TY  - JOUR
T1  - SANAT HAMİSİ FATİH SULTAN MEHMET’İN EDEBÎ YÖNÜ: BAZI YABANCI KAYNAKLAR IŞIĞINDA
AU  - Kaya, Bülent
PY  - 2024
DA  - December
Y2  - 2024
DO  - 10.58659/estad.1579635
JF  - Eski Türk Edebiyatı Araştırmaları Dergisi  [Journal Of Old Turkish Literature Researches]
JO  - ESTAD
PB  - İlyas KAYAOKAY
WT  - DergiPark
SN  - 2651-3013
SP  - 1383
EP  - 1404
VL  - 7
IS  - 4
LA  - tr
AB  - Osmanlı padişahları, yönetici kimlikleri yanında şair kimlikleriyle de bilinirler. İyi birer eğitim alan padişahların şiir sahasında da var olmaları, Osmanlı’daki sanata ve sanatçıya verilen önemin göstergelerinden biridir. Bu noktada padişahların bizzat kendileri model olmuşlardır. Hususen Fatih Sultan Mehmet dönemini müteakip birçok padişah divan tertip etmiş, şairleri koruyup teşvik etmişlerdir. Bu bakımdan Osmanlı’daki  patronaj geleneği önemli bir yere sahip olmuştur. Osmanlı yönetici sınıfının, başta padişahlar olmak üzere sanatı ve sanatçıyı koruyup desteklemeleri, kökü eskiye uzanan hamilik geleneğiyle irtibatlıdır. Konuyla ilgili Türkçe kaynaklarda önemli bilgiler olduğu kadar, ağırlıkla Batılı Osmanlı tarihleri ve biyografik eserlerde de malumatlar aktarılır. Bu malumatlar içerisinde eleştirel perpektiften konuyu değerlendiren yazarlar da bulunmaktadır. Kaynaklarda ilk divan sahibi Osmanlı padişahı olarak kabul edilen Fatih Sultan Mehmet (Avnî) 'in bir edebiyat hamisi ve şair olarak yabancı kaynaklardaki görünümü, bu çalışmanın ana eksenini oluşturmaktadır. Bu kaynaklarda Fatih Sultan Mehmet'le ilgili verilen bilgiler ve yazarların eleştirel bir perspektifle yaptıkları değerlendirmeler ortaya konularak yabancı kaynakların bakış açısı sistematik şekilde sergilenmeye çalışılacaktır. Kaynaklarda, Fatih Sultan Mehmet döneminde yaşamış ve sultanın yakınında olmuş bazı şairlere ve şairlerle ilgili anekdotlara da yer verilecektir. Böylelikle yabancı kaynakların bir hami ve şair olarak sultana bakış açısı yanında, Osmanlı edebî rönesansının öncülerinden kabul edilen Fatih Sultan Mehmet, döneminin bu kaynaklardaki öne çıkan bazı özellikleri ve şair kadrosu da verilmeye çalışılacaktır.
KW  - Fatih Sultan Mehmet
KW  - Avnî
KW  - hamilik
KW  - Osmanlı tarihi
KW  - klasik Türk şiiri
CR  - AKBAY, Esma Kişmiroğlu (2023). “Fetih Sonrası Ayasofya'sının İslam Medeniyet Tasavvuru Değerleri Bağlamında Okunması”, Otuz Yedi Sanat ve Tasarım Dergisi, Cilt: 2, Sayı: 2, s.s. 72-91.
CR  - AKYAVAŞ, Beynun (2011). “Bir Çeviri Faciası”, Belleten, Cilt: 75, Sayı: 273, s.s. 579-608.
CR  - AKYOL, İbrahim (2013). “Fatih Sultan Mehmet Dönemindeki Edebî Çevreler”, Çankırı Karatekin Üniversitesi Karatekin Edebiyat Fakültesi Dergisi, Cilt: 2, Sayı: 2, s.s. 93-122.
CR  - ANGOLD, Michael (2018). Kostantiniye 1453 Fetih/Düşüş, 2.baskı, İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
CR  - BABINGER, Franz (2002). Fatih Sultan Mehmet ve Zamanı (Çev: Dost Körpe), İstanbul: Oğlak Yayıncılık.
CR  - BAŞAR, Fahameddin (2010). “İstanbul'un Fethine Dair Literatür Değerlendirmesi”, Türkiyat Araştırmaları Literatür Dergisi, Cilt: 8, Sayı: 16, 61-100.
CR  - CLOT, Andre (1994). Fatih Sultan Mehmet (Çev: Necla Işık), 2.baskı, İstanbul: Milliyet Yayınları.
CR  - CROWLEY, Roger (2007). Son Büyük Kuşatma 1453 (Çev: Cihat Taşçıoğlu), Ankara: April Yayıncılık
CR  - DIEHL, Charles (2006). Bizans İmparatorluğu Tarihi (Çev: A Göke Bozkurt), İstanbul: İlgi Yayınları.
CR  - DISTRIA, Dora (1982). Osmanlılarda Şiir (Çev: Semay Taneri), İstanbul: Havass Yayınları.
CR  - DOĞAN, Muhammed Nur (2023). Fâtih Divânı ve Şerhi, 3.baskı, İstanbul: Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı Yayınları.
CR  - D’OHSSON (?). XVIII. Yüzyıl Türkiye'sinde Örf ve Âdetler, İstanbul: Tercüman Yayınları.
CR  - EGÜZ, Esra (2014). “Yabancı Seyyahların Gözüyle Klâsik Türk Edebiyatı”, Türk Dili ve Edebiyatı Dergisi, Cilt: 39, Sayı: 49, s.s. 53-93.
CR  - ELDEM Edhem; GOFFMANN Daniel; MASTERS Bruce (2010). Doğu ile Batı Arasında Osmanlı Kenti Halep, İzmir ve İstanbul (Çev: Sermet Yalçın), İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
CR  - FREELY, John (2020). Osmanlı Sarayı Osmanlı Sultanlarının İstanbul'daki Özel Hayatları (Çev: Ayşegül Çetin Tekçe), İstanbul: Alfa Tarih Yayınları.
CR  - GIBB, E. J. Wilkinson (1999). Osmanlı Şiir Tarihi I-II ( A History of Ottoman Poetry) (Çev: Ali Çavuşoğlu), Ankara: Akçağ Yayınları.
CR  - GORDLEVSKI, Vladimir. (1988). Anadolu Selçuklu Devleti (Çev: Azer Yaran), Ankara: Onur Yayınları.
CR  - GREENE, Molly (2018). Osmanlı Devleti ve Rumlar (Çev: Zeynep Roma). İstanbul: Kitap Yayınevi.
CR  - HARL, Kenneth W. (2017). The Ottoman Empire Course Guide book, Virginia: The Greatest Courses.
CR  - İNALCIK, Halil (2010). Kuruluş Dönemi Osmanlı Sultanları (1301-1481), İstanbul: İsam Yayınları.
CR  - İNALCIK, Halil (2019). İki Karanın Sultanı, İki Denizin Hakanı, Kâyser-i Rum Fâtih Sultan Mehmed Han, İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
CR  - İPŞİRLİ, Mehmet (2021). Osmanlı İlmiyesi, İstanbul: Kronik Yayınları.
CR  - İSEN, Mustafa (1994). Künhü’l-Ahbâr’ın Tezkire Kısmı, Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Yayınları.
CR  - KARAGÖZLÜ, Volkan (2013). “Şehdî, Mehmed Şehdî Çelebi, Şeh-nâmeci Şehdî”, https://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/sehdi-mehmed-sehdi-celebi-sehnameci (E. T.: 29. 10. 2024).
CR  - KILIÇ, Atabey. (2003). “Fatih Devri Türk Edebiyatına Genel Bir Bakış”, Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Cilt: 1 Sayı: 14, s.s.85-92.
CR  - KRITOVULOS (2020) (Ed. Koray Karasulu). Kritovulos Tarihi (1451-1467) (Çev: Ari Çokona), 4. Basım, İstanbul: Türkiye İş Bankası Yayınları.
CR  - KUT, Günay (2014). “Payitaht İstanbul’un Sultan Şairleri (Seyf Ve’l Kalem Sahipleri)”, İlmî Araştırmalar, Sayı: 9, 161-178.
CR  - MCCHARTY, Justin (2015). Osmanlı Türkleri 1281'den 1923'e (Çev: Timur Demirtaş), İstanbul: T&K Yayınları.
CR  - MURAD EFENDİ (2007). Türkiye Manzaraları (Çev: Alev Sunata Kırım), İstanbul, Kitap Yayınları.
CR  - NORWICH, John Julius (2013).  Bizans III Gerileme ve Çöküş Dönemi (MS 1082-1453) (Çev: Selen Hırçın Riegel, İstanbul: Kabalcı Yayınevi.
CR  - POOLE, Stanley Lane (2022). Ulusların Öyküleri Osmanlı Tarihi (Çev: Yavuz Alogan), İstanbul: Say Yayınları.
CR  - RUNCIMAN, Steven (1972). Kostantiniye Düştü (Çev: Derin Türkömer), İstanbul: Milliyet Yayınları.
CR  - SAKAOĞLU, Necdet (2015). Bu Mülkün Sultanları, İstanbul: Alfa Tarih Yayınları.
CR  - TULUM, Mertol (1974). Tursun Bey Tarih-i Ebü'l- Feth, İstanbul: İstanbul Fetih Cemiyeti Yayınları.
CR  - SCHWOEBEL, Robert (2013). Hilâlin Gölgesi Rönesans'ta Türk İmajı (1453-1517) (Çev: Eşref Bengi Özbilen), İstanbul: Yeditepe Yayınları.
CR  - SOLNON, Jean François (2013). Sarık ve İstanbulin Osmanlı İmparatorluğu ile Avrupa: XIV. - XIX. Yüzyıllarda Çatışma ve Karşılıklı Hayranlık (Çev: Ali Berktay), İstanbul: Doğan Kitap.
CR  - THORNTON, Thomas (2010). Bir İngiliz Tacirinin İzlenimleriyle Osmanlıda Siyaset, Toplum, Din, Yönetim (1793-1807) (Çev: Ercan Ertürk), İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
CR  - YORGIOS Sfrancis (2009). İstanbul’un Fethi’nin Son Tanığı Yorgios Sfrancis’in Anıları, Chronicon Minus (Çev: Levent Kayapınar), İstanbul: Kitabevi Yayınları.
CR  - YÜCEBAŞ, Hilmi (1981). Fatih Sultan Mehmed Kültür Dünyası Menkıbeleri Şiirleri, İstanbul: Memleket Yayınları.
UR  - https://doi.org/10.58659/estad.1579635
L1  - https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/4341142
ER  -