TY - JOUR T1 - بكائية أبي البقاء الرُّندي، التقليد والاتباع TT - The Elegy of Abu al-Baqa al-Rundi, Creativity and Imitation AU - Alrashed, Eyass PY - 2025 DA - March Y2 - 2025 DO - 10.32711/tiad.1590456 JF - Türkiye İlahiyat Araştırmaları Dergisi JO - TİAD PB - Yasemin ÖZCAN WT - DergiPark SN - 2602-3067 SP - 360 EP - 378 VL - 9 IS - 1 LA - ar AB - يدرس البحث نونية أبي البقاء الرندي؛ التي صارت علامة على فقدِ الأندلس، ويحاول فهم الرؤيا التي أنتجتها، والتشكيل الفني الذي تجلت فيه، وما مدى تأثير هذا التشكيل الفني في تحولها إلى مثال يَحتذيه الشعراء في فن رثاء الممالك الزائلة؛ الذي صار جزءاً من الحركة الشعرية في الأندلس مع مطلع القرن السابع الهجري. يحاول هذا البحث أن يتتبع مصادر قصيدة أبي البقاء؛ منذ الجاهلية وحتى عصره، باحثًا عن أصولها الفنية في تراث الأقدمين، فاحصًا تجليها في كل عصر، وكيف تطورت قصيدة رثاء الممالك الزائلة حتى وصلت إلى فن خاص بالأندلسيين. انطلاقا من فكرة أن للنصوص أصولاً تنتسب إليها، وهذه النصوص لا بد أن تظهر في تضاعيف النص اللاحق. KW - البلاغة العربية KW - أبو البقاء الرندي KW - الممالك الزائلة KW - التقليد KW - الاتباع N2 - The research studies the poem of Abu al-Baqa al-Rundi, which became a sign of the loss of Andalusia, and attempts to understand the vision that produced it, and the artistic formation in which it was manifested, and whether the artistic formation played a role in its transformation into an example for poets to follow in the art of mourning the vanished kingdoms; which became part of the poetic movement in Andalusia at the beginning of the seventh century AH. This research attempts to trace the sources of Abu al-Baqa’s poem; from the pre-Islamic era until his era, searching for its artistic origins in the heritage of the ancients, examining its manifestation in each era, and how the poem of mourning the vanished kingdoms developed until it reached an art specific to the Andalusians. CR - Abadi, Zeyd b. Adiy. ed-Divan. thk. Muhammed Cabbar el-Mu‘aybid. Bağdat: Darü’l-Cumhuriyye li’n-Neşr ve’t-Tıbâ‘a, 1965. CR - Alnahar, Tarraf. Hulafa-i Raşidin Çağının Sonuna Kadar Müslüman Liderlerin Mersiyeleri, Teknik ve Objektif Bir Araştırma, Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-ʿİlmiyye, 2018. CR - Alnahar, Tarraf. Mersiye Şiirinde Konuların İç İçeliği Uygulamalı Betimsel Araştırma. İstanbul: Dârü’n-Nidâʾ, 2023. CR - Alnahar, Tarraf. Emevi çağında Halifeler ve Liderlerin Mersiyesi, Teknik ve Objektif Bir Araştırma, Dâru’l-Kütübi’l- ʿİlmiyye, 2018. CR - Buhturi. ed-Divan. thk. Hasan Kamil es-Sayrafî. Kahire: Darü’l-Maarif, 1973. CR - Cuma, Hüseyin. er-Resa fi’l-Cahiliye ve’l-İslam. Dımaşk: Daru Mad, 1991. CR - Dayf, Şevki. Tarihü’l-edebi’l-Arabi Asru’d-düveli ve’l-imarât. Kahire: Darü’l-Maarif, 1989. CR - Ebu’l-Fida. el-Muhtasar fi ahbâri’l-beşer. thk. Muhammed Azb, Yahya Hüseyin - Muhammed el-Vasıf. Kahire: Darü’l-Maarif, 1998. CR - Enan, Muhammed Abdullah. Devletü’l-İslam fi’l-Endelüs. Kahire: Mektebetü’l-Hancı, 1990. CR - Endelüsî İbn Abdirabbih. el-‘İkdü’l-Ferîd. şerh. Ahmed Emin, Ahmed ez-Zeyn - Ahmed el-Ebyarî. Kahire: Lecnetu’t-Te’lif ve’t-Terceme ve’n-Neşr, 1965. CR - Fasî, Ali bin Ebi Zer’. ez-Zehiretü’s-seniyye fi tarihi’d-devleti’l-Meriniyye. Fas: Darü’l-Mansur, 1972. CR - Halid, Halid. Rihlatü İbnu’l-Hatîb el-Endelusî beyne’l-udveteyni’l-Endelusiyye ve’l-Mağribiyye. Ankara: Sonçağ Akademi, 2024. CR - Halid, Halid, “Rezyetü’l-firak ve te’siruha fi şahsiyyeti İbnü’r-Rumi’ş-şi’riyye kirâa saikolojiyye”. Mukaddime Dergisi, Mardin Artuklu Üniversitesi, Cilt 15, Özel Sayı 1. 2024. CR - İbn Cevzi, Miratü’z-zaman fi tevarihi’l- ‘ayân. thk. Muhammed Berakat vd. Dımaşk: Darü’r-Risale’l-Alamiye, 2013. CR - İbn Manzur. Lisanü’l-Arab. thk. el-Yazici vd. Beyrut: Daru Sadr, 3. Basım, 1414. CR - İbnü’l-Hatib, Lisanüddin. Kitabü’l-İhata fi ahbari Ğırnata. thk. Muhammed Abdullah Enan. Beyrut: Darü’l- Kütübi’l-İlmiyye, 1424. CR - İbnü’r-Rumi. ed-Divan. şerh. Ahmed Hasan Beşc. Beyrut: Darü’l-Kütübi’l-İlmiyye, 2002. CR - İmruü’l-Kays. ed-Divan, thk. Muhammed Ebu’l-Fadl İbrahim. Mısır: Darü’l-Maarif, 1984. CR - Kayravani. el-Umde fi mehasini’ş-şi‘ri ve adabih. thk. Muhammed Muhyiddin Abdulhamid. Beyrut: Darü’l-Cil, 1981. CR - Kiraz, Alaaddin. “el-Asmaʿî ve İbn Sellâm el-Cumahî’ye Göre Fuhûle Kavramı Kriterleri: Karşılaştırmalı Bir İnceleme”. Yakın Doğu Üniversitesi İslam Tetkikleri Merkezi Dergisi 10/2 (2024), 910-930. CR - Marakişi, Muhammed bin Abdülmelik. ez-Zeylü ve’t-tekmile li-kitabi’l-Mevsul ve’s-sıla. thk. İhsan Abbas, Muhammed b. Şerif - Beşar Avvad Ma’ruf. Tunus: Daru’l-Garbi’l-İslami, 2012. CR - Mekki, Tahir Ahmed. Dirasat Endelüsiyye fi’l-edebi ve’t-tarihi ve’l-felsefe. Kahire: Darü’l-Maarif, 1987. CR - Nuveyhi, Muhammed. Sakafetu’n-nakidi’l-edebi. Beyrut: Darü’l-Fikr, 1969. Ömer, Ahmed. Edebü’r-rihlat ve’l-esfâr dirase mukarene beyne’l-mukarabeti’l-Endelüsiyye ve tecribeti’s- Sibâi. Ankara Sonçağ Akademi, 2023. CR - Ömer, Ahmed. el-Huviyyetü’l-Endelüsiyye bicadiha’l-Lügaviyyi ve’l-edebiyyi ve’n-nakdiyy. Ankara: Sonçağ Akademi, 2021. CR - Rundî, Ebu’l-Beka. ed-Divan. thk. Hayat Kara. İskenderiye: Darü’l-Vefa, 2011. CR - Safadî, Aliye Enver. Şi’riyyetü’l-emâkini fi rivayâti Yahya Yahlef. Ürdün: Daru’l-Mutez li’n-Neşr ve’t-Tevzi, 2010. CR - Safadî, Halil b. Aybek. el-Vafi bi’l-Vefeyat. thk. Ahmed el-Ernavut - Türki Mustafa. Beyrut: Daru İhyaü’t-Türas, 2000. CR - Zuğdan, Abdu’l-Vehhab. el-Mekân fi Risaleti’l-Ğufran eşkaluhu ve vazaifuh. Safaks: Dar Samid li’n-Neşr, 1985. ابن الجوزي. مرآة الزمان في تواريخ الأعيان. تحقيق محمد بركات وآخرون. دمشق: دار الرسالة العالمية، 2013. CR - ابن الخطيب، لسان الدين. كتاب الإحاطة في أخبار غرناطة. تحقيق محمد عبد الله عنان. بيروت: دار الكتب العلمية، 1424. CR - ابن الرومي. الديوان. شرح أحمد حسن بسج. بيروت: دار الكتب العلمية، 2002. CR - ابن عبد ربه الأندلسي. العقد الفريد. شرح وضبط أحمد أمين وأحمد الزين وأحمد الإبياري. القاهرة: لجنة التأليف والترجمة والنشر، 1965. CR - ابن منظور. لسان العرب. الحواشي لليازجي وجماعة من اللغويين. بيروت: دار صادر، ط3، 1414. CR - أبو الفداء. المختصر في أخبار البشر. تحقيق محمد عزب ويحيى حسين ومحمد الوصيف. القاهرة: دار المعارف، 1998. CR - امرؤ القيس. الديوان. تحقيق محمد أبو الفضل إبراهيم. مصر: دار المعارف، 1984. CR - البحتري. الديوان. تحقيق حسن كامل الصيرفي. القاهرة: دار المعارف، 1973. CR - جمعة، حسين. الرثاء في الجاهلية والإسلام. دمشق: دار معد، 1991. CR - خالد، خالد. رحلات ابن الخطيب الأندلسي بين العدوتين الأندلسية والمغربية. أنقرة: دار سونجاغ أكاديمي، 2024. CR - خالد، خالد. رزية الفراق وتأثيرها في شخصيّة ابن الرومي الشعريّة قراءة سايكولوجية. مجلة مقدمة، جامعة ماردين آرتوقلو، المجلد15، عدد خاص1، (2024م). CR - الذبياني، النابغة. الديوان. تحقيق محمد أبو الفضل إبراهيم. القاهرة: دار المعارف، د.ت. CR - الرُّندي، أبو البقاء. الديوان. تحقيق حياة قارة الإسكندرية: دار الوفاء، 2011. CR - زغدان، عبد الوهاب. المكان في رسالة الغفران أشكاله ووظائفه. صفاقس: دار صامد للنشر، 1985. CR - الصفدي، خليل بن أيبك. الوافي بالوفيات. تحقيق أحمد الأرناؤوط وتركي مصطفى. بيروت: دار إحياء التراث، 2000. CR - الصفدي، عالية أنور. شعرية الأمكنة في روايات يحي يخلف. الأردن: دار المعتز للنشر والتوزيع، 2010. CR - ضيف، شوقي. تاريخ الأدب العربي عصر الدول والإمارات. القاهرة: دار المعارف، 1989. CR - كيراز، علاء الدين. "معايير الفحولة بين الأصمعي وابن سلّام الجُمَحي: دراسة مقارنة"، مجلة مركز الدراسات الإسلامية بجامعة الشرق الأدنى 10/2، 2024. CR - العبادي، زيد بن عدي. الديوان. تحقيق محمد جبار المعيبد. بغداد: دار الجمهورية للنشر والطبع، 1965. CR - عمر، أحمد. أدب الرحلات والأسفار دراسة مقارنة بين المقاربة الأندلسية وتجربة السباعي. أنقرة: دار سونجاغ أكاديمي، 2023. CR - عمر، أحمد. الهوية الأندلسية بجادها اللغوي والأدبي والنقدي. أنقرة: دار سونجاغ أكاديمي، 2021. CR - عنان، محمد عبد الله. دولة الإسلام في الأندلس. القاهرة: مكتبة الخانجي، 1990. CR - الفاسي، علي بن أبي زرع. الذخيرة السنية في تاريخ الدولة المرينية. المغرب: دار المنصور،1972. CR - القيرواني، العمدة في محاسن الشعر وآدابه. تحقيق محمد محيي الدين عبد الحميد. بيروت: دار الجيل، 1981. CR - المراكشي، محمد بن عبد الملك. الذيل والتكملة لكتابي الموصول والصلة. تحقيق إحسان عباس ومحمد بن شريفة وبشار عواد معروف. تونس: دار الغرب الإسلامي، 2012. CR - المقري، التلمساني. نفح الطيب من غصن الأندلس الرطيب وذكر وزيرها لسان الدين بن الخطيب. تحقيق إحسان عباس. بيروت: دار صادر، 1968. CR - مكي، الطاهر أحمد. دراسات أندلسية في الأدب والتاريخ والفلسفة. القاهرة: دار المعارف، 1987. CR - النهار، طراف. تداخل الموضوعات في قصيدة الرثاء دراسة وصفية تطبيقية، إسطنبول: دار النداء، 2023. CR - النهار، طراف. مراثي القادة المسلمين حتى نهاية العصر الراشدي، دراسة موضوعية وفنية، بيروت: دار الكتب العلمية، 2018. CR - النهار، طراف. رثاء الخلفاء والقادة في العصر الأموي دراسة فنية وموضوعية، بيروت: دار الكتب العلمية، 2019. CR - النويهي، محمد. ثقافة الناقد الأدبي. بيروت: دار الفكر، 1969. UR - https://doi.org/10.32711/tiad.1590456 L1 - https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/4389873 ER -