarih, Literatür ve İnanç. Ankara: Eskiyeni, 2023. https://doi. org/10.59402/EE005202417
CR  - Güngör, Özcan. “Değişim ile Takiye Arası Nusayrîler/Arap Aleviler”. İnsan ve Toplum 5/9 (2015), 80. https://doi.org/10.12658/ human.society.5.9.M011
CR  - Hakyemez, Cemil. “Şiî Takiyye İnancının Teşekkülü”. Çorum İlahiyat Fakültesi Dergisi 3/6 (2004), 129-146.
CR  - Harîrî, Ebû Mûsâ – Tartusî, Şeyh Mûsâ. “et-Ta’lîmü’d-dînî”. Silsiletu’t-Turasi’l-Alevi: Kitabu’l-Aleviyyîn el-Mukaddesîn. 9/9-11. Lubnan: Dar li’ecli’l-Marife, 2008.
CR  - Harîrî, Ebû Mûsâ – Tartusî, Şeyh Mûsâ. “Takdîm”. Silsiletu’t-Turasi’l-Alevi; Kitabu’l-Aleviyyîn el-Mukaddesîn. 9/5-7. Lubnan: Dar li’ecli’l-Marife, 2008.
CR  - Hasan, Ahmed Ali – Hasan, Hamid. El-Muslimûn el-Alevîyyûn fi’l-Lübnan. 1. Baskı. y.y.,1989.
CR  - Havaş, Muhammed. An Aleviyyin ve Devletihim el-Mûstakille. Kazablanka: Daru’l-Beyda, 1997.
CR  - Hayyir, Abdurrahman. Yakzatu’l-Muslimin el-Aleviyyin. Thk. Hani el-Hayyir. Şam: Kutub Zatu Faide, 1996.
CR  - Hayyun, Raşid. En-Nusayrîyyetü’l-Alevîyyetü bi’s Suriye: es-Siyasetü Tesadiru’l-Taife. Dar Medarik lil-Nash, 2012.
CR  - Keser, İnan. Nusayrî Alevîlik: Tarih İnanç ve Kimlik. Adana: Karahan Kitabevi, 2016.
CR  - Krieger, B.T. “Marriage, Birth, and batị nī taʾwīl:A Study of Nusạ yrī Initiation Based on the Kitāb al-Ḥ of Abū Saʿīd Maymūn al-Tạ barānī”. Arabic 58 (2011), 53-75. āwī fī ʿilm al-fatāwī
CR  - Lyde, Samuel. The Asian Myster, Illustrated in the History, religion and present state of the Ansaireeh or Nusariris of Syria. Longman, Green, and Roberts, 1860.
CR  - Meşkur, M. Cevad, – Isfahanî, H. Ğ. “Suriye’de Alevîler (Nusayrîler)”. Çev. Şahin Ahmetoğlu. Turkish Journal of Shiite Studies 1/2 (2019), 358-364.
CR  - Osman, Haşim. el-Aleviyyun beyne’l-Ustura ve’l-Hakika. Beyrut: y.y.,1985.
CR  - Paoli, Bruno. “Histoire et religion des alaouites de Syrie”. Minorités en Islam, islam en minorité. Ed. Auteurs Divers. Paris: IISMM, 2021.
CR  - Sarıkaya, Mehmet Saffet. İslam Düşünce Tarihinde Mezhepler. İstanbul: Rağbet Yayınları, 2018.
CR  - Sertkaya, Yasin. Nusayrîlikte Mezhebe Kabul Töreninin Tarihi ve Sosyolojik Tahlili. Uşak: Uşak Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitusu, Yüksek Lisans Tezi, 2019.
CR  - Shannak, Omar A. M. Nusayrîliğin Alt Kolları. Konya: Necmettin Erbakan Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitusu, Yüksek Lisans Tezi, 2022.
CR  - Sonay, Ahmet. “Çağdaş Nusayrî Âlimlerden Abdurrahmân el-Hayyir: Hayatı, Eserleri ve Görüşleri”. Kocatepe Islami Ilimler Dergisi 4/1 (2021), 154–172.
CR  - Suveyri, Emir Ali bin Mansur. “Nur Risalesi”. Silsiletu’t-Turasi’l-Alevi: El-Munazarat ve’l-rudud. Thk. Ebû Mûsâ el-Harîrî – Şeyh Mûsâ et-Tartusî. 12/285-335. Lübnan: Dâr li’ecli’l-Marife, 2014.
CR  - Şehristânî, Muhammed b. Abdülkerîm. el-Milel ve’n-nihal. Ed. Emir Ali Mehna-Ali Hasan Faur. 1-2 Ciltler. Beyrut: Daru’l-Marife, 1993.
CR  - Şenzeybek, Aytekin. Nusayrîlik, Teşekkül Süreci ve Öğretileri. Konya: Palet Yayınları, 2023.
CR  - Şirazî, Hasan b. Hamza. “Şerhu Kitâbi’t-Tenbîh”. Silsiletu’t-Turasi’l-Alevi: Şerhu Kitâbi’t-Tenbih. Thk. Ebû Mûsâ el-Harîrî – Şeyh Mûsâ et-Tartusî. 10. Lübnan: Dâr li’ecli’l-Marife, 2014.
CR  - Taberani, Meymun b. Kasım. “Kitabu’l-havî fî ilmi’l-fetavî”. Silsiletu’t-Turasi’l-Alevi: Resailu’l-hikme’l-Alevîyye. Thk. Ebû Mûsâ el-Harîrî – Şeyh Mûsâ et-Tartusî, 3/45-116. Lübnan: Dâr li’ecli’l-Marife, 2006.
CR  - Tartusî, Şeyh Mûsâ, “Takdîm”. Silsiletu’t-Turasi’l-Alevi: Resailu’l-hikme’l-Aleviyye. Thk. Ebû Mûsâ el-Harîrî – Şeyh Mûsâ et-Tartusî. 1/5-21. Lubnan: Dar li’ecli’l-Marife, 2006.
CR  - Tendler, Bella. Concealment and Revelation: A Study of Secrecy And Initiation among the Nuṣayrı-ʿAlawıs of Syria. New Jerrsey: The Faculty of Princeton University, Doctor of Philosophy, 2012.
CR  - Türk, Hüseyin. Nusayrîlik İnanç Sistemleri ve Kültürel Özellikleri. İstanbul: Kaknüs Yayınları, 2013.
CR  - Yakar, Sumeyra, – Yakar, Emine Enise. “A Critical Comparison Between the Classical Divorce Types of Ḥ� anbalī and Ja‘farī Schools”. Darulfunun İlahiyat 31/2 (2020), 275-98.
CR  - Yaşar, Hakime Reyyan. “ʿAqd Al-Nikāḥ� : Explaining the Nexus Between Marriage and Contract in Islamic Law”. Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 63/1 (2022), 157-84.
 
Yıldız, Harun. “Nusayrîler/Arap Alevîleri’nde Amcalık Kurumu”. Alevilik Araştırmaları Dergisi 8/15 (2018) 1-12.
CR  - Yoldaş, Mehmet Hanifi – Kubat, Mehmet. “Çağdaş Nusayrî Şeyhlerinin Eserlerinde Tanrı Tasavvuru ve Hz. Ali Algısı”. Yakın Doğu Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 10/1 (2024), 1-24
UR  - https://doi.org/10.29288/ilted.1555438
L1  - https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/4238014
ER  -