@article{article_1592782, title={NEVÂYÎ’NİN SEB‘A-YI SEYYĀR’INDA GÖKYÜZÜ ALGISI VE İSLAM ASTRONOMİSİNİN İZLERİ}, journal={Çukurova Üniversitesi Türkoloji Araştırmaları Dergisi}, volume={10}, pages={172–224}, year={2025}, DOI={10.32321/cutad.1592782}, author={Tokyürek, Hacer}, keywords={Çağatay Türkçesi, Seb‘a-yı Seyyâr, İslam Astronomisi, Astronomi Terimleri, Gökyüzü}, abstract={Ali Şîr Nevâyî’nin Seb‘a-yı Seyyār adlı eseri, mesnevi türünde kaleme alınmış olmakla birlikte, dönemin astronomi ve kozmoloji birikimini yansıtan terim ve sembolik unsurlarını da içermektedir. 1484 yılında yazılan bu eser, her ne kadar Behram’ın yedi güzel ile olan aşk hikâyelerine odaklansa da İslam astronomisine dair önemli kavram ve bilgileri barındırmaktadır. Nevâyî’nin bu eseri, Batlamyus’un Dünya merkezli evren modelini Kur’an-ı Kerim kozmolojisiyle birleştiren bir anlayışla ele alınmış ve bu model, tasavvufî bir perspektifle yeniden yorumlanmıştır. Eserde, gök cisimlerinin hareketleri, kozmik düzen ve insan ruhunun manevi yükselişi arasındaki bağlantılar kapsamlı bir şekilde işlenmiştir. Bu makalenin konusu olan gökyüzüyle ilişkilendirilen ‘arş, āsmān, çarḫ, felek, eflāk, gerdūn, günbed, kök, semā, sipihr gibi terimler ve bu terimlerden türetilmiş çeşitli tamlamalar eserde sıkça yer almaktadır. Bu kavramların büyük bir kısmı edebî bağlamda metaforik anlamlar taşısa da, dönemin astronomik ve kozmolojik bilgisini sunma açısından da önemli bir işleve sahiptir. Nevâyî’nin bu terimleri, İslam kozmolojisinin bilimsel ve felsefi mirasını estetik bir anlatımla birleştirme amacıyla oluşturduğu gözlemlenmiştir. Örneğin, ‘arş (Allah’ın tahtı) ve ferş (yeryüzü) kavramları, göksel ve dünyevi alanlar arasındaki ilişkiyi ifade ederken; çarḫ (gökyüzü çarkı), evrenin döngüsel yapısını ve kozmik düzenini sembolize etmektedir. Ayrıca, āsmān (gökyüzü) kavramı, göksel yücelik ve ilahi kudret gibi metafizik unsurlara atıfta bulunmaktadır. Gökyüzünün farklı katmanlarına yapılan göndermeler ve gezegenlerin hareketlerinin sembolik anlamları, insan ruhunun manevi yükseliş arayışıyla ilişkilendirilmiştir. Eserde gökyüzü ve yeryüzü arasındaki kozmik bağlar hem Kur’an-ı Kerim kozmolojisinden hem de tasavvufî düşünceden esinlenerek kurgulanmıştır. Bu bağlamda, Seb‘a-yı Seyyār, yalnızca edebî bir eser olarak değil, aynı zamanda dönemin bilimsel, kozmolojik ve tasavvufî birikimine ışık tutan önemli bir kaynak olarak değerlendirilmelidir. Nevâyî’nin bu eseri, İslam medeniyetinin bilimsel ve kültürel mirasını estetik bir düzlemde ifade etme yetkinliğini göstermekte ve göksel unsurları metafizik bir bağlamda yeniden yorumlayarak okuyucusuna hem bilimsel hem de manevi bir perspektif sunmaktadır. Ayrıca, eserde yer alan astronomi terimleri ve göksel kavramların işlenişi, Nevâyî’nin dönemin astronomi bilgisine vakıf olduğunu açıkça göstermektedir.}, number={1}, publisher={Çukurova Üniversitesi}