TY  - JOUR
T1  - Tunceli Ağıtlarında Kolektif Hafıza Açısından  Yergi ve İroninin Önemi
AU  - Elaltuntaş, Ömer Faruk
PY  - 2024
DA  - December
Y2  - 2024
DO  - 10.56491/buydd.1590995
JF  - Bingöl Üniversitesi Yaşayan Diller Enstitüsü Dergisi
JO  - BUYDED
PB  - Bingöl Üniversitesi
WT  - DergiPark
SN  - 2147-5679
SP  - 61
EP  - 70
VL  - 10
IS  - 20
LA  - tr
AB  - Ağıtlar, kurmaca yönü az ve gerçekleri anlatan bir tür olduğundan toplumun kolektif hafızasının en önemli araçlarından biridir. Özellikle yazılı tarihin bulunmadığı dönemlerde, tarihi olayları konu alan ağıtlar, aynı zamanda birer sözlü tarih anlatılarıdır. Edebi ürünlerinin tamamen sözlü gelenek içinde yayıldığı Tunceli yöresinde, bölgenin tarihi ve sosyokültürel yapısından kaynaklanan olayları konu alan ağıtlar, bölgenin yazılı tarihinin oluşturulmasında ilk elden başvuru kaynaklarıdır. Ağıtları var eden şairler, I. Dünya-Rus Harbi, aşiret kavgaları, 1937-38 gibi yöre tarihinin dönüm noktasını oluşturan olayları aktaran toplumun kolektif hafızasının bellek aktarıcılarıdır. Yazılı edebiyatın gelişmediği dönemde, ağıtların gerçeklik yönü ön planda tutularak sözlü tarih anlatımları olmalarına önem verilmiş; ağıtların edebi bir tür olduğu genellikle göz ardı edilmiştir. Bu yüzden bölge ağıtları üzerine araştırma yapan kaynaklarda, derlenen ağıtlar edebi açıdan analiz edilmemiştir. Bu çalışmada; ağıtın kültürel bellek aktarımındaki önemine, bölge ağıtları üzerine yapılmış çalışmalara, bölge ağıtlarının konu çeşitliğine ve nedenlerine vurgu yapılarak derlenen ağıtlarda yer alan yergi ve ironi örnekleri analiz edilmiştir. Tunceli ağıtları, sadece toplumsal ve tarihsel olayların tanığı olmayıp aynı zamanda sanatsal açıdan da oldukça güçlü dil ve anlatım özelliklerine sahip olduğundan edebi açıdan analiz edilmeyi hak etmektedir. Bu düşünceden hareketle çalışmada; yöre insanının ölümü anlatırken dahi sözünü sakınmayan, karşısındaki ne kadar güçlü olursa olsun, yanlışı eleştirmekten çekinmeyen tutumunun bir yansıması olan yergi ve ironi örneklerini, ağıtlarda nasıl kullandıkları analiz edilmiştir.
KW  - Tunceli Ağıtları
KW  - Kolektif Hafıza
KW  - Yergi
KW  - İroni.
CR  - 1. Yararlanılan Kaynaklar
CR  - Assmann, J. (2015). Kültürel Bellek Eski Yüksek Kültürlerde Yazı, Hatırlama ve Politik Kimlik. 2. Basım. Çev. Ayşe Tekin. İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
CR  - Alay, O. (2015). Türk saz şiirinde yergi, ironi ve mizah (Yayın No. 393581) [Doktora Tezi, Fırat Üniversitesi].  YÖK Tez. https://tez.yok.gov.tr/
CR  - Bakşi, S. (2019). Öyküleriyle Dersim Kılamları ve Dersim Şairi Uşênê Kalmemi(1887-1964) İstanbul: Vate Yayınları.
CR  - Cengiz, D. (2010). Dizeleriyle Tarihe Tanık Dersim Şairi Sey Qaji [1860-1936}. İstanbul: Horasan Yayınları.
CR  - Dulkadir, H. (2011). Dersim Sözlü Halk Edebiyatından Örnekler “Pepugê Des u Dı Kowu”. Ankara: Kalan Yayınları.
CR  - Düzgün, M. (1992). Dersim Türküleri / Tayê Lawıkê Dêrsimi. Ankara: Berhem Yayınları.
CR  - Elaltuntaş, Ö. F. (2018). Türk halk edebiyatında siyaset.(Yayın No. 511467) [Doktora Tezi, Elazığ: Fırat Üniversitesi].  YÖK Tez. https://tez.yok.gov.tr/
 
Taş, C. (2016). Kılamanê Kırmancıyê Ser. İstanbul: Tij Yayınları.
CR  - Kahraman, K., M. Özcan, M., Çağlayanın, H. (2019). Dersim Sözlü Hafızasında Ağıtlar. Tarihsel ve Sosyolojik Gelişimi İle Zazaca Tarih-Edebiyat- Coğrafya- Folklor (ss. 141-159). Ankara: Kalan Yayınları.
CR  - Özcan, M. (2002). Öyküleriyle Dersim Ağıtları-I. Ankara: Kalan Yayınları.
CR  - Özcan, M. (2008). Öyküleriyle Dersim Ağıtları-II. Ankara: Kalan Yayınları.
CR  - 2. Sözlü Kaynaklar
CR  - Sözlü Kaynak Bilgileri: Ad Soyad, Doğum Yeri, Doğum Yılı, Eğitim Durumu, Kayıt Tarihi
CR  - 1.  Emine Yıldız: Bor (Çıralı), 1933, okuryazar değil, 2022
CR  - 2. Sait Bakşi: Balıg-Cıvrak (Sarıyayla), 1943, lise, 2024
UR  - https://doi.org/10.56491/buydd.1590995
L1  - https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/4392291
ER  -