@article{article_1572347, title={Yeni Uygurcada Taksis Kategorisi Kodlayıcıları: -GAn ve -vatkan Sıfat Fiilleri}, journal={Dil Araştırmaları}, volume={19}, pages={175–191}, year={2025}, DOI={10.54316/dilarastirmalari.1572347}, author={Türkyılmaz, Bahar}, keywords={Zamansal sıralama, olay, süreç, Yeni Uygurca, sıfat fiiller.}, abstract={Bu çalışmanın temel konusunu Yeni Uygurcanın -GAn ve -vatkan sıfat fiillerinin taksis işlevleri oluşturmaktadır. Zamansal sıralayıcılık ya da zamansal bağlayıcılık şeklinde aktarılabilen taksis kategorisi, bir temel cümle içerisindeki olayların birbirine karşı kurmuş olduğu zamansal ilişkileri konu edinen dil bilim kategorisidir. Çıkış noktası Rusçada bağımlı ve bağımsız taksis şeklinde ayrılan ve olay sıralamasını önceleyen bu kategori, Batı literatüründe parataksis ve hypotaksis sınıflandırmasıyla cümlecik ekseninde ele alınarak daha semantik bir boyut kazanmıştır. Bu çalışmada ise Yeni Uygurcanın sıfat fiilleri üzerinde taksis kategorisinin işlev alanı belirlenmeye çalışılmıştır. İncelemenin yönteminde hem kategorinin temelini oluşturan olay sıralaması (öncekilik, eş zamanlılık, ardışıklık) şeklindeki kronolojik zamansal ilişki hem de olayların yer aldığı cümleciklerin söz dizimsel konumları esas alınmıştır. Yapılan incelemede ise -GAn sıfat fiilinin semantik yapısı neticesinde -mIş, -An, -DIK ve -mAktA olan şeklindeki aktarımlarıyla hem sonuç algısından gelişen öncekilik hem de süreç vurgulu eş zamanlılık ilişkisi kurabildiği görülmüş; olay sıralaması yapan cümleciğin bağlı olduğu olaya karşı özne, nesne ve tümleç konumlarında bağlanabildiği tespit edilmiştir. -vatkan sıfat fiilinin ise -GAn sıfat fiilinin aksine arkaik gelişiminin süreç odaklı olması sebebiyle eş zamanlılık ilişkisinde kararlılık gösterdiği ve işlevsel semantik alanının -GAn kadar geniş olmadığı örnekler üzerinden ortaya konulmuştur.}, number={36}, publisher={Bengü Yayıncılık}