TY  - JOUR
T1  - Evsizlikte Din ve Maneviyatı Konumlandırmak: Sokak Yaşamında Dini ve Manevi Kaynakların Kullanımı
TT  - Positioning Religion and Spirituality in Homelessness: The Use of Religious and Spiritual Resources in Street Life
AU  - Daşgın, Ayşegül
AU  - Karaman, Hakan
AU  - Yaman, Ömer Miraç
PY  - 2025
DA  - November
Y2  - 2025
DO  - 10.17218/hititsbd.1558882
JF  - Hitit Sosyal Bilimler Dergisi
PB  - Hitit Üniversitesi
WT  - DergiPark
SN  - 2757-7449
SP  - 701
EP  - 720
VL  - 18
IS  - 3
LA  - tr
AB  - Evsizlik; barınma, sağlık, güvenlik ve sosyalleşme gibi temel ihtiyaçlardan kaçınılmaz şekilde mahrum kalınan karmaşık ve çok boyutlu bir sorundur. Bu sorun karşısında din ve maneviyat, evsiz bireyler için güçlü bir destek kaynağı olarak görülmektedir. Bu çalışma en temelde evsiz bireylerin gözünden sokak ortamında din ve maneviyatın etkinliğini anlamaya çalışmıştır. Derinlemesine mülakat aracılığıyla sokak yaşamını deneyimleyen evsiz 14 birey ve evsizlerle çalışma tecrübesine sahip beş gönüllüden veriler alınmıştır. Katılımcılardan alınan veriler, evsiz bireylerin “Din ve İbadet Pratiği”, “Baş Etme Aracı Olarak Din ve Maneviyat” ve “Camilerin Sokaktaki Rolü” olmak üzere üç tema altında tasnif edilmiştir. Buna göre evsiz bireylerin dini inanca ilişkin düşünce ve pratiklerinin sokak öncesindeki dönemle kıyaslandığında sokağın fiziksel yetersizliklerinden dolayı olumsuz etkilendiği belirlenmiştir. Diğer yandan din ve maneviyatın sokakta çeşitli zorluklarla başa çıkmada yardımcı olduğu görülürken, önleyici ve zarar azaltıcı bir rol oynadığı tespit edilmiştir. Bununla birlikte dini ve manevi atmosferin yoğun olarak hissedildiği camilerin, evsizlere yönelik hizmetlerde önemli bir aracı kurum olduğu belirlenmiştir. Ulaşılan veriler, evsizlikle mücadelede din ve maneviyatın önemli bir kaynak olduğunu ve camilerin sokak çalışmalarına sahiplik edebilecek doğal bir Merkez olduğunu göstermektedir. Dolayısıyla sokak çalışmalarında dini ve manevi unsurların daha etkin kullanılması ve camilerin sokak çalışmalarında daha aktif kuruluşlar olarak konumlandırılması ve desteklenmesi önerilmektedir.
KW  - Evsizlik
KW  - din
KW  - maneviyat
KW  - evsizlikle mücadele
KW  - sokak çalışması
N2  - Homelessness, the inevitable deprivation of basic needs such as housing, security, health and social integration is an extremely complex and multidimensional problem. In the face of this problem, religion and spirituality are seen as a strong source of support for homeless individuals. This study basically tried to understand the visibility of religion and spirituality in the street environment from the perspective of homeless individuals. Data were taken from 14 homeless individuals who experienced street life through in-depth interviews and 5 volunteers who had experience in providing assistance to the homeless. The data collected from the participants were classified under 3 themes: religion and worship practice of homeless individuals, religion and spirituality as a coping tool, and the role of mosques on the street. Accordingly, the study determined that the thoughts and practices of homeless individuals related to religious belief are negatively affected by the physical inadequacies of the street compared to the period before the street. The data suggest that religion and spirituality serve as essential resources in combating homelessness, while mosques function as natural hubs for street work. However, the services provided for homeless individuals take an important place in mosques where the religious and spiritual atmosphere is intensely felt. The data obtained indicate that religion and spirituality are considered to be an important resource in the fight against homelessness, and mosques are considered to be a natural center of street work. Therefore, it turns out that religion and spirituality should be used as an important resource in street work, and mosques should be positioned and supported effectively in street work.
CR  - Akyıldız, Y. (2017). Dünyada ve Türkiye’de evsizlik ve uygulamaları. LAÜ Sosyal Bilimler Dergisi, 8(1), 67-91. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/317268
CR  - Akyıldız, Y. (2020). Evsizlere yönelik sosyal hizmet ihtiyacının ekosistem yaklaşımı bağlamında incelenmesi: İstanbul örneği, [Yayınlanmamış Doktora Tezi], Yalova Üniversitesi, Yalova.
CR  - Altunışık, R., Coşkun, R., Bayraktaroğlu, S., & Yıldırım, E. (2010). Sosyal bilimlerde araştırma yöntemleri SPSS uygulamalı. Sakarya: Sakarya Yayıncılık.
CR  - Arvas, F. B. (2017). Öznel iyi-olma hali ile dini inançlar arasındaki ilişki üzerine bir inceleme. Uludağ Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 26(2), 165-201. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/tr/download/article- file/510841
CR  - Barrow, S. M., Herman, D. B., Cordova, P., & Struening, E. L. (1999). Mortality among homeless shelter residents in New York City. American Journal of Public Health, 89(4), 529-534. https://doi.org/10.2105/AJPH.89.4.529
CR  - Başkale, H. (2016). Nitel araştırmalarda geçerlik, güvenirlik ve örneklem büyüklüğünün belirlenmesi. Dokuz Eylül Üniversitesi Hemşirelik Fakültesi Elektronik Dergisi, 9(1), 23-28. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/753041
CR  - Belcher, J. R. (2003). Helping the homeless: what about the spirit of God? Pastoral Psikoloji, 51(3), 179-188. https://doi.org/10.1023/A:1021323123034
CR  - Bodelan, M. (2016). Street social work: essence and specificity. Science and Education, (1), 28-31. https://doi.org/10.24195/2414-4665-2016-1-7
CR  - Brush, B. S., & McGee, E. M. (2000). Evaluating the spiritual perspectives of homeless men in recovery. Applied Nursing Research, 13, 181–186. https://doi.org/10.1053/apnr.2000.9227
CR  - Caton, C. L., Shrout, P., Eagle, P. F., Opler, L. A., Felix, A., & Dominguez, B. (1994). Risk factors for homelessness among schizophrenic men: a case-control study. American Journal of Public Health, 84(2), 265-270. https://doi.org/10.2105/AJPH.84.2.265
CR  - Creswell, J.W. (2013). Araştırma deseni nitel, nicel ve karma yöntem yaklaşımları. Editör. Demir, S.B., Ankara: Eğiten Kitap.
CR  - DiBlasio, F. A., & Proctor, J.H. (1993). Therapists and the clinical use of forgiveness. American Journal of Family Therapy, 21(2). 175-184. https://doi.org/10.1080/01926189308250915
CR  - Douglas, A. N., Jimenez, S., Lin, H. J., & Frisman, L. K. (2008). Ethnic differences in the effects of spiritual well- being on long-term psychological and behavioral outcomes in a sample of homeless women. Cultural Diversity and Ethnic Minority Psychology, 14(4), 344-352. https://doi.org/10.1037/1099- 9809.14.4.344
CR  - Ercan, Ş. (2024). Evsizler, İmamlar ve Caminin Dönüşümü: İstanbul Hz. Kaab Camii Örneği. İstanbul Üniversitesi Sosyoloji Dergisi, 44(2), 555-588. https://doi.org/10.26650/SJ.2024.44.2.0697
CR  - Feinstein, D. (1997). Personal mythology and psychotherapy: Myth-making in psychological and spiritual development. American Journal of Orthopsychiatry, 67(4), 508-521. https://doi.org/10.1037/h0080251
CR  - Görür, F. (2019). Yaşayan Cami Projesi ve Levent Uçkan. Erişim adresi: https://www.bidunyahaber.org/bir-imamdan- daha-fazlasi-levent-uckan/
CR  - Gravell, C. (2013). Lost and found:faith and spirituality in the lives of homeless people. Westminister, UK, Lemos & Crane	Associates. Erişim adresi: https://www.concordatwatch.eu/showdoc.php?org_id=40036&doc_id=4419
CR  - Greene, J. A., Ball, K., Belcher, J. R., & McAlpine, C. (2003). Substance abuse, homelessness, developmental decision-making and spirituality: a women's health problem. Journal of Social Work Practice in the Addictions, 3(1), 39-56. https://doi.org/10.1300/J160v03n01_04
CR  - Gürbüz, G. (2020). Yeni çağ inanışları: faaliyet alanları, etkileri ve görünümlerinin sosyolojik analizi (Antalya örneği), [Yüksek Lisans Tezi], Akdeniz Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Sosyoloji Anabilim Dalı, Antalya.
CR  - Haight, W. L. (1998). “Gathering the spirit” at First Baptist Church: Spirituality as a protective factor in the lives of African American children. Social Work, 43(3), 213-221. https://doi.org/10.1093/sw/43.3.213
CR  - International Network of Social Street Workers, (2008). International Guide on the Methodology of Street Work throughout the World, Bruxelles, Dynamo international. Erişim adresi: https://dynamointernational.org/wp-content/uploads/2021/01/International-Guide-on-the-methodology-of- stree.pdf
CR  - Işıkhan, V. (2004). Yaşlı evsizlere yönelik sosyal hizmet uygulamaları. Toplum ve Sosyal Hizmet, 15(2), 39-50. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/800950
CR  - Işıkhan, V. (2006a) Ruh hastası evsiz kadınların sorunları ve sosyal hizmet yaklaşımları. Toplum ve Sosyal Hizmet Dergisi, 17(1), 37-52.Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/797085
CR  - İlhan, Ö. G. N., & Ergün, Y. D. D. A. (2010). Evsizler ve toplum sağlığı. Sosyal Politika Çalışmaları Dergisi, 20(20), 79- 90. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/198085
CR  - Karaalp, C. (2021). Kur’ân’da “Mescid” kavramı ve Türkiye’de cami hizmetlerinin iyileştirilmesi. Van İlahiyat Dergisi, 9(14), 64-90.Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/1727898
CR  - Karaman, H. (2024). Türkiye'de sosyal hizmet perspektifinden sokağın bir çalışma alanı olarak yeniden yorumu: İstanbul örneğinde bir saha araştırması, [Doktora Tezi], İstanbul Üniversitesi- Cerrahpaşa, İstanbul.
CR  - Karataş, Z. (2015). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. Manevi Temelli Sosyal Hizmet Araştırmaları Dergisi, 1(1), 62-80. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/tr/pub/tushad/issue/31792/350444
CR  - Karslı, N. (2019). Psikolojik iyi oluş ve dindarlık ilişkisi: Trabzon ilahiyat örneği. Recep Tayyip Erdoğan Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, (15), 173-205. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/tr/download/article- file/739491
CR  - Kaya Kılıç, A. ve Aslantürk, H. (2019). Evsizlerin sosyo-demografik özellikleri ve sokak yaşam deneyimleri: Antalya örneği. Toplum ve Sosyal Hizmet, 30(2), 419-432. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/727707
CR  - Kidd, S. A. (2004). “The walls were closing in, and we were trapped” A qualitative analysis of street youth suicide. Youth & Society, 36(1), 30-55. https://doi.org/10.1177/0044118X03261435
CR  - Koehlmoos, T. P., Uddin, M. J., Ashraf, A., & Rashid, M. (2009). Homeless in Dhaka: violence, sexual harassment, and drug-abuse. Journal of Health, Population, and Nutrition, 27(4), 452. https://doi.org/10.3329/jhpn.v27i4.3389
CR  - Koenig, H. G. (2012). Religion, spirituality, and health: The research and clinical implications. International Scholarly Research Notices, 2012(1), 278730. https://doi.org/10.5402/2012/278730
CR  - Korkmaz, NE (2012). Tanrı'ya bağlanma ve iyi olma. Toplum Bilimleri Dergisi, 6(12), 95-112.
CR  - Krefting, L. (1991). Rigor in qualitative research: The assessment of trustworthiness. The American Journal of Occupational Therapy, 45(3), 214-222. https://doi.org/10.5014/ajot.45.3.214
CR  - Kubat, M. (2020). İslâm Toplumunun Birlik ve Beraberliğini Sağlama Merkezleri Olarak Câmi ve Mescidler. Birey ve Toplum Sosyal Bilimler Dergisi, 10(2), 5-31. Erişim adresi: https://doi.org/10.20493/birtop.793588
CR  - Kurnaz, Ş. (2013). Camilerin toplumsal kimlik ve değerlerin oluşmasındaki rolü, [Doktora Tezi], Dokuz Eylül Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü Felsefe ve Din Bilimleri Anabilim Dalı Felsefe ve Din Bilimleri Programı, İzmir.
CR  - Lee, B. A., & Farrell, C. R. (2003). Buddy, can you spare a dime? Homelessness, panhandling, and the public. Urban Affairs	Review, 38(3), 299-324. Erişim adresi: https://citeseerx.ist.psu.edu/document?repid=rep1&type=pdf&doi=74e67d6adfd18cc8dfae4426daf24caea 014be77
CR  - McEwen, M., & Nies, M. A. (2001). Community health nursing: promoting the health of populations. 3.Baskı, Community	Health	Nursing:	Promoting	the	Health	of	Populations. Erişim adresi: https://repository.poltekkeskaltim.ac.id/563/1/Public%20Health%20Nursing%20(%20PDFDrive.com%20).pdf
CR  - Morris, D. M., & Gordon, J. A. (2006). The role of the emergency department in the care of homeless and disadvantaged populations. Emergency Medicine Clinics, 24(4), 839-848. https://doi.org/10.1016/j.emc.2006.06.011
CR  - Osmanoğlu, C. (2014). Din eğitiminin gelişimsel temeli olarak inanç. Bilimname, 27(2), 177-206. Erişim adresi: https://bilimname.erciyes.edu.tr/sayiEri%C5%9Fim%20adresi:lar/201402/20140208.pdf
CR  - Özdemir, U. (2010). Evsizlik ve evsizlere genel bir bakış. Toplum ve Sosyal Hizmet, 21(2), 77-88. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/797235
CR  - Pargament, K. I. (1997). The psychology of religion and coping: Theory, research, practice. New York: Guilford Press, 21-33,	167-197. https://is.muni.cz/el/phil/jaro2008/RLB246/um/K._I._Pargament_Chapters_2  7.pdf
CR  - Piraino, A., Krema, G., Williams, S. M., & Ferrari, J. R. (2014). Hour of HOPE: A spiritual prayer program for homeless adults. Universal Psychology, 2, 1-4. Erişim adresi: https://www.hrpub.org/download/20131215/UJP1- 19400717.pdf
CR  - Schanzer, B., Dominguez, B., Shrout, P. E., & Caton, C. L. (2007). Homelessness, health status, and health care use. American Journal of Public Health, 97(3), 464-469. https://doi.org/10.2105/AJPH.2005.076190
CR  - Sennet, R. (2002). Ten ve taş, Çev:Tuncay Birkan, İstanbul: Metis Yayınları.
CR  - Shuler, P., Gelberg, L., & Brown, M. (1994). The effects of spiritual/religious practices on psychological well-being among inner city homeless women. Nurse Practitioner Forum, 5(2), 106-113. Erişim adresi: https://europepmc.org/article/med/8012240
CR  - Šikić-Mićanović, L. (2010). Homelessness and social exclusion in Croatia. European Journal of Homelessness, 4, 45-64. Retrieved from: https://www.feantsaresearch.org/download/article-2-2532037133574271106.pdf
CR  - Siphai, E. B., & Arslan, T. (2021). Evsizlik sorununun pandemi ile ilişkisi ve Türkiye’deki izdüşümü. Süleyman Demirel Üniversitesi Vizyoner Dergisi, 12(31), 972-987. https://doi.org/10.21076/Vizyoner.813781
CR  - Snodgrass, J. L. (2014). Spirituality and homelessness: Implications for pastoral counseling. Pastoral Psychology, 63, 307-317. https://doi.org/10.1007/s11089-013-0550-8
CR  - Somerville, P. (2013). Understanding homelessness. Housing Theory and Society, 30(4), 384-415. https://doi.org/10.1080/14036096.2012.756096
CR  - Taşkaya, F. N. (2024). Manevi danışmanlık ve rehberlik perspektifinden nefs psikolojisinde ölüm. Türk Manevi Danışmanlık ve Rehberlik Dergisi, (9), 101-138. https://dergipark.org.tr/en/pub/tmdrd/article/1466208
CR  - Torchalla, I., Li, K., Strehlau, V., Linden, I. A., & Krausz, M. (2014). Religious participation and substance use behaviors in a Canadian sample of homeless people. Community Mental Health Journal, 50(7), 862–869. https://doi.org/10.1007/s10597-014-9705-z
CR  - Watson, J., Crawley, J., & Kane, D. (2016). Social exclusion, health and hidden homelessness. Public Health, 139, 96-102. https://doi.org/10.1016/j.puhe.2016.05.017
CR  - Williams, S., & Stickley, T. (2011). Stories from the streets: people's experiences of homelessness. Journal of Psychiatric and Mental Health Nursing, 18(5), 432-439. https://doi.org/10.1111/j.1365- 2850.2010.01676.x
CR  - Yaylı, H. (2012). Küreselleşmenin kentler üzerine etkisi: “İstanbul örneği”. Sosyal Ekonomik Araştırmalar Dergisi, 12(24), 331-356. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/288955
CR  - Yıldırım, A. & Şimşek, H. (2016). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri, Güncelleştirilmiş Geliştirilmiş 5. Baskı, Eğitimde Kuram ve Uygulama Dergisi, Ankara.
CR  - Yılmaz, H. (2007). Hz. Peygamber döneminden günümüze kadınlar ve cami eğitimi. Değerler Eğitimi Dergisi, 5(14), 107-130. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/302526
CR  - Yuca, Y. (2015). Türkiye'de geçmişten günümüze camilerin eğitim fonksiyonları, [Yüksek Lisans Tezi], Uludağ Üniversitesi, Bursa.
UR  - https://doi.org/10.17218/hititsbd.1558882
L1  - https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/4252940
ER  -