TY  - JOUR
T1  - LİSE ÖĞRETMENLERİNDE SAĞLIK OKURYAZARLIĞININ DUMANSIZ HAVA SAHASINA YÖNELİK TUTUM İLE İLİŞKİSİ: KESİTSEL ÇALIŞMA
TT  - The Relationship Between Health Literacy And Attitudes Towards Smoke-Free Airspace Among High School Teachers: A Sectional Study
AU  - Şişko, Emine
AU  - Dağhan, Şafak
PY  - 2025
DA  - August
Y2  - 2025
DO  - 10.47115/jshs.1563484
JF  - Samsun Sağlık Bilimleri Dergisi
JO  - JSHS
PB  - Ondokuz Mayıs Üniversitesi
WT  - DergiPark
SN  - 2791-9722
SP  - 225
EP  - 239
VL  - 10
IS  - 2
LA  - tr
AB  - Amaç:  Bu araştırmanın amacı lise öğretmenlerinde sağlık okuryazarlığının dumansız hava sahası tutumu ile ilişkisini değerlendirmektir.Yöntem:  Araştırma kesitsel tipte bir çalışmadır. Araştırmanın çalışma evrenini Türkiye’nin batısında bir ilçede devlet liselerinde görevli tüm öğretmenler oluşturmaktadır. Bu doğrultuda 515 kişiden oluşan çalışma evreninde araştırmaya gönüllü olarak katılmayı kabul eden ve araştırma sürecinde ulaşılabilenlerin tümü araştırmaya dahil edilmiştir (n=391). Veriler,  Ocak ve Mart 2020 tarihleri arasında okullarda yüz yüze toplanmıştır. Veri toplamada; bireylerin sosyodemografik özellikleri ile sigara kullanım öykülerini içeren tanıtıcı veri formu, Türkiye Sağlık Okuryazarlığı Ölçeği (TSOY-32) ve Okullarda Dumansız Hava Sahası Tutum Ölçeği (ODHSTÖ) kullanılmıştır. İstatistiksel anlamlılık düzeyi p
KW  - Halk Sağlığı
KW  - Okul Öğretmenleri
KW  - Sağlık Okuryazarlığı
KW  - Tütün
N2  - Aim:  The aim of this study is to evaluate the relationship between health literacy and smokeless air-zone antitede in high school teachers.Method:  The research is a cross-sectional type study. The study population consists of all teachers working in state high schools in a district in western Turkey. No sampling method was used in the study, and it was aimed to reach the entire study population. In this direction, in the study universe consisting of 515 people, all those who accepted to participate in the research voluntarily and could be reached during the research process were included in the research (n=391). Data were collected face-to-face in schools between January and March 2020. In data collection; An introductory data form containing individuals' sociodemographic characteristics and smoking history, Turkey Health Literacy Scale (THLS-32) and Smoke-Free Airspace Attitude Scale in Schools (SAASIS) were used. Statistical significance level was taken as p
CR  - Awosan, K. J., Ibrahim, M. T. O., Sabir, A. A. & Ejimodu, P. (2013). Awareness and prevalence of risk factors of coronary heart disease among teachers and bankers in Sokoto, Nigeria. J Med Med Sci, 4(9), 337-342. https://doi.org/10.14303/jmms.2013.116
CR  - Aydın, G. Ş., Eryiğit, T., & Nurdan, S. (2022). Üniversite öğrencilerinin sigaraya başlama nedenleri ve kullanma oranları. Lapseki Meslek Yüksekokulu Uygulamalı Araştırmalar Dergisi, 3(6), 1-14.
CR  - Balcı, E., Öztürk, A., Gün, İ., & Şarlı, Ş. (2016). Kayseri'de kahvehane, kafeterya ve lokantalarda hizmet verenlerin tütün kontrolü yasasına uyma ve destek durumu. Turkish Journal of Public Health, 14(1).
CR  - Banoğlu, K. (2011). Okullarda Dumansız Hava Sahası Ölçeğinin Türkçe Uyarlaması: Geçerlik ve Güvenirlik Çalışması. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi. [Educational Administration: Theory and Practice], 17(3), 301-315. Erişim Linki: https://dergipark.org.tr/tr/pub/kuey
CR  - Banoğlu, K. (2013). Attitudes of school administrators and teachers towards the ‘smoke-free air zone’policy in Turkish schools. Health Education Journal, 72(5), 611-621. https://doi.org/10.1177/0017896912452206
CR  - Barbosa, R. E. C. & Fonseca, G. C. (2019). Prevalence of smoking in Brazilian schoolteachers, 2016. Cadernos de saude publica, 35, e00180217. https://doi.org/10.1590/0102-311X00180217
CR  - Bayram, H. (2022). Sosyal bilgiler öğretmenlerinin sağlık okuryazarlık düzeyleri ile sağlık okuryazarlığını sınıf içi davranışlarına yansıtma durumlarının araştırılması. Journal of Eurasia Social Sciences (Ijoess), 13(48), 543-565. https://doi.org/10.35826/ijoess.3064
CR  - Buja, A., Rabensteiner, A., Sperotto, M., Grotto, G., Bertoncello, C., Cocchio, S., ... Baldo, V. (2020). Health literacy and physical activity: a systematic review. Journal of Physical Activity and Health, 17(12), 1259-1274. https://doi.org/10.1123/jpah.2020-0161
CR  - Coşkun, F., Karadağ, M., Ursavaş, A. & Ege, E. (2010). Öğretmenlerin sigara içme alışkanlıkları ve yeni yasaya bakışları. Solunum, 12(3), 119-24. Erişim Linki: https://www.solunum.org.tr/
CR  - Çelik, A., & Ersoy, P. (2022). Öğretmenlerde Sağlıklı Yaşam Biçimi Davranışları: Diyarbakır İli Silvan İlçesi Örneği. Medical Journal Of Süleyman Demirel University, 29(3), 336-345. https://doi.org/10.17343/sdutfd.1085671
CR  - Deniz, S., Bentli, R., Kalkanlı, M. T., Fırıncı, B., Yalınız, F., Demir, E., ... Akbaba, M. (2020). Malatya ilinde çalışan öğretmenlerin sağlık okuryazarlığı düzeylerinin ve ilişkili faktörlerin belirlenmesi. Sakarya Tıp Dergisi, 10(1), 28-36. https://doi.org/10.31832/smj.636313
CR  - Doğan, M. & Çetinkaya, F. (2019). Akademisyenlerde Sağlık Okuryazarlığı Düzeyinin Olumlu Sağlık Davranışlarıyla İlişkisi. Sağlık Bilimleri Dergisi, 28(3), 135-141. https://doi.org/10.34108/eujhs.492647
CR  - El-Amin, S. E. T., Nwaru, B. I., Ginawi, I., Pisani, P. & Hakama, M. (2011). The role of parents, friends and teachers in adolescents' cigarette smoking and tombak dipping in Sudan. Tobacco Control, 20(2), 94-99. https://doi.org/10.1136/tc.2010.038091
CR  - Erdem, F., Altun, M., Üçüncü, E., Balcı, H., & Arıca, S. G. (2021). Aile Hekimliği Polikliniğinde Sigara Bırakma Durumunun Değerlendirilmesi. Turkish Journal of Family Medicine and Primary Care, 15(4), 707-714. https://doi.org/10.21763/tjfmpc.888345
CR  - Erick, P.N. & Smith, D.R. (2013). Prevalence of Tobacco Smoking Among School Teachers in Botswana. Tobacco Induced Diseases, 11, 24. Erişim Linki: http://www.tobaccoinduceddiseases.com/content/11/1/24
CR  - Escario, J.J. & Wilkinson A.V. (2018). Visibility of Smoking Among School Teachers in Spain and Associations With Student Smoking: A Cross-Sectional Study. BMJ Open, 8. https://doi.org/10.1136/bmjopen-2017-018736
CR  - Fernandez, D. M., Larson, J. L. & Zikmund-Fisher, B. J. (2016). Associations between health literacy and preventive health behaviors among older adults: findings from the health and retirement study. BMC Public Health, 16(1), 1-8. https://doi.org/10.1186/s12889-016-3267-7
CR  - Fleary, S. A., Joseph, P. & Pappagianopoulos, J. E. (2018). Adolescent health literacy and health behaviors: A systematic review. Journal of Adolescence, 62, 116-127. https://doi.org/10.1016/j.adolescence.2017.11.010
CR  - Güner, A. E., Şahin, E., Peksu, S., Şengül, K. S. & Güngör, M. (2020). Sınıf Öğretmenlerinin Sağlık Okuryazarlık Düzeylerini Belirleme, Bilgi, Tutum, Davranış Değişikliği ve Eğitim İhtiyacını Saptama Çalışması. Turkey Health Literacy Journal, 1(1), 69-87. Erişim Linki: http://www.saglikokuryazarligi.org/tag/turkiye-saglik-okuryazarligi-dergisi/
CR  - HLS-EU Consortium. (2012). Comparative report of health literacy in eight EU member states. The European Health Literacy Survey HLS-EU. Erişim Linki: http://www.health-lıteracy.eu
CR  - Hoover, D. S., Vidrine, J. I., Shete, S., Spears, C. A., Cano, M. A., Correa-Fernández, V., ... McNeill, L. H. (2015). Health literacy, smoking, and health indicators in African American adults. Journal of Health Communication, 20(sup2), 24-33. https://doi.org/10.1080/10810730.2015.1066465
CR  - Huang, H. W., Lu, C. C., Yang, Y. H. & Huang, C. L. (2014). Smoking behaviours of adolescents, influenced by smoking of teachers, family and friends. International Nursing Review, 61(2), 220-227. https://doi.org/10.1111/inr.12084
CR  - Işık, M. (2022). İzmir İli Balçova ilçesindeki öğretmenlerde sağlık okuryazarlığı düzeyinin sağlıklı yaşam biçimi davranışlarıyla ilişkisinin belirlenmesi [Tıpta uzmanlık tezi, Dokuz Eylül Üniversitesi]. Ulusal Tez Merkezi.
CR  - Kim, S. H. (2009). Health literacy and functional health status in Korean older adults. Journal of clinical nursing, 18(16), 2337-2343. https://doi.org/10.1111/j.1365-2702.2008.02739.x
CR  - Konan, N. (2012). İlköğretim Okulu ve Lise Öğretmenlerinin Sigara İçme Alışkanlıkları. Sosyal Bilimler Dergisi, 2(4), 74-98.
CR  - Kutlu, R., Demirbaş, N., Yeşildağ, K., & Çavdarcı, F. (2020). İlköğretim Okulu Öğretmenlerinde Tütün ve Tütün Ürünleri Kullanım Sıklığı: Konya Örneği. Konuralp Medical Journal, 12(1), 80-86. https://doi.org/10.18521/ktd.506915
CR  - Liu, Y. B., Liu, L., Li, Y. F. & Chen, Y. L. (2015). Relationship between health literacy, health-related behaviors and health status: A survey of elderly Chinese. International Journal of Environmental Research And Public Health, 12(8), 9714-9725. https://doi.org/10.3390/ijerph120809714
CR  - Okyay, P. & Abacıgil, F. (2016). Türkiye Sağlık Okuryazarlığı Ölçekleri Güvenilirlik ve Geçerlilik Çalışması. (1. Baskı). Ankara: Sağlık Bakanlığı Yayın No: 1025, Anıl Reklam Matbaa.
CR  - Özbaş, S., Onur, R. & Alkan, M.A. (2019). Behavior and Attitudes Towards Smoking Among Teachers in Turkey. Journal of Public Health: From Theory to Practice, 27, 281-289.  https://doi.org/10.1007/s10389-018-0961-1
CR  - Panahi, R., Ramezankhani, A., Tavousi, M., Koosehloo, A. & Niknami, S. (2017). Relationship of health literacy with knowledge and attitude toward the harms of cigarette smoking among university students. J Educ Community Health, 3(4), 38-44. https://doi.org/10.21859/jech.3.4.38
CR  - Perincek, G., & Yağcı, İ. (2022). Sigara bırakma polikliniğine başvuran kişilerde bırakma oranları ile bırakma durumunu etkileyen faktörler. Mersin Üniversitesi Sağlık Bilimleri Dergisi, 15(2), 215-224. https://doi.org/10.26559/mersinsbd.1037222
CR  - Rahman, M. M., Karim, M. J., Ahmad, S. A., Suhaili, M. R. & Ahmad, S. (2011). Prevalence and determinants of smoking behaviour among the secondary school teachers in Bangladesh. Int J Public Health Res, Spec, 25, 32.
CR  - Sadeghi, R., Mazloomy Mahmoodabad, S. S., Khanjani, N., Fallahzadeh, H. & Rezaeian, M. (2019). The association between health literacy and smoking (Hookah and Cigarette) among the young men in Sirjan, Iran. Journal of Substance Use, 24(5), 546-549. https://doi.org/10.1080/14659891.2019.1620886
CR  - Svendsen, M. T., Bak, C. K., Sørensen, K., Pelikan, J., Riddersholm, S. J., Skals, R. K., ... Torp-Pedersen, C. (2020). Associations of health literacy with socioeconomic position, health risk behavior, and health status: a large national population-based survey among Danish adults. BMC public health, 20(1), 565. https://doi.org/10.1186/s12889-020-08498-8
CR  - Şirin, H., Deniz, S., Oğuzöncül, A. F., Ketrez, G., Ertuğrul, O., & Memiş, D. (2021). Fırat Üniversitesi Meslek Yüksek Okulu Öğrencilerinin Sağlık Okuryazarlığı Düzeyi ve İlişkili Faktörlerin Belirlenmesi. Estüdam Halk Sağlığı Dergisi, 6(2), 148-158. https://doi.org/10.35232/estudamhsd.870563
CR  - Teloniatis, S., Tzortzi, A., Liozidou, A., Demi, M., Evangelopoulou, V. & Behrakis, P. (2017). Smoking prevalence, compliance and attitudes towards smoking bans among School Teachers in Attica, Greece 2014. Pneumon, 30(4), 227-235. Erişim Linki: http://www.pneumon.org/
CR  - Türkiye İstatistik Kurumu. (2023). Türkiye Sağlık Araştırması, 2022. Erişim Linki: https://data.tuik.gov.tr/Bulten/Index?p=Turkiye-Saglik-Arastirmasi-2022-49747. Erişim Tarihi: 07.10.2024
CR  - Warren, C.W., Erguder, T., Lee, J. Lea, V., Sauer, A.G., Jones, R.N. & Bilir, N. (2012). Effect of Policy Changes on Cigarette Sales: The case of Turkey. European Journal of Public Health, 22(5). 712-715. https://doi.org/10.1093/eurpub/ckr157
CR  - World Health Organization. (2019). WHO global report on trends in prevalence of tobacco use 2000-2025.
CR  - World Health Organization. (2020). Tobacco. Erişim Linki: Tobacco (who.int). Erişim Tarihi: 01.06.2021
CR  - Yılmazel, G. (2014). Çorum il merkezindeki ilköğretim öğretmenlerinde sağlık okuryazarlığı, hipertansiyon farkındalığı ve kontrolü arasındaki ilişki (Doktora tezi). Erciyes Üniversitesi.
CR  - 4207 Sayılı Tütün Ürünlerinin Zararlarının Önlenmesi ve Kontrolü Hakkında Kanun. (2009). Erişim Linki: https://www.mevzuat.gov.tr/mevzuatmetin/1.5.4207.pdf. Erişim Tarihi: 01.06.2021
UR  - https://doi.org/10.47115/jshs.1563484
L1  - https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/4272488
ER  -