@article{article_1567875, title={Mu‘tezile ve Mâtürîdiyye’nin İman ve Küfür Görüşleri Bağlamında Büyük Günah İşleyenlerin Durumu}, journal={Kader}, volume={23}, pages={262–290}, year={2025}, DOI={10.18317/kaderdergi.1567875}, author={Şimşek, Yusuf}, keywords={Mu‘tezile, Mâtürîdiyye, İman, Küfür, Mürtekib-i kebîre}, abstract={İslâm tarihinde Müslümanların ihtilaf ettikleri hususların başında iman-küfür tanımlamaları ve bu tanımlamalar bağlamında da ortaya koydukları büyük günah işleyen kişinin durumunun ne olacağı gelmektedir. Bu konuda ortaya konulan görüşler kendi içerisinde aşırılıkları barındırmış ve Müslümanların tarihinde derin izler bırakmıştır. Bu aşırılıklar ilk olarak “Hâricîler” adı verilen grup tarafından meydana getirilmiş, onların bu görüşlerinin tam karşısında ise Mürcie farklı bir aşırılık ortaya koymuştur. Nitekim bu gruplardan ilki ameli imanın aslî rüknü sayıp büyük-küçük bütün günah sahiplerini tekfir ederek katledilmelerini gerekli görmüş, ikincisi ise bu düşünceye karşı olarak ameli imandan bütün yönleriyle ayırarak amelin önemine gereken vurguyu yapamamıştır. Bu noktada Hâricîler’in görüşünü daha itidalli bir hale getirip ortaya koyan mezhep Mu‘tezile olmuşken, Mürcie’nin görüşünü daha makul hale getiren Mâtürîdiyye mezhebi olmuştur. İman-amel ve mürtekib-i kebîre meselesinde aşırılıktan uzak bu iki mezhebin görüşleri bu araştırmanın temel konusudur. Çalışmada Mu‘tezile ve Mâtürîdiyye mezheplerinin iman ve küfür tanımlamalarına yer verilmekte ve bu tanımlamalarından hareketle mürtekib-i kebîrenin durumu izah edilmektedir. Bu araştırma aşırılıklardan -tekfir ve amelin önemini kaçırmak- uzak bu iki mezhebin konuyla ilgili görüşlerini mukayeseli bir şekilde ortaya koymaktadır. Çalışmanın ilk kısmında iman ve küfür kavramları genel olarak sözlük anlamları üzerinden incelenmektedir. İkinci kısmında Mu‘tezile mezhebinin iman ve küfür tanımlamaları mezhebin öncülerinden kabul edilen Ebü’l-Hüzeyl el-Allâf (öl. 235/849-50), Ebû Ali el-Cübbâî (öl. 303/916) ve Ebû Hâşim el-Cübbâî’nin (öl. 321/933) görüşleri, yine mezhebin en bilinir âlimlerinden Kādî Abdülcebbâr’ın (öl. 415/1025) eseri referans alınarak işlenmektedir. Üçünçü kısmında ise Mâtürîdî mezhebinin iman ve küfür tanımlaması doğrudan mezhebin kurucusu Ebû Mansûr el-Mâtürîdî’nin (öl. 333/944) ve mezhebin sistemleştiricisi kabul edilen Ebü’l-Muîn en-Nesefî’nin (öl. 508/1114) görüşleri çerçevesinde ele alınmaktadır. Çalışmanın dördüncü ve beşinci bölümlerinde ise bu iki kelâm mezhebinin iman tanımlarından hareketle büyük günah işleyenlerin hükümleri belirlenmiş, burada kişinin hangi durumlarda iman dairesi dışına çıkacağı açıklanmıştır. Büyük günah işleyen kimse için kullanılan kavramların hem Mu‘tezile hem de Mâtürîdiyye mezhebindeki karşılıkları tespit edilmiş ve bunların hangi anlamda kullanıldıkları beyan edilmiştir. Yine kelâm ilminde önemli yeri olan bu iki mezhebin konuyla ilgili görüşlerini dayandırdıkları naklî ve aklî deliller çalışmanın ilgili kısımlarında genel hatlarıyla ortaya konulmuştur. Çalışmanın sonuç kısmında ise Mu‘tezile ve Mâtürîdiyye mezheplerinin iman ve küfür tanımları, ameli imana dahil edip etmemeleri ve iman-amel ilişkisini hangi yönden ele aldıkları belirgin hale getirilerek iki mezhep için amelin değeri tespit edilmiştir.}, number={1}, publisher={Mehmet BULĞEN}