TY  - JOUR
T1  - Türk Devletleri Teşkilatı'nın Dijital Dönüşümü: CRITIC ve ARAS ile Performans Analizi
TT  - Digital Transformation of the Organization of Turkic States: A Performance Analysis Using CRITIC and ARAS
AU  - Özbalcı, Ahmet Alp
PY  - 2025
DA  - June
Y2  - 2025
DO  - 10.46928/iticusbe.1571555
JF  - İstanbul Ticaret Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi
PB  - İstanbul Ticaret Üniversitesi
WT  - DergiPark
SN  - 1303-5495
SP  - 293
EP  - 332
VL  - 24
IS  - 52
LA  - tr
AB  - Bu çalışma, Türk Devletleri Teşkilatı (TDT) üye ülkelerinin dijital hazırlık seviyelerini sistematik ve objektif bir biçimde değerlendirmek amacıyla gerçekleştirilmiştir. Dijital dönüşüm, ekonomik büyüme, toplumsal kalkınma ve küresel rekabet gücü açısından kritik bir unsur haline gelmiş olup, ülkelerin bu sürece ne kadar hazır olduğu büyük önem taşımaktadır. TDT üye ülkelerinin dijital dönüşüm süreçlerinde hangi aşamada olduklarının, güçlü ve zayıf yönlerinin belirlenmesi ve küresel düzeyde rekabetçiliklerinin değerlendirilmesi, bu araştırmanın temel amaçlarını oluşturmaktadır. Literatürde dijital hazırlık seviyelerinin ölçülmesine yönelik çalışmaların sınırlı olması, bu araştırmayı daha da anlamlı kılmaktadır. Çalışmada, CISCO Dijital Hazırlık İndeksi’nin (CDHİ) 2019 ve 2021 verileri kullanılarak, CRITIC ve ARAS yöntemleriyle bir analiz gerçekleştirilmiştir. CRITIC yöntemi, dijital hazırlık kriterlerinin ağırlıklarını nesnel bir şekilde belirlerken, ARAS yöntemi, bu ağırlıkları kullanarak ülkelerin dijital performanslarını sıralamaktadır. Ayrıca, TDT üye ülkelerinin küresel dijital rekabet içerisindeki konumları değerlendirilmektedir. Elde edilen bulgular, 2019 yılında "Temel İhtiyaçlar" kriterinin dijital hazırlık açısından en önemli faktör olduğunu, 2021 yılında ise "Beşeri Sermaye" unsurunun öne çıktığını göstermektedir. 2019’da Azerbaycan dijital hazırlık açısından lider konumda yer alırken, 2021’de Türkiye en üst sıraya yükselmiştir. Küresel düzeyde yapılan karşılaştırmalar, TDT üye ülkelerinin dijitalleşme yolunda ilerleme kaydettiğini, ancak dünya liderleriyle aralarındaki farkın sürdüğünü ortaya koymaktadır. Sonuçlar, TDT üye ülkelerinin dijital dönüşüm süreçlerinde daha kapsamlı ve stratejik bir yaklaşıma ihtiyaç duyduğunu göstermektedir. Özellikle beşeri sermayenin geliştirilmesi, start-up ekosisteminin güçlendirilmesi, iş yapma kolaylığının artırılması ve teknolojik altyapının iyileştirilmesi zarureti ön plana çıkmaktadır. Bu doğrultuda, bölgesel iş birliğinin artırılması, ortak stratejiler geliştirilmesi ve dijital politikaların uyumlu hale getirilmesi, sürdürülebilir dijital dönüşüm için kritik bir gereklilik olarak öne çıkmaktadır.
KW  - Dijital Hazırlık
KW  - Dijital Dönüşüm
KW  - CRITIC
KW  - ARAS
KW  - Türk Devletleri Teşkilatı
KW  - Cisco Dijital Hazırlık İndeksi
N2  - This study aims to evaluate systematically and objectively the digital readiness levels of the member countries of the Organization of Turkic States (OTS). Digital transformation has become a crucial factor in economic growth, social development, and global competitiveness, making the assessment of countries' readiness for this process increasingly significant. Understanding the current state of digital transformation among OTS member states, identifying their strengths and weaknesses, and assessing their global competitiveness constitute the primary objectives of this research. Given the limited number of studies measuring digital readiness levels, this study contributes to filling a critical gap in the literature. Using 2019 and 2021 data from the CISCO Digital Readiness Index (CDRI), this study applies the CRITIC and ARAS methods to analyze the digital preparedness of OTS member states. The CRITIC method objectively determines the weights of digital readiness criteria, while the ARAS method ranks the digital performance of countries based on these weighted criteria. Additionally, OTS member states are evaluated in comparison with global digital leaders to provide a broader perspective on their digital transformation progress. The findings indicate that in 2019, "Basic Needs" was the most critical factor for digital readiness, whereas in 2021, "Human Capital" emerged as the most significant element. Azerbaijan ranked first in digital readiness among OTS members in 2019, whereas Turkey took the lead in 2021. A global comparison reveals that while OTS member states have made progress in their digitalization efforts, they still lag behind leading nations in digital transformation. The results highlight the need for a more comprehensive and strategic approach to digital transformation among OTS member states. Particularly, investing in human capital, strengthening the startup ecosystem, improving ease of doing business, and enhancing technological infrastructure are identified as key priorities. To ensure sustainable digital transformation, it is essential to increase regional cooperation, develop joint strategies, and harmonize digital policies among OTS countries.
CR  - Akçapa, M. (2023). Türk Devletleri Teşkilatı’nın tarihsel gelişimi: Teşkilatın dünü, bugünü ve yarını. Avrasya Uluslararası Araştırmalar Dergisi, 11(34), 473–491. https://doi.org/10.33692/avrasyad.1223099
CR  - Altun, F. (2023). The Organisation of Turkic States’ digital communication and digital diplomacy perspective. Bilig, 106, 1–33. https://doi.org/10.12995/bilig.10601
CR  - Arıkan Kargı, V. S. (2022). Determining digital readiness levels of the OECD countries with CRITIC-based ARAS method. Akademik Yaklaşımlar Dergisi, 13(2), 363–376. https://doi.org/10.54688/ayd.1111357
CR  - Assefa, S., Rorissa, A., & Alemneh, D. (2021). Digital readiness assessment of countries in Africa: A case study research. Proceedings of the Association for Information Science and Technology, 58(1), 400–404. https://doi.org/10.1002/PRA2.467
CR  - Atayero, Oluwatobi, S., & Alege, P. O. (2016). An assessment of the internet of things (IoT) adoption readiness of Sub-Saharan Africa. Erişim adresi: https://api.semanticscholar.org/CorpusID:53631932
CR  - Bagci Tolga. (2024, July 27). Cisco nedir? Teknoloji devi Cisco’nun başarısı! Erişim adresi: https://www.sysnettechsolutions.com/cisco-nedir/
CR  - Balakrishnan, V., & Shuib, N. L. M. (2021). Drivers and inhibitors for digital payment adoption using the Cashless Society Readiness-Adoption model in Malaysia. Technology in Society, 65, 101554. https://doi.org/10.1016/J.TECHSOC.2021.101554
CR  - Basso, B., & Antle, J. (2020). Digital agriculture to design sustainable agricultural systems. Nature Sustainability, 3(4), 254–256. https://doi.org/10.1038/S41893-020-0510-0
CR  - Blayone, T. J. B., Mykhailenko, O., Kavtaradze, M., Kokhan, M., Vanoostveen, R., & Barber, W. (2018). Profiling the digital readiness of higher education students for transformative online learning in the post-soviet nations of Georgia and Ukraine. International Journal of Educational Technology in Higher Education, , 15(1). https://doi.org/10.1186/s41239-018-0119-9
CR  - Boynton J. (2020, January 20). The Digital Readiness Index: Transforming economies through technology - Cisco Blogs. Erişim adresi: https://blogs.cisco.com/csr/transforming-economies-through-technology
CR  - Çelen, A. İ. (2021). CISCO Dijital Hazırlık Endeksinde Türkiye için perspektifler. Uluslararası Sosyal Bilimler Akademi Dergisi, 3(5), 68–103. https://doi.org/10.47994/USBAD.820248
CR  - Cisco Public. (2020). Cisco Global Digital Readiness Index 2019. Erişim adresi: https://www.cisco.com/c/dam/en_us/about/csr/reports/global-digital-readiness-index.pdf
CR  - Cisco Public. (2022). Cisco Global Digital Readiness Index 2021. Erişim adresi: https://www.cisco.com/c/m/en_us/about/corporate-social-responsibility/research-resources/digital-readiness-index.html#/Basic Needs
CR  - Cumhurbaşkanlığı İletişim Başkanlığı. (2023). 21. Yüzyılın parlayan yıldızı: Türk Devletleri Teşkilatı. Erişim adresi: https://www.iletisim.gov.tr/images/uploads/dosyalar/21_YUZYILIN_PARLAYAN_YILDIZI_TDT.pdf
CR  - De Carolis, A., Macchi, M., Negri, E., & Terzi, S. (2017). A maturity model for assessing the digital readiness of manufacturing companies. IFIP Advances in Information and Communication Technology, 513, 13–20. https://doi.org/10.1007/978-3-319-66923-6_2/FIGURES/2
CR  - Diakoulaki, D., Mavrotas, G., & Papayannakis, L. (1995). Determining objective weights in multiple criteria problems: The critic method. Computers & Operations Research, 22(7), 763–770. https://doi.org/10.1016/0305-0548(94)00059-H
CR  - Doğan, H. (2022). Türkiye’nin makroekonomik performansının 2010-2020 yılları için Crıtıc temelli Aras yöntemi ile değerlendirilmesi. Asya Studies, 6(19), 189–202. https://doi.org/10.31455/asya.1027906
CR  - Fabregas, A., & Gapasin, A. (2021). Digital readiness of faculty and students at the State University using Modified General Technology Competency and Use Model with rule-based algorithm. Journal of Computing Sciences Research, 5(1), 629–643. https://doi.org/10.25147/ijcsr.2017.001.1.61
CR  - Gfrerer, A., Hutter, K., Füller, J., & Ströhle, T. (2020). Ready or not: Managers’ and employees’ different perceptions of digital readiness. California Management Review, 63(2), 23–48. https://doi.org/10.1177/0008125620977487
CR  - Händel, M., Stephan, M., Gläser-Zikuda, M., Kopp, B., Bedenlier, S., & Ziegler, A. (2020). Digital readiness and its effects on higher education students’ socio-emotional perceptions in the context of the COVID-19 pandemic. Journal of Research on Technology in Education, 54(2), 267–280. https://doi.org/10.1080/15391523.2020.1846147
CR  - Hong, A. J., & Kim, H. J. (2018). College students’ digital readiness for academic engagement (DRAE) scale: Scale development and validation. Asia-Pacific Education Researcher, 27(4), 303–312. https://doi.org/10.1007/S40299-018-0387-0
CR  - Höyng, M., & Lau, A. (2023). Being ready for digital transformation: How to enhance employees’ intentional digital readiness. Computers in Human Behavior Reports, 11. https://doi.org/10.1016/J.CHBR.2023.100314
CR  - Kavut, S. (2024). Toplumların dijital dönüşüm aracı olarak Yapay Zekâ çalışmaları: Türkiye’nin ve Türk Devletleri Teşkilatının Yapay Zekâ kullanımı üzerine bir analiz. Erciyes İletişim Dergisi, 11(1), 325–344. https://doi.org/10.17680/erciyesiletisim.1346576
CR  - Kim, H. J., Hong, A. J., & Song, H. D. (2019). The roles of academic engagement and digital readiness in students’ achievements in university e-learning environments. International Journal of Educational Technology in Higher Education, 16(1), 1–18. https://doi.org/10.1186/S41239-019-0152-3/TABLES/7
CR  - Kireyeva, A. A., Satpayeva, Z. T., & Urdabayev, M. T. (2022). Analysis of the digital readiness and the level of the ICT development in Kazakhstan’s regions. Economy of Region, 18(2), 464–478. https://doi.org/10.17059/ekon.reg.2022-2-12
CR  - Koca, G. (2021). AB ülkelerinin dijital dönüşüm performanslarının ARAS yöntemi ile incelenmesi. G. Koca & Ö. Eğilmez (Ed), Dijital dönüşüm ve işletmecilik (s 7–24) içinde. EFEAKADEMİ.
CR  - Lassnig, M., Müller, J. M., Klieber, K., Zeisler, A., & Schirl, M. (2018). A digital readiness check for the evaluation of supply chain aspects and company size for Industry 4.0. Journal of Manufacturing Technology Management, 33(9), 1–18. https://doi.org/10.1108/JMTM-10-2020-0382/FULL/PDF
CR  - Lokuge, S., Sedera, D., Grover, V., & Dongming, X. (2019). Organizational readiness for digital innovation: Development and empirical calibration of a construct. Information & Management, 56(3), 445–461. https://doi.org/10.1016/J.IM.2018.09.001
CR  - Masca, M., & İnkaya, A. (2024). Determining the human capital performance of Latin American Countries and Türkiye with CRITIC-based ARAS method. Dumlupınar Üniversitesi İİBF Dergisi, 14, 176–187. https://doi.org/10.58627/dpuiibf.1581700
CR  - Mather, C. A., & Cummings, E. (2019). Developing and sustaining digital professionalism: a model for assessing readiness of healthcare environments and capability of nurses. BMJ Health Care Inform, 26, 100062. https://doi.org/10.1136/bmjhci-2019-100062
CR  - Mergel, I., Edelmann, N., & Haug, N. (2019). Defining digital transformation: Results from expert interviews. Government Information Quarterly, 36(4), 101385. https://doi.org/10.1016/J.GIQ.2019.06.002
CR  - Nahçıvan Antlaşması. (2009). Türk Dili Konuşan Ülkeler İşbirliği Konseyi’nin Kurulmasına Dair Nahçıvan Antlaşması. In turkicstates.org. Erişim adresi: https://turkicstates.org/assets/pdf/temel_belgeler/Nahcivan_Anlasmasi_Turkce_20140417_193951.pdf
CR  - Nit, B., Kobashi, Y., Vory, S., Lim, S., Chea, S., Ito, S., & Tsubokura, M. (2021). The introduction of telemedicine is required immediately in Cambodia: Barriers and lessons from COVID-19. Journal of Global Health, 11. https://doi.org/10.7189/JOGH.11.03047
CR  - Nylén, D., & Holmström, J. (2015). Digital innovation strategy: A framework for diagnosing and improving digital product and service innovation. Business Horizons, 58(1), 57–67. https://doi.org/10.1016/J.BUSHOR.2014.09.001
CR  - Özbalcı, A. A. (2021). Türk Cumhuriyetleri arasında dijital birliğin kurulması ve Türk Keneşi’nin rolü. A. Kırksekiz, A. V. Can, H. Çalışkan, K. Taşkın, K. Şahin, M. K. Uçar, & S. Kol (Ed), 19. Uluslararası Türk Dünyası Sosyal Bilimler Kongresi (s. 245–256). Erişim adresi: https://drive.google.com/file/d/1HAvnfd-yTHOBVl1IX1yCSfdajB7SFrPs/view
CR  - Özkan, T., & Ağ, A. (2021). Corporate Sustainability Performance Assessment: CRITIC-ARAS Integrated Model. OPUS International Journal of Society Researches, 18(42), 5208–5229. https://doi.org/10.26466/opus.913777
CR  - Pingali, S. R., Singha, S., Arunachalam, S., & Pedada, K. (2023). Digital readiness of small and medium enterprises in emerging markets: The construct, propositions, measurement, and implications. Journal of Business Research, 164, 113973. https://doi.org/10.1016/J.JBUSRES.2023.113973
CR  - Pirola, F., Cimini, C., & Pinto, R. (2020). Digital readiness assessment of Italian SMEs: a case-study research. Journal of Manufacturing Technology Management, 31(5), 1045–1083. https://doi.org/10.1108/JMTM-09-2018-0305/FULL/PDF
CR  - Purtaş, F. (2022). Krizleri Fırsata Dönüştüren İş Birliği Türk Devletleri Teşkilatı (Issue 1). Erişim adresi: https://www.setav.org/assets/uploads/2022/11/R209.pdf
CR  - Rodríguez-Moreno, J., Ortiz-Colón, A. M., Cordón-Pozo, E., & Agreda-Montoro, M. (2021). The influence of digital tools and social networks on the digital competence of university students during COVID-19 pandemic. International Journal of Environmental Research and Public Health,18(6), 2835. https://doi.org/10.3390/IJERPH18062835
CR  - Sánchez, M. A., & Zuntini, J. I. (2018). Organizational readiness for the digital transformation : A case study research. Revista Gestão & Tecnologia, 18(2), 70–99. https://repositoriodigital.uns.edu.ar/handle/123456789/4265
CR  - Şenol, Z., & Ulutaş, A. (2018). Muhasebe Temelli Performans Ölçümleri ile Piyasa Temelli Performans Ölçümlerinin CRITIC ve ARAS Yöntemleriyle Değerlendirilmesi. Finans Politik ve Ekonomik Yorumlar, 641, 983–1002. https://dergipark.org.tr/en/pub/fpeyd/issue/47981/607038
CR  - Silva, R., Mamede, H. S., & Santos, V. (2023). Clarification of the present understanding of the assessment of an organization’s digital readiness in SMEs. Emerging Science Journal, 7(6), 2610–9182. https://doi.org/10.28991/ESJ-2023-07-06-025
CR  - Sivrikova, N. V., Harlanova, E. M., Stolbova, E. A., & Ageev, A. A. (2019). Interacting with participants of youth organizations through social networks: commitment and digital readiness of educators. Dilemas Contemporáneos: Educación, Política y Valore. https://www.proquest.com/docview/2245651366?pq-origsite=gscholar&fromopenview=true&sourcetype=Scholarly Journals
CR  - Stolterman, E. & Fors, A. C. (2004). Information technology and the good life. IFIP Advances in Information and Communication Technology, 143, 687–692. https://doi.org/10.1007/1-4020-8095-6_45
CR  - TDT İstanbul Zirvesi. (2021). Türk Devletleri Teşkilatı Sekizinci Zirve Bildirisi.
CR  - Tuş, A., Öztaş, G. Z., Öztaş, T., Özçil, A., & Aytaç Adalı, E. (2023). An alternative approach for calculating Turkey’s digital transformation index: Bayesian BWM. Pamukkale University Journal of Engineering Sciences, 29(8), 842–854. https://doi.org/10.5505/pajes.2023.48310
CR  - Van De Werfhorst, H. G., Kessenich, E., & Geven, S. (2022). The digital divide in online education: Inequality in digital readiness of students and schools. Computers and Education Open, 3, 100100. https://doi.org/10.1016/J.CAEO.2022.100100
CR  - Voß, F. L. V., & Pawlowski, J. M. (2019). Digital readiness frameworks. Communications in Computer and Information Science, 1027, 503–514. https://doi.org/10.1007/978-3-030-21451-7_43
CR  - Yerdelen Kaygın, C., & Kahramani Koç, A. (2023). Ödemeler Dengesi’nde taşımacılık faaliyetleri performansının CRITIC-ARAS ve WASPAS yöntemleriyle analizi: Türkiye örneği. Uluslararası İktisadi ve İdari İncelemeler Dergisi, 41, 263–282. https://doi.org/10.18092/ulikidince.1315800
CR  - Yıldırım, B. F. (2015). ARAS method in multi criteria decision making. Kafkas University Economics and Administrative Sciences Faculty The Journal of KAU IIBF, 6(9), 285–296.
CR  - Yoo, T., De Wysocki, M., & Cumberland, A. (2018). Country digital readiness: research to determine a country's digital readiness and key interventions. Cisco Corporate Affairs.
CR  - Zalite, G. G., & Zvirbule, A. (2020). Digital readiness and competitiveness of the EU higher education institutions: The COVID-19 pandemic impact. Emerging Science Journal, 4(4), 297–304. https://doi.org/10.28991/ESJ-2020-01232
CR  - Zavadskas, E. K., & Turskis, Z. (2010). A new additive ratio assessment (ARAS) method in multicriteria decision-making. Technological and Economic Development of Economy, 16(2), 159–172. https://doi.org/10.3846/TEDE.2010.10
CR  - Zhang, A., Hobman, E., Smith, D., & Guan Xinlong. (2019). Enabling a digital transformation in agriculture: A digital maturity index and assessment tool for the agricultural industry. Cotton Research and Development Corporation, Narrabri, NSW.
UR  - https://doi.org/10.46928/iticusbe.1571555
L1  - https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/4306312
ER  -