@article{article_1582249, title={Baltalimanı Antlaşması: Uygulamada Yaşanan Sorunlar ve İhtilaflar}, journal={Marmara Türkiyat Araştırmaları Dergisi}, volume={12}, pages={13–43}, year={2025}, DOI={10.16985/mtad.1582249}, author={Bay, Serdar}, keywords={Osmanlı Devleti, İngiltere, Baltalimanı Antlaşması, ticaret, ihtilaflar}, abstract={Osmanlı Devleti ile İngiltere arasında 16 Ağustos 1838’de imzalanan Baltalimanı Ticaret Antlaşması, Mart 1839’da yürürlüğe girmesine rağmen, uygulamada yaşanan aksaklıklar ve ihtilaflar nedeniyle iki ülke arasında yaklaşık on yıl süren ciddi bir sorun yaratmıştır. Bu sürecin uzamasında, İngiltere’nin Yakın Doğu’daki siyasi ve iktisadi çıkarlarını koruma çabası etkili olmuştur. İngiliz hükûmeti hem bölgedeki siyasi nüfuzunu güçlendirmek hem de İngiliz tüccarlarının haklarını savunmak amacıyla Stratford Canning’i İstanbul’a büyükelçi olarak görevlendirmiştir. Canning’in 1842’de İstanbul’a gelişiyle birlikte, Babıali’ye yönelik İngiliz şikâyetleri ve baskıları belirgin biçimde artmıştır. İhtilafların temelinde, İngiltere’nin antlaşmanın öngörmediği ayrıcalıklar talep etmesi, yalnızca Osmanlı tebaasına özgü olan perakendecilik ve esnaflık gibi alanlara kendi tüccarlarının da katılmasını istemesi, ayrıca Babıali’nin kritik bazı emtialar üzerinde sürdürdüğü yed-i vâhid uygulamasından duyduğu rahatsızlık yatmaktadır. İngiliz hükûmeti, taleplerinin temelini, Türkçe antlaşma metninde bulunmayan ve yalnızca İngilizce nüshada yer alan bazı ifadelere, ayrıca belirsiz bırakılmış hükümlere dayandırmıştır. Buna karşılık Babıali hem İstanbul’daki elçilik nezdinde hem de doğrudan Londra ile yürüttüğü diplomatik temaslarda, antlaşmanın ihlal edilmediğini belgelerle kanıtlamaya çalışmış ve süreç boyunca Osmanlı Devleti’nin ve tebaasının ticari çıkarlarını korumak için yoğun çaba göstermiştir. Bu çalışma, Osmanlı ve İngiliz arşiv belgeleri ışığında, Baltalimanı Antlaşması’nın uygulanmasında yaşanan ihtilafların temel nedenlerini, iki devletin bu süreçte benimsediği politikaları ve çözüm arayışlarını ayrıntılı bir şekilde incelemektedir. Ayrıca çalışmada, İngiltere’nin Baltalimanı Antlaşması’nı kendi çıkarları doğrultusunda yeniden yorumlama çabalarının Osmanlı iktisat politikası üzerindeki etkileri ve bu durumun Yakın Doğu’daki uluslararası ticaret dengelerine yansımaları da analiz edilmektedir.}, number={1}, publisher={Marmara Üniversitesi}