TY  - JOUR
T1  - Melyat Deresi Havzası Bazı Arazi Karakteristikleri ve Yerleşim Düzeninin Konumsal Analizi
TT  - Spatial Analysis of Land Characteristics and Settlement Patterns in Melyat Stream Basin
AU  - Özçelik, Ali Erdem
AU  - Yüksek, Turan
PY  - 2024
DA  - December
Y2  - 2024
DO  - 10.35229/jaes.1573968
JF  - Journal of Anatolian Environmental and Animal Sciences
JO  - JAES
PB  - Bülent VEREP
WT  - DergiPark
SN  - 2548-0006
SP  - 721
EP  - 727
VL  - 9
IS  - 4
LA  - tr
AB  - Kırsal alan yerleşim düzeninin havza tabanlı ve arazi karakteristikleri dikkate alınarak oluşturulması yaşam kalitesi ve ekosistem hizmetlerinin sürdürülebilirliği için oldukça önemlidir. Ancak Melyat Deresi Havzası için havza ölçeğinde yapılmış arazi kullanım ve yerleşim düzenine ait bir planlanma mevcut değildir. Bu çalışmanın amacı Melyat havzasındaki arazi ve yerleşim düzeninin (binaların) yükselti kademeleri, eğim, bakı ve jeolojik yapıya göre dağılımlarının Coğrafi Bilgi Sistemi yardımıyla ortaya konulmasıdır. Yükselti guruplarına göre en geniş arazi varlığı 1280.36 ha (%28,51) ve en fazla bina sayısı 691 adet (%64,34) ile 201-400 m yükseltileri arasında yer almaktadır. Bakılara göre havzadaki arazilerin %54,82’si ve yerleşim düzeninin %50,84’ü güneşli bakılar üzerindedir. Kayaç gruplarına göre en geniş arazi varlığı 1.668.88 ha ve en fazla bina sayısı 786 adet ile Andezit-Bazalt lav ve piroklastları üzerindedir. Eğim gruplarına göre en geniş arazi varlığı (1.710,34 ha) ve en fazla bina sayısı (452 Adet) %41-60 eğim grubu üzerindedir. Melyat deresi arazi kullanım, yerleşim düzeni ve alt yapı planlarının oluşturulmasında yukarıda ortaya konulan havza özelliklerinin dikkate alınması sorunların çözümü ve sürdürülebilir havza yönetimi için yararlı olabilir.
KW  - Konumsal Analiz
KW  - Coğrafi Bilgi Sistemleri
KW  - Yerleşim Planlama
KW  - Yerleşim Düzeni
N2  - Establishing rural area settlement patterns based on basins and taking into account land characteristics is very important for the quality of life and sustainability of ecosystem services. However, there is no basin-scale land use and settlement planning for the Melyat Stream Basin. The aim of this study is to determine the distribution of land and settlement patterns (buildings) in the Melyat basin according to elevation level, slope, aspect and geological structure using of Geographic Information System. According to elevation groups, the largest land area is 1.280,36 ha (28.51%) and the largest number of buildings is 691 (64.34%), located between 201-400 m elevations. According to aspects, 54.82% of the land in the basin and 50.84% of the buildings are on sunny aspects. According to rock groups, the largest land area is 1,668.88 ha and the largest number of buildings is 786 on Andesite-Basalt lava and pyroclastics. According to slope groups, the largest land area (1,710.34 ha) and the highest number of buildings (452 units) are on the 41-60% slope group. Taking into account the basin characteristics set out above in the creation of Melyat stream land use, settlement order and infrastructure plans may be useful for solving problems and sustainable basin management.
CR  - Akkaya Aslan, Ş.T., Gündoğdu, K.S. & Demir, A.O.
(2004). Sayısal Yükseklik Modelinden
Yararlanılarak Bazı Havza Karakteristiklerinin
Belirlenmesi: Bursa Karacabey İnkaya Göleti
Havzası Örneği. Ulud. Üniv. Zir. Fak. Derg.,
18(1), 167-180.
CR  - Atasoy, A. & Özşahin, E. (2013). Yükseltiye Bağlı Olarak
Nüfus Değişir mi? Hatay Örneği. Uluslararası
Sosyal Araştırmalar Dergisi, 6(26), 92-108.
Borga, M., Tonelli, F. & Selleroni, J. (2004). A
Physically Based Model of The Effects of Forest
Roads on Slope Stability. Water Resour. Res., 40,
W12202. DOI: 10.1029/2004WR003238
CR  - CRED & UNDRR. (2019). Human cost of disasters; an
overview of the last 20 years (2000-2019).
https://www.preventionweb.net/files/74124_hum
ancostofdisasters20002019reportu.pdf
(Erişim:16.10.2024).
CR  - Dindaroğlu, T., Özgül, M. & Canpolat, M.Y. (2012).
Sayısal Yükseklik Modeli Kullanılarak Bazı
Havza Karakteristiklerinin Saptanması ve Arazi
Kullanımı. KSÜ Mühendislik Bilimleri Dergisi
Özel Sayı, 197-205.
CR  - Ding, B., Zhang, Y., Yu, X., Jia, G., Wang, Y., Wang,
Y., Zheng, P. & Li, Z. (2022). Effects of Forest
Cover Type and Ratio Changes on Runoff and Its
Components. International Soil and Water
Conservation Research, 10(3), 445-456. DOI:
10.1016/j.iswcr.2022.01.006.
CR  - Elibüyük, M. & Yılmaz, E. (2010). Türkiye’nin Coğrafi
Bölge ve Bölümlerine Göre Yükselti Basamakları
ve Eğim Grupları. Coğrafi Bilimler Dergisi, 8(1),
27-55.
CR  - Esen, F. & Avcı, V. (2017). Tunceli İli'nde Topoğrafik
Faktörlere Göre (Yükselti, Eğim, Bakı)
yerleşmelerin ve nüfusun dağılışı. Uluslararası
Sosyal Araştırmalar Dergisi, 10(51), 376-389.
DOI: 10.17719/jisr.2017.1774
CR  - Göl, C. & Dengiz, O. (2007). Çankırı-Eldivan Karataşbağı
Deresi Havza Arazi Kullanım-Arazi Örtüsündeki
Değişim ve Toprak Özellikleri. OMÜ Ziraat
Fakültesi Dergisi, 22(1), 86-97.
CR  - Karagel, H. & Karagel, D.Ü. (2010). Devrek ilçesinde
yerleşmelerin kuruluş yeri seçiminde etkili olan
coğrafi faktörler. E-Journal of New World
Sciences Academy, 5(2), 4A0022, 76-97.
CR  - DHA. (2023). Rize’de 1 yıllık sel ve heyelanın hasarı 1
milyar lira, Haber Tarihi: 23.12.2023, Haber
Geçen: Mehmet Can Peçe,
https://www.dha.com.tr/foto-galeri/rizede-1-
yillik-sel-ve-heyelanin-hasari-1-milyar-lira-
2363936/1 (Erişim:15 Ekim 2024).
CR  - Komadja, G.C., Pradhan, S.P., Oluwasegun, A.D.,
Roul, A.R., Stanislas, T.T., Laïbi, R.A.,
Adebayo, B. & Onwualu, A.P. (2021).
Geotechnical and Geological Investigation of
Slope Stability of a Section of Road Cut Debris-
Slopes Along NH-7, Uttarakhand, India. Results
in Engineering, 10 100227. DOI:
10.1016/j.rineng.2021.100227
CR  - Ma, S., Zhou, S., Yu, B.& Song, J. (2024). Deforestation-
Induced Runoff Changes Dominated Byforest-
Climate Feedbacks. Science Advances, 10,
eadp3964, 12pages.
CR  - Meral, A., Yüksel, A., Demir, Y., Başaran, N., Doğan,
T.G., Kaya, S. & Eroğlu, E. (2019). Soil
Stabilization and Landscape Rehabilitation
Studies in Erosion Areas: Capakcur
Microcatchment Example, Fresenius
Environmental Bulletin, 28(7), 5518-5529.
CR  - MGM. (2023). 2022 Yılı Meteorolojik Afetler
Değerlendirmesi, T.C. Çevre, Şehircilik Ve İklim
Değişikliği Bakanlığı Meteoroloji Genel
Müdürlüğü, Araştırma Dairesi Başkanlığı, Meteorolojik Afetler Şube Müdürlüğü,
ANKARA, 117s. https://www.mgm.gov.tr
/FILES/genel/raporlar/2022afet.pdf (Erişim
Tarihi: 10.09.2024)
CR  - Özçelik, A.E., Yüksek, T., Yüksek, F. & Verep, B.
(2021). Havza ve Arazi Karakteristiklerinin
Coğrafi Bilgi Sitemleri (CBS) Yardımıyla
Değerlendirilmesi: Pazar Hemşin Deresi Havzası
Örneği. Anadolu Çev. ve Hay. Dergisi, 6(2), 252-
260. DOI: 10.35229/jaes.913362
CR  - Potić, I., Mihajlović, L.M., Šimunić, V., Ćurčić, N.B. &
Milinčić, M. (2022). Deforestation as a Cause of
Increased Surface Runoff in the Catchment:
Remote Sensing and SWAT Approach-A Case
Study of Southern Serbia. Front. Environ. Sci.,
10, 896404. DOI: 10.3389/fenvs.2022.896404
CR  - Ritchie, H. & Rosado, P. (2022). Natural Disasters”. Data
adapted from EM-DAT, CRED / UCLouvain.
Retrieved from https://ourworldindata.org/
grapher/economic-damage-from-natural-disasters
(Erişim Tarihi: 16.10.2024).
CR  - Shrestha, J.K. (2021). Impact of Road Cuts in Slope
Stability in Hilly Regions of Nepal. Journal of
Advanced College of Engineering and
Management, 6, 43-55.
CR  - Tandoğan, A. (1972). Çayeli-Pazar Yöresinin Fiziki
Coğrafyası. Coğrafya Araştırmaları Dergisi, 3-4,
205-294.
CR  - Taş, E. (2016). Coğrafi bilgi sistemleri yardımıyla havza
karakteristiklerinin belirlenmesi: Afyonkarahisar
Çay deresi havzası. International Academic
Research Congress, Antalya. Türkiye, 603-610.
CR  - Yüksek, T. (2011). Rize Yöresinde Yanlış Arazi
Kullanımı ve Neden Olduğu Çevresel Sorunlar.
Doğu Karadeniz Bölgesi Heyelan ve Taşkın
Sempozyumu, 10-11 Şubat, 2011, Trabzon.
http://www.dsi.gov.tr/docs/sempozyumlar/1-4-
rize-y%C3%B6resinde-yanl%C4%B1%C5%9F-
arazi-kullan%C4%B1m%C4%B1-ve-neden-
oldu%C4%9Fu-%C3%A7evresel-sorunlar---yrd-
do%C3%A7-dr-turan-
y%C3%BCksek.pdf?sfvrsn=2.
CR  - Yüksek, F.& Yüksek, T. (2015). Growth Performance of
Sainfoin and Its Effects on The Runoff, Soil Loss
and Sediment Concentration in a Semi-Arid
Region of Turkey. CATENA, 133, 309-317. DOI:
10.1016/j.catena.2015.05.018
CR  - Yüksek, T., Özçelik, A.E. & Verep, B. (2019). Çağlayan
havzasının (Fındıklı-Rize) bazı havza
karakteristiklerinin coğrafi bilgi sistemleri ile
değerlendirilmesi. Anadolu Çevre ve Hayvancılık
Bilimleri Dergisi, 4(3), 532-538. DOI:
10.35229/jaes.648366
CR  - Yüksek, T., Özçelik, A.E. & Verep, B. (2020). Fırtına
havzasının bazı havza karakteristikleri ile
arazilerin fizyografik özelliklere göre
dağılımlarının coğrafi bilgi sistemleri ile
belirlenmesi. Anadolu Çevre ve Hayvancılık
Bilimleri Dergisi, 5(3), 439-449. DOI:
10.35229/jaes.792606
CR  - Xing, M., Xu, J., Luo, Y., Aggarwal, S.P. & Li, J. (2010).
Response of Hydrological Processes to Land-
Cover and Climate Changes in Kejie Watershed,
South-West China. Hydrological Processes,
23(8), 1179e1191. DOI:
10.1016/j.iswcr.2022.01.006.
UR  - https://doi.org/10.35229/jaes.1573968
L1  - https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/4316834
ER  -