TY  - JOUR
T1  - إيمان المقلد (دراسة وصفية تحليلية)
TT  - Mukallidin İmanı: Tanımlayıcı Analitik Çalışma
AU  - Alhallak, Thaer
PY  - 2024
DA  - December
Y2  - 2024
JF  - İtkan Akademik Araştırmalar Dergisi
PB  - Kahramanmaraş İstiklal Üniversitesi
WT  - DergiPark
SN  - 3062-0988
SP  - 70
EP  - 84
IS  - 1
LA  - ar
AB  - تعدّ هذه المسألةُ تقليدية بادئ ذي بدء، غير أنّ خطورةَ النتائج التي ترتبت عليها من إيجاب النّظر وبطلانِ التقليد جعلتها ذات أهمية خاصة، ذلك أنّ إيجابه على طريقة أهل الكلام مما يشقّ على العوام، إذ ليس في قدرة أي إنسان أن ينظرَ بمقتضى الصناعة الكلاميّة، فالله تعالى رفع الحرج عن الخلق والعنت، كما أنّ في بطلان التقليد محظورًا أكبر يلزم منه تكفير أكثر الأمة، ولصعوبة مسألة " أول الواجب "؛ فقد بلغت أقوال أهل الكلام فيها أكثر من أحد عشر قولًا، وعلى الرغم من إنكار نسبة تكفير العوام إلى الأشعري إلا أن بعض متأخري المذهب امتحن الناس في عقائدهم؛ فكفَّروا من قصرت إجابته، وفسخوا نكاحه، وحرّموا ذبيحته. قدمت هذه الورقةُ البحثية تأصيلًا لهذه المسألة الكلامية، وحررت مواضع الاتفاق فيها والاختلاف، ومعنى المقلِّد المختلف في إيمانه، وتناولت أقوال المتكلمين مصحوبة بأدلتهم، مع مناقشتها مناقشة موضوعية علمية، وانتهت إلى نتائج منها: صحة إيمان المقلد بشرط عدم الشك، وتأثيم من قدر على النظر فتركه، وأنّه يكفي العامي الجزم في موافقة الاعتقاد الصحيح، وعدم حصر الاستدلال وفق طريقة المتكلمين، وأن متّبع الكتاب والسنة الصحيحة ليس مقلِّدًا، وكذلك المستدل بالإجماع، وأنّه يُنظر للمسألة بحسب العصر، والبيئة، وشيوع الشُّبه، وأن العامي الذي نشأ بين المسلمين ليس مقلِّدًا، وأنّه يُحكم على الناس بالظاهر وتترك سرائرهم إلى الله تعالى.
KW  - التقليد
KW  - أول الواجب
KW  - التكفير
KW  - الشك
KW  - الكلام
N2  - Bu mesele evvelemirde geleneksel bir meseledir. Ancak nazarın (akıl yürütmenin) ve taklidin batıl kabul edilmesinin ciddi sonuçları vardır. Bu gibi ciddi sonuçlar, meseleyi daha da önemli hale getirmiştir. Kelam ilminde nazarın zorunlu görülmesi, avam için zorlayıcı olabilir. Zira herkesin kelami yöntemlerle akıl yürütebilmesi mümkün değildir. Keza Allah Teâlâ, kullarına zorluk ve meşakkati kaldırmıştır. Taklidin batıl sayılmasının, büyük bir sakıncası olduğu; bunun da ümmetin çoğunluğunu küfre nispet etmek gibi sonuçlara yol açabileceği vurgulanmaktadır. İlk vacip meselesinin zorluğu sebebiyle kelamcılar arasında bu konuda on birden fazla görüş ortaya atılmıştır. Avamın tekfirini İmam Eş'arî'ye nispeti reddedilse de, Eş'arîyye'nin bazı geç dönem kelamcıları halkı itikadi imtihanlara tâbi tutmuş, cevapları yetersiz buldukları kişileri tekfir etmiş, evliliklerini feshetmiş ve kestiklerini haram kılmışlardır. Bu makale, mezkûr kelami meseleye bir zemin hazırlamakta, ittifak ve ihtilaf alanlarını, imanı tartışmalı olan mukallit kavramını analiz etmekte, kelamcıların ifadelerini ve delillerini ele almakta, bunları objektif ve bilimsel olarak tartışmakta ve aşağıdaki sonuçlarla ulaşmaktadır: Şüphe etmemek kaydıyla taklitçinin imanının geçerli olduğu, akıl yürütebilecek durumda olup bunu terk edenin günaha gireceği, avam için sahih akideye yakini şekilde inanmanın yeterli olduğu, kelamcıların yöntemine göre delil getirmenin şart olmadığı, Kur'an ve sahih sünnete tabi olanın mukallit sayılmadığı ve icmâ ile delil getirenin de taklitçi olmadığı, meselenin içinde bulunulan çağ, çevre ve şüphelerin yaygınlığına göre ele alınması gerektiği, Müslümanlar arasında yetişen bir halkın taklitçi sayılmayacağı ve insanlara zahirlerine göre hükmedileceği, kalplerinin ise Allah'a havale edileceğidir.
CR  - ‘Amîrînî, Ali bin Abdulaziz bin Ali. El-Fâik fî Usûlil-Fıkh li’ş-şeyh Safiyyüddin Muhammed b. Abdürrahim el-Hindi: Dirâse ve Tahkîk. Riyad: Cami’atü’l-İmam Muhammed ibn Su’ûd el-İslamiyye, Doktora, 1984.
CR  - Abduh, Muhammed. Risâletü’t-tevḥîd. Kahire: Metâbi’ Dâru’l-Kitabu’l-’Arabî, 1966.
CR  - Ali, Reşîd Muhammed. “et-Taklîd fî mesaili’l-îman ve usûlu’l-İ’tikad”. Mecelletü’l-Hikme 32 (2006). http://demo.mandumah.com/Record/146778
Âmidî, Seyfüddîn Alî b. Muhammed. el-İḥkâm fî uṣûli’l-aḥkâm. Riyad: Müessesetü’n-Nur, 1971.
CR  - Askalânî, Ahmed b. Alî. Fetḥu’l-bârî bi-şerḥi Ṣaḥîḥi’l-Buḫârî. nşr. Muhibbüddin el-Hatîb. Beyrut: Dârü’l-ma’rife, 1963.
CR  - Ayyâşî, Ebû Sâlim. el-Ḥükm bi’l-ʿadl ve’l-inṣâfi’d-dâfi. thk. Abdulazim Suğeyrî. Ribat: Menşûrât Vizârati’l-Evkâf, 2015.
CR  - Bâcûrî, İbrâhîm b. Muhammed. Tuḥfetü’l-mürîd ʿalâ Cevhereti’t-tevḥîd. Kahire: Dâru’s-Selam, 2002.
CR  - Bağdâdî, Abdülkāhir b. Tâhir. Uṣûlü’d-dîn. Dımaşk: Dâru’l-Fikir, 1417.
CR  - Buhârî, Muhammed b. İsmâîl. el-Câmiʿu’ṣ-ṣaḥîḥ. Beyrut: Müessesetü’r-Risale Naşirun, 3. Basım, 2018.
CR  - Bûl’îş, İkram. “Îmânu’l-’Avâm fî Mîzâni’l-Fukahâ ve ’İlmu’l-Kelâm ve ’Ulemâi’l-Kelâm bi’l-Mağrîb ilâ hudûd karnî’l-hâdî ’aşer el-hicrî”. Mecelletü’l-İbâne 3/2 (2015). https://search.mandumah.com/Record/751259
CR  - Desûkī, Muhammed b. Ahmed. Ḥâşiye ʿalâ Şerḥi Ümmi’l-berâhîn. Kahire: Dâr İhyau’l-Kütubu’l-’Arabî, ts.
CR  - Ebû Abdillâh el-Kurtubî, Muhammed b. Ahmed. el-Câmiʿ li-aḥkâmi’l-Ḳurʾân. thk. Ahmed el-Berdûnî. Kahire: Dâru’l-Kitabu’l-Mısrîyye, 2. Basım, 1968.
CR  - Ebû Hâmid el-Gazzâlî, Muhammed b. Muhammed. el-İḳtiṣâd fi’l-iʿtiḳād. Cidde: Dâru’l-Minhac, ts.
CR  - Ebû Hâmid el-Gazzâlî, Muhammed b. Muhammed. el-Mustaṣfā. thk. Muhammed Abdusselam Abduşşafii. Beyrut: Dâru’l-Kütubu’l-İlmiyye, 1997.
CR  - Ebû Hâmid el-Gazzâlî, Muhammed b. Muhammed. Fayṣalü’t-tefriḳa beyne’l-İslâm ve’z-zendaḳa. Cidde: Dâru’l-Minhac, 2017.
CR  - Ebû Hâmid el-Gazzâlî, Muhammed b. Muhammed. Feḍâʾiḥu’l-Bâṭıniyye. thk. Abdurrahman Bedevî. Kuveyt: Dâru’l-Kütubi’s-Sekafiyye, ts.
CR  - Ebû Hâmid el-Gazzâlî, Muhammed b. Muhammed. Ḳavâʿidü’l-ʿaḳāʾid. thk. Musa Muhammed ’Ali. Beyrut: ’Alemu’l-Kütub, 2. Basım, 1985.
CR  - Ebü’l-Bekā el-Kefevî, Eyyüb ibn Musa. Külliyyâtü Ebi’l-Beḳāʾ. Beyrut: Müessesetü’r-Risale, ts.
CR  - Ebü’l-Berekât, İbn Teymiyye. el-Müsevvede fî uṣûli’l-fıḳh. thk. Muhammed Muhyiddin el-Hatîb. Kahire: Matba’âtü’l-Medeniyye, ts.
CR  - Ebü’l-Velîd el-Bâcî, Süleymân b. Halef. el-Münteḳā şerhu’l-Muvaṭṭaʾ. Kahire: Matba’âtü’s-Sa’âde, 1916.
CR  - Fahrüddîn er-Râzî, Muhammed b. Ömer. el-Meṭâlibü’l-ʿâliye. Lübnan: Daru’l-Kitabu’l-’Arabî, 1991.
CR  - Fahrüddîn er-Râzî, Muhammed b. Ömer. Muḥaṣṣalü efkâri’l-müteḳaddimîn ve’l-müteʾaḫḫirîn. Lübnan: Daru’l-Kitabu’l-’Arabî, 1988.
CR  - Hindî, Safiyyüddîn Muhammed b. Abdirrahîm. er-Risâletü’s-seyfiyye fi’l-uṣûli’d-dîniyye. thk. Thaer Alhallak. Lübnan: Dâru’n-Nevâdir, 2014.
CR  - Hindî, Safiyyüddîn Muhammed b. Abdirrahîm. Nihâyetü’l-vüṣûl ilâ ʿilmi’l-uṣûl. Mektebetü Nezar Mustafa el-Baz, 2. Basım, 2003.
CR  - İbn Abdilberr, Yûsuf b. Abdillâh. Câmiʿu beyâni’l-ʿilm. thk. Ebü’l-Eşbâl ez-Züheyrî. Suudi Arabistan: Dâru İbnü’l-Cevzî, 1998.
CR  - İbn Acîbe, Ahmed. Îḳāẓü’l-himem fî şerḥi’l-Ḥikem. Kahire: Dâru’l-Meârif, ts.
CR  - İbn Asâkir, Ebu’l-Kāsım b. Alî b. el-Hasen. Tebyîn Kizbu’l-Mufterâ. Beyrut: Dâru’l-Kitabu’l-’Arabî, 3. Basım, 1988.
CR  - İbn Bedrân, Abdülkādir. el-Medḫal ilâ meẕhebi’l-İmâm Aḥmed. Beyrut: Müessesetü’r-Risale, 2. Basım, 1985.
CR  - İbn Hazm, Ali. el-Faṣl fi’l-milel ve’l-ehvâʾ ve’n-niḥal. Kahire: Mektebetü’l-Hâncî, ts.
CR  - İbn Teymiyye, Ahmed b. Abdilhalîm. Derʾü teʿârużi’l-ʿaḳl ve’n-naḳl. thk. Muhammed Reşad Salim. Suudi Arabistan: Cami’atü el-İmam Muhammed İbn Suudi’l-İslamiyye, 1995.
CR  - İbn Teymiyye, Ahmed b. Abdilhalîm. Mecmûʿu fetâvâ. nşr. Abdurrahman b. Muhammed İbn Kasım. Suudi Arabistan: Mecme’u’l-Melik Fehd litaba’ati’l-mushafu’ş-şerif, 1995.
CR  - İbnü’l-Haccâc, Müslim. el-Câmiʿu’ṣ-ṣaḥîḥ: Ṣaḥîḥ-i Müslim. Beyrut: Müessesetü’r-Risaletü Nâşirun, 3. Basım, 2018.
CR  - İbnü’l-Hümâm, Kemâlüddîn Muhammed b. Abdilvâhid. el-Müsayere fi ’ilmil-Kelâm. Kahire: el-matba’atü’l-Mahmûdiyye, ts.
CR  - İbnü’l-Münzir, Muhammed b. İbrâhîm. el-İcmâʿ. Katar: Matbû’ât el-mehâkim eş-şer’iyye ve’ş-şuûni’d-dîniyye, 2. Basım, 1987.
CR  - İsmâil b. Muhammed Emîn, el-Bağdâdî. Hediyyetü’l-ʿârifîn, esmâʾü’l-müʾellifîn ve âs̱ârü’l-muṣannifîn. Beyrut: Dâr İhyâ et-Türâs el-’Arabî, 1951.
CR  - Kādî Abdülcebbâr, Ebü’l-Hasen b. Ahmed. Resâʾilü’l-ʿadl ve’t-tevḥîd. thk. Muhammed İmâre. Kahire: Dâru’ş-Şerûk, ts.
CR  - Kārî, ’Alî. şerḥu’l-Fıḳhu’l-ekber. Beyrut: Dâru’l-Kütubu’l-İlmiyye, 2000.
CR  - Kuşeyrî, Ömer b. Muhammed. “Hükmu Îmanu’l-’Avvam beyne ehli’s-Sulûk ve ’Ulemai’l-Kelam”. Merkez el-İmam el-Cüneyd li’d-dirasât ve’l-buhûs es-Sûfiyye el-mutehassise 10/9 (2020). http://demo.mandumah.com/Record/1176118
CR  - Mü’min, Abdulhamid. “Mevarîdu’t-takyîd li hukmi’n-nazari ve’t-taklîd: Muhaveletu litahrîr mahali’n-niza’ fî hukmi’n-nazari ve’t-taklîd ’inde’l-’Eşa’ire”. Mecelletü’l-İbâne 6 (2020).
CR  - Nekrî, Abdünnebi b. Abdürresul El-Ahmed. Düsturül-Ulema: Camiül-Ulum fî Istılahatil-Fünun. Lübnan: Darü’l-Kütübi’l-İlmiyye, 2005.
CR  - Nesefî, Ebü’l-Muîn Meymûn b. Muhammed. Tebṣıratü’l-edille. thk. Claude Salamé. Dımaşk: el-Me’hed el-’ilmî el-Fransî, 1990.
CR  - Nevevî, Ebû Zekeriyyâ Yahyâ b. Şeref. el-Minhâc fî şerḥi Ṣaḥîḥi Müslim b. el-Ḥaccâc. Beyrut: Dâr İhyâ et-Türâs el-’Arabî, 1999.
CR  - Sâbûnî, Nûruddîn Ahmed b. Mahmûd. thk. Muhammed Arûtşî. el-Kifâye fi’l-hidâye. İstanbul: Merkezi’l-Buhûsi’l-İslamiyye, 2014.
CR  - Seffârînî, Muhammed b. Ahmed. Levâmiʿu’l-envâri’l-behiyye. Dımaşk: Müessesetü’l-Hâfikin, 2. Basım, 1986.
CR  - Sem‘ânî, Ebü’l-Muzaffer Mansûr b. Muhammed. Ḳavâṭıʿu’l-edille fi’l-uṣûl. thk. Muhammed Hasan Muhammed. Beyrut: Dâru’l-Kütubu’l-İlmiyye, 2002.
CR  - Semerkandî, Alâüddîn. thk. Muhammed Zeki Abdülber. Mîzânü’l-uṣûl fî netâʾici’l-ʿuḳūl. Katar: Metabi’u’d-Devhetü’l-Hadîse, 1988.
CR  - Senûsî, Ebû Abdillâh. ʿAḳīdetü’s-Senûsî el-vüsṭâ. thk. es-Seyyid Yusuf Ahmed. Lübnan: Dâru’l-Kutubu’l-İlmiyye, ts.
CR  - Süyûtî, Celâlüddîn. thk. Muhammed Ebu’l-Fadl. Ḥüsnü’l-muḥâḍara fî tarih Mısır ve’l-Kahire. Kahire: ’İsa el-Bânî el-Halebî, 1967.
CR  - Şîrâzî, Ebû İshâk Cemâlüddîn İbrâhîm. el-İşâre ilâ meẕhebi ehli’l-ḥaḳ. Kahire: el-Meclisu’l-’a’lâ li’ş-Şuûni’l-İslamiyye, 2004.
CR  - Teftâzânî, Sa‘deddin. Şerḥu’l-Maḳāṣıd. Lübnan: Matba’âtü’ş-Şerîf er-Rıdâ, 1993.
CR  - Tûsî, Muhammed b. el-Hasen. el-İḳtiṣâd fîmâ yeteʿallaḳu bi’l-iʿtiḳād. İran: Merkez nûru’l-envar fî ihya biharu’l-envar, 2014.
CR  - Yefrenî, Ali Bin Abdurrahman. El-Mebahisu’l-’akliyye fî Şerhi Me’ani’l-’akîdeti’l-burhaniyye. thk. Cemal ’Allal el-Bahtî. Mağrib: Merkez Ebî’l-Hasan el-’Eş’arî li’d-dirasât ve’l-buhûsu’l-’akdiyye, ts.
CR  - Yemanî, İbrahim b. Ali İbnü’l-Vezir. Tercihu esaîibil-Kur’an ’ala esalîbil-Yûnân. Kahire: Matba’âtü’l-Me’âhid, 1933.
CR  - Yûsî, el-Hasan. el-Muḥâḍarât fî’l-edebi ve’l-luğa. Beyrut: Dârü’l-ğarbî’l-İslamî, 1986.
CR  - Zerkeşî, Bedrüddîn. Teşnîfü’l-mesâmiʿ bi-Cemʿi’l-cevâmiʿ. thk. Abdullah Rebi’. Riyad: Mektebetü’l-Mekkîye, 2. Basım, 2003.
UR  - http://dergipark.org.tr/tr/pub/itkan/issue//1563248
L1  - http://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/4271483
ER  -